Steeds meer nieuwe woningen niet bewoond door vol stroomnet: 'Er is geen snelle oplossing'

Bouwen, de afgelopen weken viel het woord tientallen keren in debatten en interviews. Maar in een aantal gemeenten waar al is gebouwd, kunnen de woningen niet aangesloten worden omdat het stroomnetwerk vol is. Provincies slaan alarm.

Wel een woning, maar geen stroom. Dat is landelijk steeds vaker het geval, omdat het stroomnetwerk overvol is. Chris Füchten kan hierdoor zijn woning nog niet in en woont noodgedwongen op een vakantiepark.

Vakantiepark

Chris zou eigenlijk op 1 november samen met zijn vrouw een nieuwbouwappartement in Nijmegen intrekken, maar omdat het appartement nog niet aangesloten kan worden op het stroomnetwerk, kunnen ze er nog niet wonen. Voor de overstap tussen het oude en nieuwe huis had Chris een vakantiehuisje gehuurd, maar daar zit het stel nu dus nog steeds.

"Het eerste weekend voelde het nog als vakantie, maar nu is het wel erg lastig. Er wordt nu gepraat over misschien wel april, mei. Ik moet er niet aan denken dat ik nog zo lang hier moet zitten." En of dat überhaupt zou kunnen, is ook nog niet zeker. Chris heeft het huisje gehuurd tot maximaal half januari. "Ik heb geen garantie of het daarna wel of niet verhuurd is en of ik hier überhaupt langer mag zitten."

Problemen onderschat

Chris begrijpt niet dat we dit probleem niet hebben zien aankomen. "Onze overheid roept zo mooi van: 'Mensen, 2030 mag er geen auto meer gekocht worden met benzinemotor', maar we kunnen gewoon die stroom niet leveren."

Hij is niet de enige die in de problemen is gekomen door het volle stroomnetwerk. "Het is sneller op ons afgekomen dan verwacht", zegt Huib van Essen, gedeputeerde van de provincie Utrecht. Hij spreekt namens het Interprovinciaal Overleg (IPO), dat de belangen van de twaalf provincies behartigt in Den Haag. Volgens het IPO worden de problemen met het stroomnet onderschat.

Woningen zonder stroom

"De capaciteit van het elektriciteitsnet schiet tekort en dat is een groot probleem", zegt Van Essen. Met name appartementen kunnen nu geen aansluiting krijgen, omdat het net vol is. In delen van Almere geldt dat voor nieuwbouwwoningen en bestaande woningen die van het gas af willen, en in Epe is er geen stroom voor flexwoningen voor statushouders.

Volgens Van Essen speelt het in steeds grotere delen van het land. Ook bij voorzieningen in nieuwe wijken, zoals scholen en winkels. "Mensen die een woning zoeken, lopen er tegenaan. Bouwers lopen er tegenaan. Er moet snel een oplossing komen."

Probleem gesust

"Iedereen die de afgelopen 10 jaar in een kabinet heeft gezeten, heeft dit zien aankomen", zegt energiedeskundige Remco de Boer. "We zijn een aantal jaar geleden vol op de energietransitie gegaan en we zijn eigenlijk het netwerk dat nodig is om die stroom uiteindelijk thuis te brengen, vergeten."

"Iedereen heeft het heel lang gesust", vult De Boer aan. "Eerst was het nog: 'De zonnepanelen of zonneparken, dat is een probleem'. Toen werden het de grote bedrijven, toen de kleine bedrijven en nu zijn het de bewoners. Met steeds zo'n stapje bagatelliseren kom je uiteindelijk bij deze mensen thuis en die kunnen of niet verhuizen of hun woning niet betrekken. Dat is natuurlijk eigenlijk van de gekke."

Niet uitzichtloos

De situatie is niet uitzichtloos, stelt Van Essen gerust. "Maar het stroomnet moet wel snel worden uitgebreid. En het bestaande net moet slimmer benut."

"Daarnaast moet beter worden gekeken waar woningen en bedrijven worden gebouwd, waar laadstations gerealiseerd worden. En dat het net op die plekken tijdig wordt uitgebreid."

