Oekraïense tieners in Nederland krijgen vaak niet psychische hulp die ze nodig hebben: 'Ze isoleren zichzelf'

Er is te weinig psychische hulp voor Oekraïense vluchtelingen. Met name voor kinderen en jongeren. Ze kunnen daardoor moeilijk hun oorlogstrauma's verwerken en komen in de knel. Hoe kunnen we deze groep helpen? "Ze zijn op meerdere vlakken de dupe."

In veel gemeenten ontbreekt het juiste hulpaanbod voor deze groep, ziet het Loket Ontheemden Oekraïne Psychosociale Hulp (LOOP), dat Oekraïners met psychische klachten ondersteunt.

Zorgen om tieners

Vooral de vraag naar hulp voor Oekraïense kinderen is groot, weet LOOP-projectleider Olav de Maat. "Het grootste deel van de vragen die wij krijgen gaat over kinderen. Het zijn er twee keer zoveel als over volwassenen", vertelt hij.

Door de oorlog en zorgen over de toekomst kunnen kinderen en jongeren zich moeilijk concentreren en voelen ze zich vaak somber, zegt ook Endry van den Berg van hulporganisatie War Child.

Afsluiten van familie

Veel Oekraïense jongeren verblijven sinds het uitbreken van de oorlog - inmiddels ruim 2,5 jaar geleden - in opvanglocaties. Vaak zonder privacy en met weinig perspectief. Van den Berg ziet de directe gevolgen hiervan in de opvang.

"Ze sluiten zich af, isoleren zich van familie en vrienden en praten niet meer", vertelt de hulpverlener. "Tegelijkertijd zien we ook dat ze gedrag kunnen vertonen dat niet bij hun leeftijd past. Omgaan met oudere mensen en alcohol- en drugsgebruik bijvoorbeeld."

Speciaal programma

War Child staat bekend als een hulporganisatie die kinderen in oorlog helpt, maar biedt ook hulp aan kinderen die een oorlogssituatie zijn ontvlucht. Omdat de psychische hulp voor Oekraïense kinderen in Nederland tekortschiet, wordt er steeds vaker een beroep op hen gedaan.

In Amsterdam loopt daarom nu een pilot, speciaal gericht op Oekraïense tieners. Jongeren tussen de 10 en 15 jaar volgen een speciaal programma met creatieve activiteiten en oefeningen uit de cognitieve gedragstherapie. Dit om ze te ondersteunen in het omgaan met emotionele klachten.

'Lekkerder in vel'

De 11-jarige Karolina deed eerder mee aan de pilot en vertelt dat het haar geholpen heeft. "In het begin gingen alle gesprekken over de oorlog. Ik was boos, maar ik begreep niet waarom. Mijn moeder en ik praatten daardoor niet meer met elkaar. Nu weet ik waar die boosheid vandaan komt."

"Niet dat het weg is, maar ik voel het aankomen en heb er meer grip op. Ik kan weer praten met mama", vervolgt de tiener over wat ze heeft geleerd van het programma. Ook moeder Yullia voelt zich een stuk beter: "We maken minder ruzie, hebben minder stress en ik zit lekkerder in mijn vel. Ons leven is er beter op geworden."

'Kunnen nergens terecht'

De pilot richt zich op pubers omdat die volgens Van den Berg op meerdere vlakken vaak de dupe zijn. "In de opvanglocaties worden relatief veel activiteiten voor kleinere kinderen georganiseerd, maar minder voor pubers", legt ze uit.

"Daarnaast heeft deze groep dus de neiging zich vaker te isoleren." De Maat van LOOP vult aan: "Ze kunnen nergens terecht. Hun ouders hebben vaak ook psychische klachten door de oorlog, waardoor ze lastig hulp kunnen bieden."

Taboe in Oekraïense cultuur

Wat het ook lastiger maakt om deze groep te helpen is dat er in de Oekraïense cultuur vaak nog een taboe rust op psychische problemen, waardoor ze minder snel geneigd zijn hulp te zoeken. En als ze dat doen, weten ze vaak niet waar ze moeten aankloppen.

De huisarts is dan de eerste stap. "Maar zij verwijzen ook na een hulpvraag niet vaak door en kijken het vaak aan", weet De Maat. "En soms worden Oekraïners ook geweigerd omdat ze geen goed Nederlands of Engels spreken."

Psychologen uit eigen land

Psychologen uit Oekraïne zelf zouden hiervoor een uitkomst kunnen bieden. In Nederland zijn er zo'n 200, maar slechts dertig van hen hebben de juiste papieren om hier in de ggz te mogen werken. Zestig anderen werken voor gemeenten of welzijnsorganisaties, maar zij mogen alleen psychosociale hulp bieden en geen therapie geven.

De Maat wil daarom dat de regels makkelijker worden om Oekraïense psychologen in te kunnen zetten. "Het is ook zo dat de vraag niet wordt gezien bij de ggz", vertelt hij. "Dus ze zijn terughoudend met het inhuren van Oekraïense psychologen, maar er is helaas echt meer dan genoeg werk voor ze momenteel."