Psychische problemen bij helft jongeren in coronatijd: 'De klachten nemen alleen maar toe'

Spanningen en depressieve gevoelens: bijna de helft van de jongeren tussen de 16 en 24 jaar heeft sinds mei 2020 toenemende psychische problemen. Hoogleraar Eveline Crone onderzoekt deze groep en pleit voor een nieuwe aanpak. "De cijfers zijn alarmerend."

Hulp aan deze groep jongeren was vóór corona al problematisch, maar de grote toename van psychische problemen sinds mei 2020 maakt de situatie flink ernstiger, zegt Eveline Crone, hoogleraar Development Neuroscience in Society aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam, naar aanleiding van onderzoek dat ze deed. Er is nu meer geld, maar dat verdwijnt volgens haar in een 'dysfunctioneel systeem'. "Er wordt nog te weinig gepraat met de partijen die erbij betrokken zijn.

Klachten nemen toe

Het gaat overduidelijk om een grote toename ten opzichte van voor corona, benadrukt Crone. "Normaal gesproken zag je dat in deze groep 10 tot 15 procent psychische klachten ontwikkelde, nu is dat bijna 50 procent."

Een verrassend resultaat van het onderzoek, is dat de klachten sinds mei 2020 alleen maar toenamen. "Je zou verwachten dat de spanning en depressieve gevoelens in het begin van de coronacrisis sterker waren dan in mei 2021. Er was toen al veel meer vooruitzicht, maar wat we zien is dat de klachten alleen maar toenemen."

Alarmerende aantallen

"Je ziet sowieso altijd in de leeftijd van 16 tot 24 jaar dat mensen vaker last hebben van sombere gevoelens", vertelt Eveline Crone. "Die dip is bekend en die zien we ook buiten de pandemie. Maar nu zien we zoveel hogere aantallen dat de cijfers alarmerend zijn."

"De toename zit 'm in een grote groep mensen die normaal geen psychische klachten zou krijgen. Je hebt dus niet alleen sterkere klachten en problemen, er is een hele groep bijgekomen die we anders niet hadden gezien. Deze mensen kregen door de onzekerheid van corona toch mentale klachten."

Behoeften jongeren onderdrukt

Jongeren hebben grofweg drie behoeften, legt Crone uit. Ze willen meer risico's zoeken om zich te ontwikkelen en ervaringen op te doen, ze willen meer en diepere vriendschappen en ze hebben een sterke drang ertoe te doen.

"Alledrie werden door de coronacrisis en de maatregelen compleet onderdrukt", vertelt ze. "Juist dat veroorzaakte die gevoelens van spanning en depressie."

GGZ zakt door de voegen

Veel jongeren kunnen niet de hulp vinden die ze nodig hebben en waar ze recht op hebben. "Jeugdwerkers trekken al jaren aan de bel en zijn niet gehoord. Het is een ontwikkeling die werd ingezet toen de hulpverlening naar de gemeentes ging, in plaats van een landelijk systeem."

"Blijkbaar is er een crisis nodig om te zien wat daar de impact van was. Dat is de verdienste van de coronacrisis: er is nu veel meer aandacht voor."

Praten mét de jongeren

Crone pleit voor participatie: het lijkt haar het beste om met jongeren om de tafel te zitten. Het probleem van het beleid is volgens haar dat het teveel van boven naar beneden is bedacht.

"Er word te weinig gepraat met de partijen die erbij betrokken zijn", licht ze toe. "Het is een cultuur. Er is in de ministeries zeker welwillendheid, maar je ziet vaak dat er na een praatsessie met jongeren niet wordt teruggekoppeld. Dat kan beter."

Oplossingen

Crone pleit dan ook voor een aanpak die in een driehoek tot stand komt. Burgerparticipatie, wetenschap en beleidsmakers. Mensen die met de ggz te maken hebben, praten zo over de behoeften. De wetenschap onderbouwt dan met onderzoek wat er nodig is en de beleidsmakers kijken op hun plaats naar hoe het kan worden georganiseerd.

"Het is tijd voor een betere aanpak, in die driehoek zit een nieuwe manier van werken waar ik ook mee bezig ben. Je zag in het begin van de crisis dat in een stad als Rotterdam ruim dertig projecten startten. Dat was een soort hagelschot-aanpak. Volkomen begrijpelijk, maar het is nu tijd voor een betere aanpak. De gemeente werkt daar nu gelukkig goed samen met de onderzoekers."

Groepen inspireren elkaar

"In de groep jongeren die ik onderzocht, zag je grofweg twee groepen. Enerzijds de jongeren die best veerkrachtig iets van de crisis probeerden te maken en merkten dat je daar ook nieuwe energie van kreeg en anderzijds een groep die dat minder had. Dat is niet aan die groep te wijten, dat was een gevolg van de spanningen en onzekerheden. Door depressieve en sombere gedachten hebben mensen ook echt minder kracht om zichzelf tot nieuwe activiteiten te zetten."

Crone stelt voor deze groepen met elkaar in aanraking te laten komen. Nu vinden ze elkaar niet, jongeren zitten namelijk ook in een levensfase waar ze zich veel met hun eigen omgeving bezighouden. Wat Crone wel ziet, is dat wanneer jongeren uit verschillende groepen elkaar inspireren en helpen, dat heel goed werkt.

Geld in disfunctioneel systeem

Recent stelde het demissionaire kabinet 613 miljoen euro beschikbaar aan gemeenten voor het oplossen van de acute problematiek in de jeugdzorg. "Dat er aandacht voor is, dat is hartstikke goed. Ik zie in andere landen dat dat niet zo is."

"Wat je wel ziet, is dat er nu geld wordt gepompt in een disfunctioneel systeem", legt ze uit. "Het is nu ook tijd om de mensen die in die sector werken, aan tafel te zetten en echte oplossingen te maken."

'Het gaat nu even niet oké'

"Door de corona crisis zijn we makkelijker over onze mentale gesteldheid gaan praten", ziet Crone als positieve ontwikkeling van de crisis.

"Voor de pandemie waren er steeds grotere problemen rondom bijvoorbeeld prestatiedruk. Het lijkt alsof je nu veel makkelijker even naar buiten eerlijk kan zijn. Het is minder gek om te zeggen dat het even niet oké gaat."