Levert gratis kinderopvang meer op dan het kost? 'Je kan er veel geld mee verdienen'

Gratis kinderopvang: in Zeeuw-Vlaanderen wordt het al 2 jaar als proef aangeboden. De uitkomsten zijn positief: het levert meer geld op dan het bestaande systeem. Kan het ook landelijk ingevoerd worden? "Je moet zorgen voor stabiliteit in financiering."

Op dit moment betalen we in Nederland voor kinderopvang, maar in Zeeuws-Vlaanderen zijn ze 2 jaar lang het experiment aangegaan. Vanuit de regio was er een potje gemaakt zodat de kinderen gratis naar de opvang konden.

Gratis in België

Onderzoeksbureau TwynstraGudde concludeert in Omroep Zeeland dat elke euro die geïnvesteerd is in die proef, anderhalf tot twee keer zoveel oplevert. Ondertussen is de proef gestopt, omdat het geld dat de regio er zelf had ingestoken, nu op is.

Veel ouders in Zeeuws-Vlaanderen sturen hun kinderen naar een opvang over de grens, België dus. Daar is het onderwijs vanaf 2,5 jaar gratis. Maar als alle kinderen in België naar de opvang gaan, kan dat negatieve gevolgen hebben voor de regio. Gratis opvang in Zeeuws-Vlaanderen zou er dus voor kunnen zorgen dat kinderen ook in de regio opgevangen worden.

Amerikaans onderzoek

Er zijn meerdere onderzoeken uitgevoerd naar het effect van gratis kinderopvang op de economie en maatschappij. De bekendste is het Amerikaanse 'Perry Preschool'-onderzoek van professor James Heckman.

Met het onderzoek toont hij aan dat investeringen in de ontwikkeling van jonge kinderen grote economische voordelen kunnen opleveren. Elke dollar die erin werd geïnvesteerd, werd zeven tot dertien keer terugverdiend. Heckman won daarmee een Nobelprijs.

Meer tijd om te werken

Dat gratis kinderopvang geld oplevert, weet ook bijzonder hoogleraar kinderopvang Ruben Fukkink. "Als je kinderen uit de jeugdzorg en speciaal onderwijs kan houden, en ervoor kan zorgen dat kinderen niet blijven zitten, kun je ineens heel veel geld verdienen."

Maar ook de ouders kunnen ervan profiteren, blijkt ook uit het onderzoek van TwynstraGudde. "Dat kan doordat beide ouders bijvoorbeeld iets meer gaan werken", vertelt Fukkink. "Dat levert rendement op voor de samenleving en ouders betalen dan ook iets meer belasting over hun inkomen, waardoor je dat ook kan uitdrukken in geld."

Stabiliteit in financiering

Als het zo goed werkt, waarom voeren we het dan niet direct overal in? Volgens Pauline Slot, hoofddocent educatie en pedagogiek aan de Universiteit Utrecht, is er een langetermijnvisie en -beleid nodig. "Dan moet er echt voor een periode van zeker 5 tot 10 jaar nagedacht worden over hoe gaan we ons geld investeren. En dat betekent dat er nu misschien meer geld moet naar de vroege educatie om op de langere termijnbesparingen te hebben."

De resultaten daarvan zie je pas terug over een aantal jaren, geeft Slot aan. "Dus je moet dat wel ook volhouden en ervoor zorgen dat er ook een soort stabiliteit is in die financiering."

Nadelen

Toch zitten er ook nadelen aan gratis kinderopvang, weet Slot. "Ik denk dat een potentieel risico zou kunnen zijn dat kinderen van bijvoorbeeld goedverdienende ouders, die vaak ook nog hoog opgeleid zijn, meer gebruik gaan maken van de gratis kinderopvang dan de kinderen waarvan misschien niet allebei de ouders werken."

De toegang naar goede kwaliteit kinderopvang is volgens de hoofddocent het belangrijkste voor de kinderen die dat het hardst nodig hebben. "Als die kinderen geen toegang zullen hebben tot die goede kwaliteit, kunnen er weer lange wachtlijsten gaan ontstaan."

Niet helemaal gratis

Volgens Fukkink is de term 'gratis kinderopvang' niet helemaal op die manier bedoeld. "We hebben het de laatste tijd ook over 'gratis openbaar vervoer' en 'gratis bier'. Met gratis kinderopvang bedoelen we dat het gratis is voor de ouders." Het geld moet dus wel ergens vandaan komen.

Het geld moet volgens Fukkink komen uit een systeem dat we al lange tijd hebben. In Nederland zijn er al twee opvangstelsels: de kinderopvang voor werkende ouders, voor kinderen van 0 tot met 12 jaar oud, en vroegschoolse educatie voor kinderen uit achterstandssituaties. "Je zou - als je daar één stelsel van maakt voor alle kinderen en hun ouders - iedereen kunnen helpen." Het demissionaire kabinet heeft een plan om de kinderopvang vanaf 2027 'bijna gratis' te maken.