Met de huidige zetelstand wordt het een flinke kluif om een coalitie te vormen. Er zijn minstens vier partijen nodig voor een meerderheid. En dat zijn ook nog partijen, zoals GroenLinks-PvdA en de VVD, die inhoudelijk samen niet voor de hand liggen.
Die conclusies zijn te trekken op basis van de laatste zetelpeiling die EenVandaag en Ipsos vorige week naar buiten brachten.
Daadkracht nodig
'Oeverloos overleg', 'vooruitschuif-politiek' en 'pappen en nathouden': een greep uit de frustraties van kiezers aan het eind van het politieke rampjaar 2022, waarin het vertrouwen op een dieptepunt belandde. Kiezers verlangen al tijden meer daadkracht.
Maar gelet op de huidige zetelstand zijn, net als bij de formatie van het kabinet-Rutte IV, minstens vier partijen nodig om een nieuw kabinet te vormen. Een volgend kabinet met te veel uiteenlopende belangen en daardoor weinig daadkracht hangt daarmee in de lucht.
Grootste partijen
Om tot een meerderheidscoalitie te komen heb je 76 zetels nodig. De grootste partijen in de laatste peiling op dit moment, VVD en NSC, zijn goed voor 55 zetels. GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans vindt het tijd worden voor een kabinet zonder de VVD. Maar zelfs als hij bereid is om daar overheen te stappen, is een meerderheidscoalitie daarmee nog niet geboren.
En dus zou er nog een vierde partij moeten aansluiten om tot een meerderheid te komen. Caroline van der Plas met haar BBB zou die rol kunnen vervullen, als bijvoorbeeld de huidige noodlijdende coalitiepartijen D66 en het CDA een keertje bedanken.
Over links?
Timmermans wil premier worden, zei hij direct bij zijn kandidaatstelling deze zomer. Het liefst wordt hij gezicht van een links kabinet, maar die wens is allesbehalve realistisch met de huidige zetelstand. Zo komen de vijf partijen GroenLinks-PvdA (20), Partij voor de Dieren (7), D66 (7), SP (6), Volt (3) samen op slechts 43 zetels.
Voor een meerderheid over links zijn nog minstens 3 partijen, waaronder NSC, nodig. Het zou voor het eerst in de parlementaire geschiedenis zijn dat een coalitie uit 8 partijen bestaat.
Dan over rechts?
Maar ook een rechtse coalitie ligt volgens de laatste zetelpeiling bepaald niet voor de hand. Vooral het feit dat Pieter Omtzigt niet wil samenwerken met de PVV van Geert Wilders, goed voor 18 zetels, maakt een rechtse coalitie behoorlijk ingewikkeld. Over rechts komen VVD, NSC en BBB, partijen die elkaar niet op voorhand uitsluiten, op 67 zetels. Dat zijn er nog altijd 9 te weinig voor een meerderheid. Het CDA (4), de SGP (3) én JA21 (2), in totaal dus 6 partijen, zijn nodig om tot 76 zetels te komen.
Kortom: met de huidige zetelstand wordt het in veel scenario's heel ingewikkeld, zo niet onmogelijk, om een meerderheidscoalitie te vormen. Eén ding is wel duidelijk: Pieter Omtzigt lijkt met zijn partij, als nieuwe speler, meteen een belangrijke schakel te worden in een te vormen coalitie.
Over dit onderzoek
De zetelverdeling is gebaseerd op onderzoek van Ipsos onder een representatieve steekproef van 1.013 stemgerechtigde Nederlanders. De gegevens zijn verzameld van 13 tot en met 16 oktober 2023.
Het onderzoek is gewogen op leeftijd, geslacht, opleiding, regio, werkzaamheid en stemgedrag bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen. Voor de zetels gelden statistische marges van +/- 1 procent bij de kleine partijen en +/- 2,5 procent bij de grootste partijen.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.