Omwonenden die ziek worden van geuroverlast? Dat kan echt, maar toch houdt dat voor de rechter vaak geen stand

Omwonenden van veehouderijen en fabrieken die zeggen ziek te worden van de geuren die de bedrijven uitstoten, voelen zich niet altijd even serieus genomen. Toch zijn hun zorgen zeker niet onterecht, zegt onderzoeker Patricia Bulsing.

Voor mensen die last hebben van de geur van veehouderijen of industrieën, is het moeilijk hier iets tegen te doen. De wetgeving blijkt ingewikkeld en omwonenden voelen zich niet gehoord. Maar het is een wezenlijk probleem, zegt Patricia Bulsing. Zij promoveerde in 2009 aan de Universiteit van Utrecht met haar onderzoek naar geuroverlast.

Grijs gebied

"Geur is een waarschuwing voor vluchtige stoffen in de lucht. Hoe hoger de concentratie aan vluchtige stoffen, hoe sterker de geur", vertelt Bulsing. Er wordt vaak vanuit gegaan dat het gehalte ziekmakende stoffen zo laag is, dat mensen er niet ziek van kunnen worden, zegt ze.

"Maar we hebben te maken met een heel groot grijs gebied." Het probleem heeft volgens haar namelijk ook te maken met het psychologische effect van geuroverlast. En hierdoor kunnen mensen ook gezondheidsklachten van geuroverlast krijgen.

Ziek worden

"Als je het over hinder hebt, dan heb je het ook over hoe je de geur ervaart. Naast het fysieke deel gaat het daarbij ook over hoe je je erbij voelt. Er zijn genoeg studies waarbij mensen aangeven echt ziek te worden. Ze krijgen hoofdpijn of ervaren een gevoel van algehele malaise, zonder dat er echt fysieke symptomen zijn. Dan is het de vraag: hoe kan dat?"

Het antwoord op die vraag is niet makkelijk, zegt Bulsing. Maar een van de verklaringen is het feit dat omwonenden zich onmachtig voelen. "Met hinder heb je ook te maken met stress, bijvoorbeeld. Je zit in een situatie waarin je geen controle hebt."

Veel stress

Dat geuroverlast een vervelend probleem is, ondervinden ook de bewoners in Westerhoven, die vlakbij lakspuiterij Veco wonen. "Er werden giftige stoffen uitgestoten en daarover maak ik me enorme zorgen. Maar dat wordt compleet genegeerd", zegt bewoonster Carla van der Heijden.

Samen met een aantal buren voert zij al jarenlang actie tegen de geuroverlast die zij ervaren van het bedrijf. Het zorgt bij hen niet alleen voor fysieke klachten, maar ook voor stress.

Andere aanpak

Omdat stankoverlast en de gevolgen daarvan moeilijk aan te tonen zijn bij de rechter, besloten Carla en haar buren het over een andere boeg te gooien. Zij procederen nu op feitelijke overtredingen van de wet, zoals de hoogte van afvoerpijpen en de emissie-uitstoot.

Hiermee hopen zij dat de geuroverlast vermindert. De omwonenden hebben hierin inmiddels voor een deel gelijk gekregen. Maar alhoewel de pijpen zijn verhoogd, blijft de stank, vertellen ze.

Gevoel van onmacht

De geur is onplezierig en je zit er de hele dag in, legt onderzoeker Bulsing uit. "Dat geeft een gevoel van onmacht. Je bent misschien gestresst over dat je niet weet wat de geuroverlast met je lichaam wordt. En dan is het niet zo vreemd dat je daar stress- en gezondheidsklachten van gaat ervaren."

Omwonende Carla herkent dat gevoel. "Bijvoorbeeld afgelopen zomer. Als er stank is, voelen mensen zich niet lekker. Je moet naar binnen, deuren en ramen sluiten. En mijn grootste zorg is ook dat ik niet weet wat we allemaal inademen. Dat zorgt voor veel stress."

Erkenning

Het onderzoek van Bulsing geeft omwonenden zoals in Westerhoven erkenning, omdat het bewijst dat je daadwerkelijk ziek kan worden van geur. Toch blijft het probleem moeilijk aan te vechten. "Ik denk dat het tijd is dat we dat onderscheid tussen fysieke gezondheidsklachten en effecten door stress en onmacht meer gaan loslaten", zegt Bulsing.

"Een mens bestaat uit zowel de psyche als het lichaam. Die twee zijn veel meer met elkaar verbonden dan we eerst dachten: stressklachten veroorzaken namelijk ook daadwerkelijk fysieke klachten."

Verbaasd

Lakspuitbedrijf Veco zegt in een reactie verbaasd te zijn dat omwonenden geuroverlast ervaren van het bedrijf en daar zelfs ziek van zijn geworden. Veco ontkent ook geuroverlast te veroorzaken buiten grenzen van de milieuvergunning, en zegt alles volgens noodzakelijke vergunningen te doen.

Ook in andere gemeenten geven omwonenden last te hebben van de geur van bedrijven. Zoals in Renkum, waar inwoners klagen over de papierfabriek Parenco. Ook dat bedrijf geeft aan aan de geldende geurnormen te voldoen.