Opvang voor wilde dieren vecht boete voor 'ernstige misstanden' aan: 'Beticht worden van dierenmishandeling is enorme dreun'

Hebben bepaalde opvanglocaties voor wilde dieren terecht flinke boetes opgelegd gekregen? De NVWA vindt van wel en noemt 'ernstige misstanden'. De opvangen zeggen niets anders te hebben gedaan dan dieren te helpen. Deze week doet de rechter uitspraak.

Peter van der Heijden werkt bij Dierenzorg Eemland, een stichting die huisdieren zoals honden en katten opvangt, maar ook wilde dieren in nood, bijvoorbeeld egels of vogels. Het gaat veelal om jonge vogeltjes die bijvoorbeeld uit het nest zijn gevallen, maar ook om slachtoffers van katten. "We krijgen in het hoogseizoen tussen de 2.000 en 3.000 vogels binnen, in sommige jaren zijn dat zelfs 5.000 geweest."

'Dierenartsen hebben geen tijd'

In totaal vangen de 63 wildopvangcentra in Nederland jaarlijks zo'n 115.000 wilde dieren op. "Als je de letter van de wet wilt volgen, moeten al deze dieren door een dierenarts worden gezien", vertelt Van der Heijden.

"Maar die hebben daar helemaal geen tijd voor. En ook al waren er genoeg dierenartsen, dan zouden wij als stichting al deze consulten nooit kunnen betalen", legt hij uit.

Wonden hechten en antibiotica

Dus worden er andere manieren gezocht om de dieren toch te kunnen helpen: "Zo werken hier dierenartsassistenten die hebben geleerd wonden te verzorgen en te hechten." Ook geven ze in overleg met dierenartsen bepaalde medicijnen, zoals antibiotica en ontwormingskuren die - als je streng naar de wet- en regelgeving kijkt - eigenlijk alleen door een dierenartsen mogen worden gegeven."

Maar dat soort noodoplossingen brachten Dierenzorg Eemland en een aantal andere opvanglocaties voor wilde dieren in de problemen: In 2019 viel de Nederlands Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) bij drie hulporganisaties binnen. Aanleiding was een melding waarin naar misstanden werd verwezen. Er volgde jarenlang onderzoek en uiteindelijk werden er in 2022 boetes opgelegd aan de opvangen, individuele medewerkers en betrokken dierenartsen.

'Enorme psychische dreun'

De opvangen wilden zich niet bij de boetes neerleggen. "Het gaat voor de stichtingen om boetes van een paar duizend euro. Dat is best veel geld", vertelt Van der Heijden. "Maar ook individuele personen hangen boetes van 400 euro of vervangende hechtenis boven het hoofd."

En het is meer dan alleen het geld en het risico op een strafblad, vervolgt hij. "We hebben het hier over heel bevlogen mensen die dieren willen helpen. Het feit dat ze worden beticht van dierenmishandeling is voor hen ook een enorme psychische dreun."

Wetten zijn er niet voor niets

De NVWA laat weten dat men richtlijnen en wetten volgt die er niet voor niets zijn. "Als er een melding wordt gemaakt, dan moeten we daar iets mee", zegt een woordvoerder van de organisatie. "In het geval van de opvanglocaties voor wilde dieren ging het om ernstige zaken, zoals het uitvoeren van medische handelingen door personen die niet bevoegd waren, of het geven van medicatie die alleen door een dierenarts mag worden verstrekt." Daarnaast was er in een geval sprake van het niet doelmatig euthanaseren van een duif wat tot onnodig lijden zou hebben geleid.

"Het is verder niet aan ons, maar aan het Openbaar Ministerie om met de gevonden misstanden wel of niet iets te doen", benadrukt de woordvoerder.

Advocaat ingeschakeld

De opvanglocaties in kwestie hebben advocaat Jaap Baar ingeschakeld om hen bij te staan. Hij vindt dat de NVWA zich er makkelijk van afmaakt: "Ze weten dat een deel van de huidige wetgeving in de praktijk moeilijk uitvoerbaar is voor wildopvangcentra die geregeld te maken hebben met grote aantallen dieren in nood."

"Niet elk individueel dier kan dan voor diagnose of behandeling naar een dierenarts worden gebracht", zegt hij. "Er zijn ook simpelweg te weinig dierenartsen om zo'n grote hoeveelheid extra werk uit te voeren."

Misstanden in slachthuizen en hondenfokkerijen

Baar vindt het onbegrijpelijk dat de NVWA uitgebreid onderzoek deed bij de opvangen voor wilde dieren. "Terwijl ze de grote misstanden in de veehouderij, slachthuizen en commerciële hondenfokkerijen in dezelfde periode laten voortbestaan", zegt de advocaat. "Onderzoek bij slachthuizen en dergelijke zijn gestaakt omdat het te lang zou duren, maar hier zijn ze eindeloos mee bezig."

Het Openbaar Ministerie had deze zaak nooit moeten openen, vindt Baar. "De NVWA heeft ook wel beters te doen dan jarenlang organisaties te onderzoeken die dieren helpen." De opvanglocaties waren ook bereid om met de NVWA in gesprek te gaan over verbeterpunten, maar kregen volgen de advocaat geen gehoor.

Grijs gebied in de wetgeving

Nu de uitspraak in de rechtszaak eraan komt, is het de vraag hoe dit grijze gebied in de wetgeving aangepakt kan worden. Jurist Janneke Vink, gespecialiseerd in dierenrecht, vindt dat de overheid aan zet is. "De wetgever heeft een zorgplicht voor hulpbehoevende dieren ingesteld, zonder daar zelf verantwoordelijkheid voor te nemen. Daarom zijn er maatschappelijke organisaties in het gat gesprongen, en dat gaat niet altijd goed."

In 2022 werd al gewaarschuwd dat de wildopvang niet goed geregeld is. "De Raad voor Dierenaangelegenheden heeft het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) toen geadviseerd om meer regie te nemen en afspraken te maken met de sector en provincies over een structurele financiering van de wildopvang."

'Dilemma over schutting gegooid'

Maar het ministerie van LVVN heeft het advies grotendeels naast zich neergelegd. "Hoewel ze erkennen dat het een moeilijke situatie is voor de opvangen, ziet men vooralsnog geen taak voor de Rijksoverheid", zegt de jurist.

"Het dilemma hoe je met beperkte middelen goede dierenzorg kunt waarborgen is over de schutting gegooid bij burgers en provincies. Dat is op zich geen excuus om regels te overtreden. Maar de overheid werkt dit soort dingen nu in de hand. De opvangen zullen het moeilijk blijven hebben, met veel dieren en zonder regelingen en structurele financiering door de overheid."

Ministerie: 'Geen wijziging wetgeving'

In een reactie aan EenVandaag zegt het ministerie van LVVN te zien hoe moeilijk het voor wildopvangcentra is om aan de wetgeving te voldoen, maar dat er 'op dit moment geen wijziging in regelgeving is voorzien voor paraveterinairen in de wildopvang'.

Wel start het ministerie binnenkort een pilot in de wildopvang om te onderzoeken wat er binnen de huidige omstandigheden en regelgeving mogelijk is. "Er wordt daarbij onderzocht of er altijd een dierenarts nodig is voor zorg en voor het toedienen van medicijnen, of dat dit deels ondervangen kan worden met protocollen en veterinaire begeleiding. Op korte termijn zijn hier nog geen uitkomsten van te verwachten."