Ondanks extra geld krijgen scholen met leerachterstanden vacatures nauwelijks gevuld

Een extra bonus voor docenten op scholen met een groot risico op onderwijsachterstanden bij leerlingen helpt nauwelijks bij het terugdringen van het personeelstekort. Dat blijkt uit een rondvraag onder ruim 150 schoolbesturen.

Ondanks de 375 miljoen euro die het voormalig kabinet heeft uitgetrokken, houdt het personeelstekort aan. "Dit is een tijdelijke pleister op een grote structurele wond", zegt voorzitter Tamar van Gelder van de Algemene Onderwijsbond (AOB).

Meer salaris dan collega's

'Scholen met een groot risico op onderwijsachterstanden hebben vaker moeite om vacatures te vullen en meer verloop', concludeerde het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap vorig jaar. Zij bedachten daarom de zogeheten arbeidsmarkttoelage: een eenmalige investering voor de duur van 2 jaar.

Op ongeveer 15 procent van de scholen in het middelbaar en basisonderwijs, de scholen met het grootste risico op achterstanden, krijgen leraren 2 jaar lang zo'n 8 procent meer salaris dan hun collega's op andere scholen. Dit moet het aantrekkelijker maken op om deze scholen te (blijven) werken.

Incidentele pleister

Maar een halfjaar na de invoering heeft de regeling nog nauwelijks effect, blijkt uit een rondvraag onder ruim 150 schoolbesturen. Slechts drie van de ondervraagde besturen geven aan dat de toelage heeft geholpen bij het vullen van vacatures. Maar liefst 80 procent van de scholen ging met openstaande vacatures het nieuwe jaar in.

Voorzitter Tamar van Gelder van de Algemene Onderwijsbond (AOB) is niet verrast door de uitkomsten. "Dit bevestigt het beeld dat we van tevoren hadden. Ik vind het niet fijn dat we daarin gelijk hebben gekregen, want ik gun elk kind een goede docent. Deze toelage is een incidentele pleister op een grote open wond. Met tijdelijk geld los je het structurele probleem niet op."

'Geld mag nooit de primaire motivatie zijn'

Ook kiezen veel scholen ervoor om niet met de arbeidsmarkttoelage te adverteren in vacatures. Maar liefst 80 procent doet dat niet. Waaronder de school van bestuurder Maryse Knook, de Open Schoolgemeenschap Bijlmer (OSB).

Ze kiest er bewust voor om de arbeidsmarkttoelage niet te noemen in vacatureteksten. "Mensen moeten kiezen voor de school die we zijn, niet voor het salaris. Geld mag nooit de primaire motivatie zijn om bij ons op school te komen werken. Als je mensen aanneemt die alleen voor de toelage komen, dan zullen die waarschijnlijk na 2 jaar weer vertrekken. Dan zit je opnieuw met een personeelstekort en is er alsnog veel doorstroom van docenten. Dat is ook voor leerlingen niet prettig."

'Legt de nadruk op problemen'

Knook worstelt met de regeling. Enerzijds is ze blij met het extra salaris, maar anderzijds voelt ze dat hierdoor een stempel wordt gedrukt op haar school en de leerlingen. "We zijn blij dat we docenten meer salaris kunnen bieden, want ze werken ongelofelijk hard. Maar de maatregel legt erg de nadruk op problemen."

"Woorden als 'achterstand' en een 'uitdagende leerlingenpopulatie' vind ik vreselijk. We worden hiermee weggezet als een achterstandsschool. Dat is niet eerlijk naar onze leerlingen toe. Wij zijn een brede school met veel verschillende niveaus en culturen. Dat is juist rijkdom in een school."

Structureel geld

Van Gelder van de AOB vindt dat er vanuit de overheid structureel geld moet komen om de tekorten aan te vullen. En dat de overheid het vervolgens aan de werkgevers moet laten hoe ze dat geld inzetten. "Je kunt niet van bovenaf beslissen wie wel en niet behoefte heeft aan extra financiering. Er is een langdurige aanpak nodig met visie over de jaren en schoolbesturen heen."

Ze benadrukt dat bij het aantrekken van personeel meer factoren komen kijken dan salaris. "Mensen behouden gaat niet alleen om geld. Daar komen ook factoren bij kijken als de woningmarkt, opleiding, doorgroeimogelijkheden. Het trekken en behouden van personeel is afhankelijk van meer factoren dan alleen salaris."

'Te vroeg om effecten te zien'

Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) zegt dat het nu nog te vroeg is om de effecten te zien van de arbeidsmarkttoelage. Ze verwacht daar in het voorjaar meer inzicht in te hebben. Het al dan niet structureel maken van de toelage zal daarvan afhangen.

Het ministerie benadrukt het belang van de maatregel: "We willen dat alle kinderen de kans krijgen om de achterstanden als gevolg van corona in te halen. Scholen met veel achterstanden hebben daar extra hulp bij nodig, omdat het tekort aan leraren en schoolleiders daar groter is dan op andere scholen."