Maria ontvluchtte Oeganda vanwege haar geaardheid, maar wordt afgewezen door IND: 'Hoe kan ik bewijzen dat ik lesbisch ben?'

De 26-jarige Maria vluchtte 4 jaar geleden naar Nederland, omdat haar leven als lesbische vrouw onmogelijk werd in Oeganda. Maar ze kon de Nederlandse immigratiedienst niet overtuigen van haar geaardheid. "Hoe kon ik dat bewijzen?" vraagt ze zich af.

"Als ik in Oeganda zou blijven zou ik geen baan kunnen vinden. Ik zou mishandeld kunnen worden en mijn familie zou mij verstoten", zegt de 26-jarige Maria. Dat is niet haar echte naam, en ze wil ook niet in beeld omdat ze bang is voor represailles uit haar thuisland.

Een nacht in de cel

Op 14-jarige leeftijd kwam Maria erachter dat ze op vrouwen valt. In 2018 vluchtte ze naar Nederland vanuit Oeganda, een land waar je voor je homoseksualiteit een levenslange gevangenisstraf kunt krijgen.

Maria was aan het werk toen de politie kwam. Ze deden een algemene controle en doorzochten haar tas. Op haar telefoon vonden ze foto's met haar toenmalige vriendin. Ze bracht een nacht in de cel door en daarna kwam haar familie erachter.

Niet geaccepteerd

Haar moeder accepteert haar niet als lesbische dochter. "Ze was echt kwaad. Ze zei dat ik een schandelijk persoon ben geworden en dat ze spijt heeft van alle energie die ze in mijn opvoeding heeft gestopt als alleenstaande moeder", vertelt ze.

Toch was het voor Maria moeilijk om helemaal alleen haar land te verlaten. "Mensen in het dorp lachen mijn moeder nu uit."

'Hoe moet ik bewijzen dat ik lesbisch ben?'

Ze diende in Nederland een asielaanvraag in, waarna een gesprek bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) volgde. Haar gevoel daar uitleggen vond ze lastig. "Ze vroegen hoe ik ontdekte dat ik homo was en hoe ik mij daarbij voelde. Ze stelden vragen over mijn angsten om terug te gaan als christen", vertelt ze.

"Ik was introvert en kon mezelf niet openstellen over iets dat zou dichtbij je ligt, je seksualiteit. Daar sprak ik nooit over. Ik vond het heel moeilijk om dat uit te leggen", zegt de 26-jarige. Maria snapt dat ze vragen moeten stellen, maar vond het lastig de IND te overtuigen. "Ik dacht: hoe kan ik jullie nog verder bewijzen dat ik lesbisch ben?"

Onderzoek COC Nederland

Mensen die vanwege hun seksuele geaardheid asiel aanvragen in Nederland worden bij de IND nog steeds beoordeeld op basis van stereotypen. Dat stelt homobelangenorganisatie COC na een onderzoek waarmee ze vandaag naar buiten komt.

Na kritiek haalde toenmalig staatssecretaris Harbers stereotiepe criteria 4 jaar geleden uit het asielbeleid. Daardoor mag de IND niet meer vragen naar het 'proces van bewustwording en zelfacceptatie' van de seksuele identiteit bij asielzoekers. Maar daar houdt de immigratiedienst zich volgens COC niet aan.

Verzoek afgewezen

Maria is een van de veertig dossiers die, in opdracht van het COC, zijn doorzocht. Haar dossier valt onder een van de vijftien dossiers die volgens het COC op grond van ondegelijke stereotypen is afgewezen door de IND.

Haar advocaat Annechien de Vries legt uit: "Haar verzoek is afgewezen omdat ze het proces van omarming van seksuele oriëntatie niet kon uitleggen. Terwijl IND daar sinds 4 jaar dus niet meer over mag vragen, omdat het gebaseerd is op stereotype. Ze mogen niet vragen naar 'proces van bewustwording en zelfacceptatie', dus vragen ze in het geval van Maria naar een een synoniem: proces van omarming."

'Je kan niet in iemands hoofd kijken'

De Vries snapt dat het beoordelen van geaardheid lastig kan zijn en de IND vragen moet stellen om te kijken of de asielzoeker de waarheid spreekt. "Je kan natuurlijk niet in iemand hoofd kijken, maar het moet wel redelijk blijven. We willen ook niet naar een situatie waarbij je filmpjes nodig hebt om aan te tonen dat je lhbti+ bent", zegt de asieladvocaat.

Volgens De Vries zou het IND daarnaast ook aan cultuurverschillen moeten denken. "Je moet bedenken dat iemand uit een cultuur komt waarin spreken over seksualiteit een taboe is, en ze dat vaak nog nooit hebben gedaan."

Nieuwe relatie

In het AZC ontmoette Maria haar huidige vriendin. Ze delen hetzelfde verhaal, zij is ook gevlucht uit Oeganda vanwege haar seksuele geaardheid. "Ik zie haar een keer per maand want ik woon in Amsterdam en zij in Maastricht. Zij steunt mij in deze moeilijke tijd", zegt Maria.

Over haar geaardheid kan Maria inmiddels steeds beter praten. "Ik ben minder depressief dan toen ik net hier was." Maria's advocaat gaat een nieuwe asielprocedure aanspannen. "Ik weet niet wat de toekomst brengt. Ik kan niet terug naar huis en heb zonder verblijfsvergunning ook nog geen toekomst hier. Ik kan eigenlijk geen kant op nu", zegt ze.