Slaat de twijfel toe aan het front? Dit zijn de gevolgen van de Wagner-opstand voor de oorlog in Oekraïne

De poging tot muiterij door de Wagner-groep afgelopen weekend heeft gevolgen voor de oorlog in Oekraïne, denken experts. Zowel aan het front in Oekraïne als in Rusland zelf groeit de onzekerheid nu er nog steeds veel onduidelijk is over de opstand.

De situatie in Rusland is volgens veiligheidsexpert Peter Wijninga van het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS) het best te omschrijven als 'een grote mate van onzekerheid'. "Door de rebellie is de persoonlijke autoriteit van Poetin afgebrokkeld", legt hij uit.

'Boterzachte beloftes'

De Russische president liet zich zaterdagochtend in een boze tv-speech fel uit over de poging tot muiterij door de Wagner-groep. Maar toen de opstand na bemiddeling door de Belarussische president Aleksandr Loekasjenko werd gestopt, bleek dat de rebellen vrijuit zouden gaan. "Dan kom je niet sterk over op je eigen volk", zegt Wijninga.

Wagner-baas Jevgeni Prigozjin kreeg een vrijgeleide naar Belarus en zijn rebellen mochten zich aansluiten bij het Russische leger. 'Boterzachte beloftes', vindt de veiligheidsexpert: "We moeten nog zien wat ervan terechtkomt. De eisen van Prigozjin zijn niet ingewilligd en het is nog maar de vraag of dat wel gaat gebeuren."

Wat is waar en wat niet?

Verslaggever Hans Jaap Melissen is momenteel in Oekraïne en hij vertelt dat ook daar nog veel onduidelijkheid is. "Volgens de laatste berichten is in elk geval een deel van de Wagner-groep teruggegaan naar bepaalde posities in Oekraïne. Toch is het heel lastig om te ontdekken wat waar is en niet."

"Dat zeggen mensen hier ook die ik spreek, die alles op de voet volgen. Zij hebben alles met veel hoop gevolgd, maar vertrouwen de Russische communicatie hierover niet", legt de oorlogsjournalist uit.

Oekraïners hadden 24 uur hoop

"Mensen hebben dit weekend gedacht: nu gaat het gebeuren. Misschien stort het regime in Rusland op de een of andere manier in elkaar. Ze hebben 24 uur hoop gehad, maar dan gebeurt ineens weer iets heel raars", doelt Melissen op het feit dat Prigozjin na de Wagner-opstand naar Belarus mocht van Poetin.

Toch is de Oekraïense bevolking niet alleen maar teleurgesteld, ziet hij. "Ze zeggen toch ook wel: 'Dit is het begin van het eind van het regime van Poetin.' Deze gebeurtenissen leiden op den duur misschien wel tot zijn val, denken ze. Al is dat misschien voor een deel ook 'wishful thinking'."

Gevolgen voor oorlog

Veiligheidsexpert Peter Wijninga vindt het bijzonder dat het Russische leger zich niet heeft verzet tegen de acties van de Wagner-groep. "Het was een afwachtende houding. Alsof ze keken naar wie er ging winnen, voordat duidelijk werd aan wie ze loyaal moesten zijn. Een vreemde situatie, want een leger moet eigenlijk in de verdediging gaan."

De gebeurtenissen van afgelopen zaterdag zouden daarom zeker gevolgen kunnen hebben voor de oorlog in Oekraïne, verwacht hij. Zo kan het moraal lager worden: "En ik denk dat de gevechtsbereidheid van Russische soldaten sowieso al laag was. Ze deden het eigenlijk alleen omdat ze redelijk veel betaald werden."

Twijfel aan het front

Bij de Russische soldaten aan het front is er twijfel over de reden van de aanval op Oekraïne, denkt Wijninga. "En ook de leiding heeft gezien dat de oorlog op niks uitdraait. Tienduizenden slachtoffers, maar waarvoor? Voor het regime? Voor Poetin zelf?"

Verslaggever Hans Jaap Melissen ziet ook dat veel mensen oorlogsmoe worden. "Poetin is bij veel mensen in Rusland nog populair, maar de vraag is of de oorlog nog populair blijft. In een van zijn video's ging Prigozjin ook los op de oorlog en dat het allemaal alleen gedaan is om de elite te verrijken. Als dat narratief meer verspreid wordt, zeker in het Russische leger, dan heb je een ander verhaal."

Wat nu met Wagner?

"Ook in Rusland zelf zal de onzekerheid toenemen", verwacht Wijninga. De vraag wat de Wagner-groep nu gaat doen brengt veel onzekerheid met zich mee, ziet de veiligheidsexpert. "Dat is een destabiliserende factor." De rebellen hebben zich afgelopen weekend teruggetrokken, maar onduidelijk is waar ze zich nu bevinden.

Wagner-baas Prigozjin heeft maandagmiddag na ruim een dag radiostilte weer van zich laten horen. In een audiobericht zegt hij dat de opmars richting Moskou bedoeld was om te voorkomen dat zijn huurlingenleger zou worden opgedoekt. Het zou naar eigen zeggen niet de bedoeling zijn geweest om de Russische regering omver te werpen.