'Martine Bijl was alleen te vergelijken met Martine Bijl'

Taalgevoelig, muzikaal en wars van dikdoenerij. Met haar schoonheid had ze niet misstaan in advertenties voor parfum en kleding, maar liever maakte ze reclame voor groenten in een potje. "Martine Bijl had een groot gevoel voor ironie en understatement."

Op 30 mei is Martine Bijl in het bijzijn van haar familie overleden aan de gevolgen van een hersenbloeding die ze in 2015 kreeg. Televisiepresentator Cornald Maas maakte in 2014 een documentaire over haar. "Ze was een enorm talent, maar afkerig van dikdoenerij. Toen ze hoorde dat ik een documentaire over haar aan het maken was, zei ze: 'Ik kan jullie niet tegenhouden, maar ik ga zeker ook niet kijken. Ze was een heel bescheiden vrouw."

Geen gegooi met grote emoties

Dat de documentaire vanavond als eerbetoon opnieuw wordt uitgezonden op NPO 1, zal Martine Bijl dan ook vast 'niet zo nodig' hebben gevonden. "Martine wilde de dingen niet groter maken dan ze zijn. Dat werd al zichtbaar bij 'Wie van de Drie', waar ze enkele jaren panellid was. Martine heeft een zeer Brits gevoel voor understatement. Nooit zou ze rechtstreeks zeggen wat ze van iets vond, dat gebeurde altijd in een 'terzijde'."

Volgens Maas was ze altijd geestig, to-the-point en inhoudelijk. "Die manier van doen zie je terug in alles wat ze heeft gedaan. Martine maakt de dingen niet groter dan ze zijn, maar kleiner, waardoor het harder aankomt en meer ontroert. Ik houd er niet van als er grote emoties in je gezicht worden gegooid. Haar boek Rinkeldekink, over haar leven na de hersenbloeding, is juist zo ontroerend omdat ze het alledaagse leven beschrijft."

Liever poppen maken dan interviews geven

Het oeuvre van Martine Bijl is veelzijdig, van ingetogen liedjes uit de tijd van Ot&Sien (bekroond met een Edison) tot carnavalsliederen ('Hoe zou het met Rosa zijn'), van een bakprogramma als 'Heel Holland Bakt' tot de comedyserie 'Het Zonnetje in Huis'. Van reclames voor groenten tot vertalingen van musicals, zoals Billy Elliot, waarvoor ze zelfs nieuwe woorden bedacht zoals 'vuizig' en 'sprankelnieuw'.

"Voor Billy Elliot kreeg ze een Musical Award. Daar was ze erg blij mee, ook omdat de musical de nodige kritiek had gekregen. Maar verder maalde ze niet om roem. Het was zó niet haar ambitie. Dan was ze wel vaker bij talkshows aangeschoven en had ze meer interviews gegeven. Maar daar beleefde ze weinig plezier aan. Ze maakte liever poppen in haar atelier, waar ze ook heel goed in was."

'Volstrekt uniek'

Eén van Cornalds favoriete nummers van Martine Bijl is het Limburgs Klaaglied. "Dat luisterde ik als jongen van 15 jaar en wat was ik onder de indruk. Ik vond het zo knap dat zij in staat was iets op de hak te nemen terwijl je het niet duidelijk op de hak neemt. Die subtiliteit is geweldig knap. Als ik Martine Bijl met iemand moet vergelijken, kom ik weer bij Martine Bijl uit, want ze was volstrekt uniek."