In het Al Shifa-ziekenhuis in Gaza is de situatie zo nijpend dat artsen geen basiszorg meer kunnen leveren. Er zouden door het tekort aan brandstof al zeven vroeggeboren baby's zijn overleden. "Het is voor artsen roepen in de woestijn."
Contact met de hulpverleners in het ziekenhuis is er sinds gisteren niet meer, vertelt Karel Hendriks. Hij is operationeel adviseur van Artsen zonder Grenzen, maar heeft ook als hulpverlener geholpen in oorlogsgebieden.
'Druppel op gloeiende plaat'
Hendriks is onder andere werkzaam geweest als hulpverlener in Irak. Daar heeft hij ook ervaren hoe het is om in oorlogstijd in een ziekenhuis te werken. Al is de situatie in Gaza uniek, volgens hem.
"We weten dat wat we doen bijna per definitie een druppel op een gloeiende plaat is. En daar moet je oké mee zijn, als je dit soort werk doet. En als je daar oké mee bent, is iedere patiënt die voor je staat, en iedere patiënt waar je iets voor kan betekenen, er één."
Prioriteiten stellen
Maar niet iedereen kan geholpen worden. Aan de hand van een zogenoemd triagesysteem wordt gekeken wie de hulp het best kan gebruiken. Dat betekent dat mensen prioriteit krijgen op basis van de ernst van de aandoening waar ze mee binnenkomen. Maar het gaat ook om hoeveel je nog voor zo iemand kan betekenen, zegt Hendriks.
"Dus iemand die bijna overlijdt, maar waarvan de kans heel klein is dat je die persoon nog kan redden, heeft een lagere prioriteit dan iemand die er iets minder ernstig aan toe is, maar van wie je het leven nog wel kan redden onder dit soort omstandigheden."
Geen pauze
Tijd voor rust hebben de hulpverleners niet, weet Hendriks. "De basis kan op geen enkele manier geleverd worden. Dat leidt tot enorme woede en frustratie. Het zijn omstandigheden waaronder geen enkele medisch professional waar dan ook op de wereld mee zou moeten werken."
"Dat betekent dat het maar de vraag is of het licht aanstaat. Dat het maar de vraag is of de patiënt op wie je opereert in een bed ligt. Of je de medicatie voor handen hebt om de juiste anesthesie toe te kunnen dienen voordat je gaat opereren, of je zo'n persoon op een privélocatie zonder dat er allemaal toeschouwers omheen staan kan behandelen. Aan al die basisvoorwaarden wordt niet voldaan."
Situatie Al Shifa-ziekenhuis
Israël-kenner Peter Malcontent schrikt van de situatie rondom het Al Shifa-ziekenhuis. Volgens hem is het ongebruikelijk dat ziekenhuizen zo duidelijk doelwit worden van gevechtshandelingen. "Het is een soort armageddon. Het is redelijk ongekend, zelfs vergeleken met andere conflicten, dat dit soort doelwitten zo onder druk staan en dat mensen die niks met het conflict te maken hebben dit moeten doormaken op het moment dat ze op het zwakst zijn." Het Israëlische leger gaat er vanuit dat leiders van de Palestijnse organisatie Hamas zich in tunnels onder het ziekenhuis verschanst hebben. Maar volgens Malcontent is alleen het vermoeden niet voldoende om zo hard toe te slaan. "Je moet echt zeker weten dat het geweld dat je gebruikt proportioneel is. En dat zou in dit geval alleen maar proportioneel zijn als je zeker weet dat er daar onder het ziekenhuis een hele groep Hamasleiders zich ophouden met een hele hoop militair materieel. Dan is het oorlogsdoel belangrijker dan wat die mensen in dat ziekenhuis nu overkomt." Volgens Malcontent zijn er op dit moment drie mogelijkheden om de situatie op te lossen. "Je creëert een humanitaire corridor waarin je de patiënten evacueert, maar daar heb je wel Hamas voor nodig. Die moeten ophouden met vechten, anders lukt het je niet. Scenario twee is dat het Israël lukt om de omgeving veilig te krijgen en de Hamasstrijders onder het ziekenhuis uit te schakelen. Dan kan je het ziekenhuis weer normaal laten draaien. De derde optie is dat er een humanitaire oorlogspauze komt, ook hier heb je Hamas weer nodig. Maar in zo'n gevechtspauze kan je veel betekenen voor de ziekenhuizen."
Opereren zonder verdoving
Deze omstandigheden leiden tot extreme alternatieven. Hendriks hoorde van zijn collega's in Gaza dat er vanwege de stroomuitval wordt geopereerd met zaklampen en soms zonder verdoving. "Maar gestopt wordt er niet. Onze medewerkers blijven doorgaan. Op dit moment is het echt vrijwel non-stop alle hens aan dek."
"We hebben verhalen van onze medewerkers die moesten kiezen of ze op zoek zouden gaan naar water en eten voor het gezin of dat ze zouden blijven opereren of blijven behandelen. Dat zijn natuurlijk keuzes die je van niemand zou mogen vragen. En laat ik duidelijk zijn, dat is al lang niet meer iets wat wij als organisatie van ze vragen. Want dat kan je van niemand vragen, maar dat is iets waar zij zelf toe besloten hebben. En niets weerhoudt ze om dat te doen."
'Roepen in de woestijn'
De artsen in de ziekenhuizen in Gaza hebben niet het gevoel dat ze gehoord worden. "Het is voor hen roepen in de woestijn. Onze medische staf werkt met gevaar voor eigen leven op dit moment. En dat is de afgelopen dagen nog veel extremer geworden sinds ook het Al Shifa-ziekenhuis, waar nog steeds onze medewerkers zitten, onder vuur is genomen."
"Als ik kijk wat een risico's zij bereid zijn om te nemen, om die hulpverlening maar niet te onderbreken, dan kan ik dat alleen maar doen vanuit de logica van één patiënt per keer en niet al te ver vooruit kijken, want er is op dit moment natuurlijk helemaal geen hoopgevend perspectief waar ze op kunnen terugvallen."
Staakt-het-vuren
Volgens Hendriks is een staakt-het-vuren de enige oplossing. Het opschalen van de humanitaire hulpverlening onder deze omstandigheden is niet mogelijk, geeft hij aan. "Je kan geen humanitaire medewerkers een gebied insturen waar de kogels hen letterlijk om de oren vliegen."
"Dat is ten eerste onverantwoord werkgeversschap, maar ten tweede kan je ook geen fatsoenlijke zorg bieden onder dat soort omstandigheden, en ten derde kunnen wij dus het noodzakelijke materiaal helemaal niet bij ze krijgen op dit moment."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.