Ontwikkelt de een sneller een gokverslaving dan de ander? 'Gevoeligheid wordt deels bepaald door genen'

De een ontwikkelt makkelijker een gokverslaving dan de ander, wordt weleens gezegd. Maar klopt dat? Ja, zeggen experts. Dat je gevoelig bent voor verslaving zit, in elk geval deels, in je genen.

"Zeker als je er gevoelig voor bent. We weten dat er bij wijze van spreken een bepaald gen is." Dat zei presentator van het Radio 1 Journaal Astrid Kersseboom naar aanleiding van een UNICEF-onderzoek, waaruit blijkt dat basisschoolleerlingen geld uitgeven aan het spelen van online games. In die games zitten soms elementen van gokken, UNICEF maakt zich daar zorgen over.

Deels genen, deels omgeving

Gevoeligheid voor gokverslaving wordt inderdaad deels bepaald door de genen, vertelt hoogleraar gezondheidspsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen Arie Dijkstra. "Zoals met een heleboel gedrag van mensen, wordt het deels bepaald door genen, deels door de omgeving."

Er zijn verschillende genen betrokken, legt Dijkstra uit. "Genen die te maken hebben met het brein, bijvoorbeeld met serotonine, dopamine en neurotrofine. Deze zogenoemde neurotransmitters komen vrij als mensen dingen doen die ze heel fijn vinden." Die genen uiten zich in verschillende zaken. "Allereerst beïnvloeden iemands genen hoe fijn het voor iemand is om te gokken, hoe iemand dat ervaart." Hoe sterker en dieper het pleziergevoel, hoe moeilijker het is om te stoppen.

Grijpen naar wat fijn voelt

"Daarnaast kun je je afvragen: hoe sterk is de behoefte om dat gevoel te bevredigen, om dat gevoel weer opnieuw te krijgen. En dan zie je dat mensen met een bepaald karakter, dat die dat meer gaan doen", legt Dijkstra uit.

"Dat zijn bijvoorbeeld mensen die hoog scoren op neuroticisme (neiging tot emotionele instabiliteit, red.) en mensen die veel negatieve emoties hebben, die zullen ook vaker grijpen naar dat ding wat zo fijn voelt. Gokken bijvoorbeeld." De derde manier waarop die genen tot uiting kunnen komen is in hoeverre iemand zich kan beheersen. Dat heeft te maken met impulscontrole. Maar ook met hoe goed je werkgeheugen werkt. Ook dat ligt genetisch vast, weet Dijkstra.

Geen verslavingen

Bas Brons van SolutionS Verslavingszorg is gespecialiseerd in gokverslaving. Ook hij denkt dat genen invloed kunnen hebben op het ontwikkelen van een (gok)verslaving.

"Er bestaat niet specifiek een verslavingsgen, maar je kunt er wel een bepaalde aanleg voor hebben. Daarmee bedoel ik mateloosheid, je grenzen makkelijk verleggen of een enorme drive hebben. Dat kan in je genen zitten en leiden tot een verslaving. Maar er is natuurlijk meer van nodig om die ook daadwerkelijk te ontwikkelen", zegt Brons.

3M-model

Brons gebruikt zelf vaak het 3M-model, om uit te leggen hoe dit werkt. "De eerste M staat voor mens. Hoe zit je als mens in elkaar? Was je als kind al mateloos? Zocht je al grenzen op? Zocht je al spanning op? Dus hoe zat je al als kind in elkaar, hoe is dat verder gaan ontwikkelen?"

"De tweede M is van milieu. Daarmee bedoel ik het gezin van herkomst. Hoe zag het gezin eruit, wat kreeg je mee als voorbeeld? Maar ook het submilieu: wie zijn straks jouw vrienden, waar groei je mee op, was je gevoelig voor groepsdruk? Dat is heel bepalend.

'Kun je je niet achter verschuilen'

"En de derde M zijn middelen. Dat betekent niet zozeer drugs of alcohol, maar had je tijd, had je geld, kon je je gang gaan? Die drie M'en kunnen ervoor zorgen dat je in een verslaving kunt raken."

"Daar bedoel ik dus mee dat je een verslavingsgevoeligheid kunt hebben, maar het zijn vooral de omstandigheden of de factoren eromheen die jou in de verslaving kunnen doen belanden." Het argument 'Ik ben er gevoelig voor, dus ik ben in een verslaving terechtgekomen', is volgens Brons dus geen argument. "Daar kun je je niet achter verschuilen."

Verschil tussen gokken en middelen

Brons benadrukt dat hij het heeft over gokverslaving, wat een gedragsverslaving is, en niet over een drank- of drugsverslaving, wat een middelenverslaving is. "Als je kijkt naar het neurobiologische stuk, de dopaminehuishouding, betekent het eigenlijk dat mensen met puur alleen een gokverslaging, dat bij hen de dopaminespiegel ook stijgt, als ze gokken. En zelfs als ze klaar zijn met gokken blijven ze denken in kansen."

"Mensen met een middelverslaving, als de drugs daarvan is uitgewerkt, die zakken echt door de ondergrens, die voelen zich brak, beroerd."