Langzamer als je ouder wordt? Daar kan je zelf iets aan doen

AFM-topvrouw Merel van Vroonhoven maakt op 51-jarige leeftijd de overstap naar de PABO. Ze is nog wel een beetje bezorgd over de toelatingstoets: "Als je ouder wordt, wordt je niet per se dommer, maar wel langzamer." Klopt die uitspraak ook?

Fysiologisch zou je inderdaad kunnen stellen dat de werking van de hersenen er niet beter op wordt naarmate de jaren verstrijken, zoals Van Vroonhoven beweerde.

Witte stof

"De witte stof in de hersenen zorgt voor de verbinding tussen de hersengebied," zegt hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder. "Hoe hoger de kwaliteit van deze stof, hoe sneller het signaal kan worden doorgegeven. Deze stof kent een leeftijdseffect. Zelfs al vanaf een 30ste levensjaar zien we effecten, bijvoorbeeld bij iemand met niet zo'n uitdagend leven."

De Vrije Universiteit presenteert deze week de belangrijkste resultaten van een grootschalig en langlopend onderzoek naar 'succesvol ouder worden'. De afgelopen 25 jaar zijn ruim tweeduizend 55-plussers onderzocht. Daarin stond de vraag centraal of ouderen op fysiek, sociaal en cognitief niveau goed bleven functioneren.

Werking van het geheugen

Socioloog Almar Kok is één van de onderzoekers. In onderzoek werd gekeken naar hoe ouderen functioneerde op het fysiek, sociaal en cognitief gebied. "Bij cognitief functioneren, bijvoorbeeld bij de werking van het geheugen, zien we dat een hoger opleidingsniveau, beroepsniveau en inkomen hogere scores op de 'succesvol-ouder-worden'-index voorspellen."

Status en succes

Volgens het onderzoek zijn de contrasten tussen ouderen met verschillende positie op de sociale ladder aanzienlijk. "Als je kijkt naar de groep met de hoogste sociaal economische status dan had deze bijna vier zoveel kans om een gunstig verloop te hebben dan de laagste groep." Kok denkt dat dit goed te verklaren is. "Een hoger beroepsniveau hangt samen met complexer, cognitief uitdagender werk. En een hoger inkomen geeft toegang tot het kunnen bekostigen van allerlei vrijetijdsbestedingen."

Nu gaat Merel van Vroonhoven, met de overstap van de AFM naar het onderwijs, waarschijnlijk minder verdienen. Moet ze dan ook vrezen voor trager denken op latere leeftijd? "Integendeel", zegt Erik Scherder. Volgens hem blijkt uit onderzoek een duidelijke verbetering van de hersenwerking door nieuwe impulsen. "Wat heel slim is om dingen te gaan doen die je niet eerder gedaan hebt en die moeite kosten. Dat blijkt belangrijk te zijn. 'No strain, no gain', nieuwe cognitieve uitdagingen aangaan is dus zeker heel belangrijk."