Meer betalen voor stroom

Het stroomnet uitbreiden en verzwaren, en verdeeld over de dag stroom gebruiken, zijn volgens demissionair minister Rob Jetten de oplossingen. "Dat betekent, en dat is eigenlijk wel ook heel pijnlijk voor een Westers hoogontwikkeld land, dat we niet meer op alle momenten zoveel stroom kunnen gebruiken als we zouden willen, wat we toch altijd gewend waren", zegt De Boer.

"Dat wordt dan wel verkocht als een soort vooruitgang, maar dat is het natuurlijk niet. Je kunt straks niet altijd, en bedrijven kunnen dat nu al niet, de stroom gebruiken die je wil. En dan zal het betekenen dat als er weinig is, en jij wil het toch hebben, dat je meer gaat betalen. Voor de maatschappij is dat natuurlijk geen goede ontwikkeling."

Voorrang op energie

Als een van de oplossingen voor de huidige problemen wil de Autoriteit Consument & Markt (ACM) het voor netbeheerders mogelijk maken dat zij projecten die belangrijk zijn voor de maatschappij voorrang kunnen geven op het stroomnet.

Daarmee gaat het gebruikelijke principe van 'wie het eerst komt, die het eerst maalt' overboord. En kunnen bijvoorbeeld woningen, scholen en ziekenhuizen voorrang krijgen op bedrijven die op de wachtlijst staan voor een stroomaansluiting.

Prioriteit aan woningbouw

In maart wordt het besluit definitief, maar netbeheerders mogen van de ACM nu al voorrang geven als gemotiveerd kan worden waarom dat nodig is.

Bestuurders en netbeheerders zijn blij met dit zogenoemde 'maatschappelijk prioriteren'. "Ik denk dat we prioriteit moeten geven aan de woningbouw. Die vraagt dat we de bestaande capaciteit van het net daar zoveel mogelijk op richten", zegt gedeputeerde Van Essen.

'Koek niet groter'

Maar volgens de netbeheerders betekent het niet dat er nu ineens extra ruimte op het elektriciteitsnet beschikbaar komt. "Op een andere manier capaciteit verdelen, maakt de koek nog niet groter", zeggen de netbeheerders.

Daarbij benadrukken ze dat voorrang geven aan de ene partij ook inhoudt dat anderen mogelijk langer op transportcapaciteit moeten wachten.

Goede stap

Van Essen vindt de nieuwe prioritering een goede stap, maar er is meer nodig, zegt hij. "Je wil eigenlijk ook de mogelijkheid hebben om een reservering te doen. Dat bijvoorbeeld de school die nog een aanvraag moet doen als eerste die stroom kan krijgen, als er op een gegeven moment capaciteit vrijkomt."

Die mogelijkheid zit volgens de bestuurder nog niet in de huidige wijziging. "En dat is iets waarvan wij zeggen, dat gaan we ook nodig hebben."

Spitstijden vermijden

Ook zoekt de bestuurder de oplossing bij mensen thuis. "Het moet aantrekkelijker worden om spitstijden en -plekken te vermijden. Dus op het moment dat er veel vraag is naar elektriciteit - dat is zo tussen vier uur 's middags en acht uur 's avonds - dat het dan minder aantrekkelijk wordt om veel stroom af te nemen. Dat soort prikkels zijn er nu niet."

"Maar ik denk ook dat er oplossingen zijn door het net dat er is echt beter te benutten. En door heel snel die uitbreidingen te realiseren. Dan denk ik dat het oplosbaar is. Maar het vraagt nu wel de hand aan de ploeg."

Harde keuzes nodig

Volgens energiedeskundige De Boer is er geen snelle oplossing. "Was dat maar waar. Laten we nou hopen dat een nieuw kabinet dit probleem eens goed gaat agenderen."

"Nogmaals, het speelt al jaren. Het sluimert, het is gesust. Laten we nu hopen dat er een kabinet komt dat dat echt eens goed agendeert en daar ook echt harde keuzes in moet maken, want dat zal nodig zijn."

Update 25 november, 11.00 uur: Inmiddels is er een tijdelijke oplossing voor Chris en de andere bewoners in Nijmegen. Er komen noodaggregaten. De eerste bewoners krijgen begin januari de sleutel.