'Niemand hoeft alleen te sterven': vrijwilligers Gerrie en Bianca waken met kerst bij iemand die ze niet kennen

Kerst met familie of vrienden, of even bijkomen en niks doen: voor Gerrie en Bianca bestaat er een kans dat hun kerst er anders uitziet dan dat. Net als vorig jaar, toen ze allebei als vrijwilliger thuis waakten bij een stervende man.

Als je gaat overlijden, kun je de laatste periode van je leven doorbrengen in een hospice. Maar als je de wens hebt thuis te sterven, zijn daar ook mogelijkheden voor. Vrijwilligers schieten dan te hulp, zodat niet alle zorg bij de partner, kinderen of andere naasten terechtkomt.

Waken met kerst

"Kun je iets voor een ander doen, doe het dan", zegt Gerrie van Boven. Zij en Bianca Stigter werken als vrijwilliger in de palliatieve zorg. Via welzijnsstichting ZwolleDoet worden ze ingezet om bij iemand te waken, zodat bijvoorbeeld een partner even een nacht kan doorslapen of op een andere manier tot rust kan komen.

Op die manier werden Gerrie (75) en Bianca (60) ook vorig jaar opgeroepen op 23 december en hebben ze om de beurt de nachten met kerst gewaakt bij een man, die uiteindelijk de dag na Tweede Kerstdag is overleden.

Een vreemde in huis

"Meestal zijn de mensen bij wie we thuiskomen een beetje zenuwachtig van te voren. Vaak hebben ze al dagen steeds iemand anders van de thuiszorg over de vloer gehad en dan komt er weer een vreemde langs. Maar zodra de voordeur opengaat, is het ijs vaak gebroken", vertelt Gerrie.

Ze doet dit vrijwilligerswerk alleen 's nachts, van één tot meerdere keren per week. Daarnaast past ze nog 3 dagen op kinderen. "Ik zeg altijd: ik mág dit werk doen." Nadat Gerries man Henk meer dan 40 jaar heel veel in het buitenland was voor zijn werk, was het na zijn pensioen tijd voor Gerrie. "Ik ben toen veel thuis geweest met de kinderen, nu mag ik. Mijn man staat daar ook echt achter."

's Nachts niet slapen

De invulling van de nacht bij iemand thuis verschilt. "Meestal praat je eerst wat met elkaar. Hoe kan ik iemand helpen, wat is er nodig, dat soort dingen. Maar dan rond 12 uur moet bijvoorbeeld de partner wel echt naar bed gaan, vind ik. Dat zeg ik ook altijd."

"En ik blijf dan beneden bij bijvoorbeeld een echtgenoot die daar in bed ligt." Slapen doet ze 's nachts niet. "Het mag weleens, maar ik doe het niet. Ik ben er voor de mensen. Wij waken echt." Zodra ze voelt dat ze wegzakt, neemt ze snel een slok koffie. "Je krijgt ook alles van de mensen, een makkelijke stoel, dekentjes. Vaak zijn er tijdschriften, lees ik een boek, brei, haak of borduur ik wat. Dat soort dingen."

'Uit liefde'

Als de persoon niet wakker wordt, hoef je in principe niks te doen. "Maar soms worden mensen wakker, zijn ze vies, willen ze een slokje", vertelt Gerrie. "Als iemand een schoon bed nodig heeft, vraag ik: 'Zullen we de thuiszorg bellen, of zullen we het samen doen? Misschien kunnen we het samen oplossen.'"

"Mensen vragen dan vaak of ik dat wel wil. Maar dat vind ik niet erg, en dan zijn mensen weer fris en fruitig. En dan begint de nacht voor iemand eigenlijk weer opnieuw, omdat het verschonen heel intensief voor iemand is. Ik ben nog nooit ergens geweest waar ze niet zeiden: 'Wat fijn dat jullie dit doen. We doen het uit liefde voor jullie, dat je lekker thuis kunt blijven.'"

