Een smalle slingerweg van 6 kilometer lang, kan dat een piekbelaster zijn? Ja, reageert 'stikstofprofessor' Jan Willem Erisman op een berekening hierover in NRC. "Als deze weg een boerenbedrijf was geweest, had de overheid het willen uitkopen."
Uit berekeningen van natuurliefhebbers en omwonenden blijkt dat de Gortelseweg een piekbelaster is in de noordelijke Veluwe, meldde de krant eerder. Natuurliefhebbers en omwonenden maken zich dan ook grote zorgen over het bosrijke gebied. Dat heeft alles te maken met de stikstofuitstoot van het verkeer dat er doorheen raast.
Geliefde weg
Die uitstoot komt grotendeels van het verkeer op de Gortelseweg. Deze smalle, slingerende weg verbindt de dorpen Gortel en Vierhouten. Plekken waar toeristen graag komen. De weg is daarnaast geliefd bij motorrijders, voor wie het een mooie route is. En dan zijn er nog de inwoners van het gebied die de weg gebruiken.
Omwonenden van de Gortelseweg zijn bepaald niet blij met al dat verkeer. Ze zijn bang dat de natuur eronder lijdt.
Piekbelaster
Daarom verenigden ze zich in de stichting Vierhouten Natuurbestemming. Via de stichting schakelden ze een onafhankelijk adviesbureau in om de stikstofuitstoot in het gebied te berekenen. De conclusie: de Gortelseweg stoot net zoveel uit als een zogenoemde piekbelaster.
"Als de Gortelseweg een boerenbedrijf was geweest, had de overheid het willen uitkopen", zegt Evert de Graaf. Hij is aangesloten bij de stichting Vierhouten Natuurbestemming en woont inmiddels 13 jaar op de noordelijke Veluwe.
Piekbelaster
Een piekbelaster is een bedrijf dat volgens de richtlijnen boven een bepaalde hoeveel stikstof uitstoot in een overbelast natuurgebied, binnen een straal van 25 kilometer. 3.000 boeren en tientallen industriële bedrijven zijn door de overheid aangewezen piekbelaster.
'Uitstoot groter dan het bos aankan'
De Graaf ziet de laatste jaren steeds meer verkeer op de Gortelseweg, waar hij vlakbij woont. Volgens schattingen van de provincie rijden er ongeveer 1,5 miljoen voertuigen per jaar over de smalle slingerweg. Dat blijkt ook uit een recente analyse van een verkeersdatabedrijf.
De stikstof die de auto's, motoren, vrachtwagens en bussen op de Gortelseweg uitstoten daalt aan beide kanten van de weg neer, tot aan een kilometer het bos in. "De stikstofuitstoot op deze weg is veel groter dan het bos aankan", zegt hij.
Grootste Natura 2000-gebied van Nederland
De Veluwe is een zogenoemd Natura 2000-gebied. Dat betekent dat het volgens Europese richtlijnen is aangewezen als belangrijk gebied dat bescherming nodig heeft. "Het bos is honderden, op sommige plekken wel duizenden jaren oud. Daar hebben we in Nederland niet veel van", vertelt oud-boswachter Lennard Jasper.
In het huidige stikstofbeleid wordt een afweging gemaakt tussen economie en ecologie. "We hebben gezien dat de ecologie de afgelopen decennia te weinig voorrang heeft gekregen", zegt hoogleraar Milieu en Duurzaamheid aan de Universiteit Leiden, Jan Willem Erisman, die ook wel de 'stikstofprofessor' van Nederland wordt genoemd. "De Veluwe is het grootste Natura 2000-gebied van Nederland, dat moeten we beschermen."
Uitkopen niet mogelijk
Wegen vallen niet onder de zogeheten piekbelastersregeling van het Rijk. Dit omdat ze geen (boeren)bedrijven zijn. Toch kan een weg best gezien worden als piekbelaster, volgens hoogleraar Erisman.
"Je kunt piekbelasting ook zien als een bepaalde eenheid, een weg bijvoorbeeld, met een hoge stikstofbelasting. Er zijn er meer op de Veluwe, zoals snelweg A28. Probleem blijft wel dat uitkopen niet mogelijk is bij een weg."
Boeren bedrijven vs wegen
Bij de Stichting Vierhouten Natuurbestemming denken ze dat sommige boerenbedrijven misschien kunnen blijven bestaan, als de overheid ook wegen die piekbelaster zijn aanpakt.
"Deze weg (de Gortelseweg, red.) is de grootste piekbelaster van de omgeving. De boeren in Elspeet en Uddel moeten weg zodat we het hier beter krijgen, terwijl al het sluipverkeer gewoon via deze weg kan rijden", zegt Evert de Graaf van de stichting.
Weg versus de boeren
Maar volgens hoogleraar Erisman is het niet zo simpel: "Het is niet zo dat als de Gortelseweg wordt aangepakt, de boerenbedrijven kunnen blijven bestaan. De stikstofbelasting in deze situatie is heel hoog, maar ook heel lokaal. Als je kijkt naar de hele Veluwe, draagt de stikstofuitstoot van de weg relatief weinig bij", legt hij uit.
Maar er moet wel iets veranderen in het stikstofbeleid zegt Erisman: "Als uit berekeningen blijkt dat een weg zoveel bijdraagt aan de uitstoot, moet je daar iets mee. Zeker omdat de boeren ook dat beleid moeten volgen."
Eisen aan het verkeer
Waar de oplossing zit, wat Erisman betreft? Het afsluiten van een belangrijke verbindingsroute als de Gortelseweg is economisch gezien in elk geval geen optie, denkt hij.
"Maar er zijn ook andere mogelijke maatregelen om het verkeer te verminderen en bepaald verkeer niet toe te laten. Zoals er in steden milieuzones zijn, kun je eisen stellen aan het verkeer rond natuurgebieden."
Op zoek naar een oplossing
Hoe het ook zij, omwonenden van de Gortelseweg maken zich zorgen over 'hun' natuurgebied en willen dat er snel een oplossing komt voor het vele verkeer. Evert de Graaf: "We willen in gesprek met alle stakeholders om te laten zien wat hier gebeurt. We willen dat de provincie en de Staat naar het probleem op de Gortelseweg kijken én dat ze dat ook doen bij soortgelijke wegen."
De Partij voor de Dieren stelde vandaag Kamervragen over de situatie op de Gortelseweg. De partij wil van demissionair minister voor Natuur en Stikstof Christianne van der Wal weten welke oplossingen ze ziet voor deze en soortgelijke wegen.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.