De coronamaatregelen hebben een onbedoeld wenselijk effect op moslims die meededen aan de ramadan. Door het wegvallen van sociale verplichtingen bleef er tijd over voor directe familie en bezinning. Redenen om positief terug te kijken op de vastenmaand.
Dat blijkt uit kwalitatief onderzoek van EenVandaag onder 675 moslims naar hun beleving van de afgelopen maand. Voor hen komt er dit weekend een einde aan deze bijzondere ramadan. Net als veel andere Nederlanders zijn moslims deze maand veroordeeld tot het thuisblijven en het beperken van sociale contacten buitenshuis.
'Afkicken van de buitenwereld'
Dit werd bij het eten na zonsondergang, de dagelijkse iftar, het meest gevoeld, zeggen moslims in het onderzoek. De meesten van hen verbraken het vasten de afgelopen maand alleen met het gezin. Een groot gemis, zeggen moslims in het onderzoek: "Ik ben blij dat mijn familie gezond is, maar ik mis het samenkomen en de gezellige avonden waar we de ouderen van de familie bij konden betrekken. Het doet me pijn hoe zij lijden onder het verbod."
Maar opvallend veel ondervraagden zien ook de voordelen: "Mijn man en ik hebben veel meer rust. In plaats van het haasten of bezig zijn met anderen is het nu gewoon gezellig samen", zegt een vrouw in het onderzoek. En een andere deelnemer: "Het mooie aan ramadan dit jaar is juist het feit dat we kunnen afkicken van de buitenwereld. Geen weekenden weg om iftar te doen bij familie en daarna nog onnodig te blijven hangen."
Zelf gebed leiden door dichte moskee
Ook het samen bidden in de moskee is iets wat moslims dit jaar moeten laten. De grootste groep ondervraagden zegt deze maand niet naar een moskee te zijn geweest. Veel moskeeën zijn deze maand gesloten en daarom wordt er veel thuis gebeden. Een unieke ervaring zegt deze ondervraagde: "Ik leid de familie en reciteer de hoofdstukken uit de Koran die ik heb gememoriseerd. Het is nieuw voor me en om eerlijk te zijn vind ik het ook zo geweldig!"
Verder lijden de sociale initiatieven, een belangrijk onderdeel tijdens de ramadan, niet onder de coronacrisis. De meeste ondervraagde moslims doen ook dit jaar iets voor een ander, weliswaar in aangepaste vorm. Een ondervraagde: "Ik merk dat we ons minder aan elkaar kunnen optrekken, maar dit neemt niet weg dat er nog steeds veel liefdadigheid online georganiseerd wordt. Gelukkig doneren mensen massaal aan de minder bedeelden en verzorgen we als community voedselpakketten."
'Extra blij met wat wel mag'
Ondanks alle beperkingen van de coronacrisis valt op dat de meeste moslims in het onderzoek, ongeveer tweederde, de ramadanmaand als prettig hebben ervaren. Ze hebben, naar eigen zeggen, meer tijd voor het gezin en het bestuderen van de Koran. De coronamaatregelen lijken een onbedoeld wenselijk effect te hebben op de beleving van de vastenmaand: "Ik heb meer tijd voor wat juist belangrijk is aan de ramadan: werken aan mijn spirituele band met Allah", zegt een ondervraagde.
En een ander: "We hebben meer tijd om deze periode heel bewust door te maken. Deze ramadan heeft ervoor gezorgd dat we extra blij zijn met ons stulpje, met wat wel mag en met de rijkdom die we hebben." Een grote groep moslims zegt de ramadan ook makkelijker vol te kunnen houden dan andere jaren.
Deze ramadan heeft ervoor gezorgd dat we extra blij zijn met ons stulpje, met wat wel mag en met de rijkdom die we hebben.
Deelnemer uit het onderzoek
Sober Suikerfeest: 'het moet maar zo'
Bij het Suikerfeest, ook wel Eid-al-Fitr, is die rust en bezinning normaal gesproken minder wenselijk. Dan willen veel moslims het einde van de vastenmaand vieren met zoveel mogelijk vrienden en familie en lekker eten. Dat dat er dit weekend niet in zit, is voor de meeste ondervraagden een hard gelag. "De moskee organiseert altijd leuke activiteiten voor de kids. Ik ging altijd naar (schoon)familie om cadeautjes langs te brengen en gezellig te eten. Dat wordt hem dit jaar niet. Megasaai", zegt een deelnemer.
De meeste moslims in het onderzoek houden zich ook met het Suikerfeest aan de coronamaatregelen. Zij blijven thuis met het gezin of beperken hun bezoek tot maximaal drie personen buiten het huishouden: "Ik vier het thuis met mijn gezin. Gezien de omstandigheden moet het maar zo. We gaan mensen niet in gevaar brengen omdat het Suikerfeest is". Mensen die wel deur uit gaan, doen dat in aangepaste vorm: "Ik wil met mijn gezin langs de deuren om mensen een fijn Eid-feest te wensen en lekkernijen te overhandigen. Dit allemaal op afstand en we gaan niet naar binnen."
Over dit onderzoek
Het online onderzoek (pdf) is gehouden van 12 tot en met 22 mei. De vragenlijst is enerzijds verspreid onder leden van het Opiniepanel die eerder hebben aangegeven moslim te zijn. Anderzijds is een open link verspreid via netwerken, organisaties en sociale mediagroepen waar Nederlanders met een migratieachtergrond of die moslim zijn zich begeven. Aan het onderzoek deden 675 mensen mee die hebben aangegeven moslim te zijn en aan de ramadan mee te doen. Zij kregen vervolgens vragen over hoe zij ramadan en de aspecten van de vastenmaand voorgelegd, veelal via open vragen.
Doel van het onderzoek is om een kwalitatief beeld te schetsen van hoe moslims ramadan hebben ervaren tijdens de coronacrisis. Op basis van indicatieve populatiecijfers van het CBS zien we in onze steekproef een oververtegenwoordiging van jongeren, hoger opgeleiden en Marokkaanse Nederlanders. Er is niet gecorrigeerd voor de afwijkingen in de steekproef. Om deze redenen moeten de uitkomsten van het onderzoek als indicatief en niet-representatief worden beschouwd.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.