Zieke moeder

Als je iets voor iemand anders wil doen, zijn er natuurlijk ook andere vormen van vrijwilligerswerk. Maar voor Gerrie is het duidelijk dat ze juist dit wil doen. "Mijn moeder was al ziek toen ik 6 jaar oud was. En dat duurde tot ik 45 was. Ze was heel veel ziek, heel veel in het ziekenhuis. En het is dan zo fijn als er iemand is."

"We zijn er mee opgegroeid: kun je iets betekenen voor een ander, doe het dan. Niet dat ik beter ben dan een ander. Maar wij vonden het geweldig als er vroeger iemand kwam."

Jongeren en verlies

Stigter is het werk gaan doen vanuit een ander motief. Ze staat 3 dagen voor de klas in het mbo. "Ik zag daar dat veel jongeren al vroeg met verlies in aanraking komen. Een ouder die overlijdt, een scheiding, een verhuizing. Daarop besloot ik de opleiding rouw en verlies te gaan doen."

En zo is het balletje gaan rollen. Waken in de nacht brengt Bianca heel veel. "'s Nachts heb je zulke andere gesprekken. De nacht is het moment dat de buitenwereld stil is. Juist dan ook rouw, de laatste fase, komt dan dubbel zo hard binnen. Overdag heb je afleiding, maar wij komen van 11 tot 7. Meeste mensen zijn dan naar bed. En dan zit je alleen met je partner, of je bent alleen."

Alleen sterven

Bianca en Gerrie komen ook bij mensen die helemaal alleen zijn. "Als je dat meemaakt en je bent helder in de terminale fase, dan kan alleen zijn nóg meer binnenkomen", vertelt Bianca.

"Als je de wereld gaat verlaten, dan stopt het. Helemaal rondom dit soort dagen komt dat extra binnen. De wereld gaat van feestdag naar feestdag, maar jij als stervende niet. Voor jou stopt de wereld. Je wordt teruggebracht naar de basis."

Angstige mensen

Gerrie wil nog lang niet stoppen met deze manier van vrijwilligerswerk. Maar dat betekent niet dat het geen zwaar werk is.

"Soms zijn mensen bang en vragen ze wat ze kunnen verwachten. Dan zeg ik dat ik dat niet weet. Het kan lang of kort duren, je kunt benauwd worden of niet. Ik weet het niet. Niemand weet dat. Ik ben erg gelovig, christelijk opgevoed, maar ik weet het ook niet. Ik begin zelf nooit over het geloof, maar als mensen het zelf zeggen, hebben we het er wel over. Dat kan mensen ook wat rust en steun geven."

Hand in hand

Vorig jaar met kerst zijn Gerrie en Bianca bij dezelfde man geweest om te waken, niet tegelijk. "De mensen woonden op zeven hoog, je kijkt 's nachts uit over half Zwolle", vertelt Bianca daarover. "De man sliep door morfine, maar we zaten hand in en hand en als ik wat zei reageerde hij door in mijn hand in te knijpen."

"Je zag overal kerstlichtjes, de gordijnen waren open. Maar hier lag iemand die het leven los moest gaan laten. De partner was ook zo verdrietig", vertelt Bianca. "Ik was er in de nacht van Eerste op Tweede Kerstdag. Dan kijk ik op Tweede Kerstdag ook heel anders naar mijn eigen gezin."

Meer aandacht

"Niemand hoeft alleen te sterven", zegt Bianca. "Het zou een soort basisrecht moeten zijn, dat we met elkaar zorgen voor iemand in de terminale fase. Als we wat meer met elkaar, voor elkaar zouden doen, dan zou dat zoveel helpen." Ze hoopt ook dat meer mensen erover nadenken om het waken misschien zelf te gaan doen. "We hebben ook vrijwilligers nodig natuurlijk."

En je hoeft niet uit de zorg te komen, benadrukt Bianca. "Vaak denken mensen dat, maar dat is niet zo. Ik kom ook niet uit de zorg. Je wordt getraind, er zijn bijeenkomsten." Waken kan ook overdag en ook maar een paar keer per jaar. Gerrie hoopt dat er meer aandacht komt voor deze manier van palliatieve zorg: "Bij artsen en de thuiszorg, het zou heel fijn als mensen sneller bekend raken met ons. Niet pas als ze al helemaal aan het einde van de laatste fase zitten."