Komt code zwart in ziekenhuizen eraan? En 3 andere vragen beantwoord

Wordt het code zwart? Als je de berichtgeving over corona een beetje volgt, heb je die vraag de afgelopen dagen ongetwijfeld zien langskomen. Maar wat betekent het eigenlijk precies als het code zwart is in de ziekenhuizen? We zochten het uit.

Wat is code zwart in ziekenhuizen?

Als er een kritieke situatie ontstaat in de zorg, doordat patiëntenaantallen snel oplopen, moet Nederland daarop voorbereid zijn. In alle sectoren en regio's zijn plannen gemaakt om ook in een uiterste noodsituatie, de zogenoemde fase-3, zo lang mogelijk de meest noodzakelijke zorg en ondersteuning te bieden.

Code zwart is de laatste stap in fase-3. Alle zorgcapaciteit is dan volledig benut, alle zorg die door móet gaan is dan maximaal opgeschaald en alle zorg die kan wachten is maximaal afgeschaald. Er zijn bij code zwart geen lokale of regionale oplossingen meer mogelijk om de continuïteit van zorg te waarborgen.

Kort gezegd betekent dat dat niet meer alle zorg geleverd kan worden in de ziekenhuizen en er keuzes moeten worden gemaakt in welke patiënten er worden geholpen.

Als het code zwart is, 'is het bijvoorbeeld denkbaar dat in de ziekenhuizen alleen nog ruimte is voor acute zorg, zoals coronazorg, hartinfarcten, hersenbloedingen en trauma na een ongeluk', schrijft de Rijksoverheid op haar website.

Hoe staan we er op dit moment voor?

We zitten nog niet in code zwart, maar dat kan zeker veranderen als 'het epidemiologische beeld niet snel verbetert', schreef demissionair coronaminister Hugo de Jonge eind vorige week aan de Tweede Kamer. De reproductiewaarde (ook wel het R-getal), die aangeeft hoeveel mensen besmet worden door één persoon, ligt boven de 1.2 en is daarmee hoger dan de waarde van 1 november.

Het 7-daagsgemiddelde ziekenhuisopnames per dag was op 18 november 'ernstig' met 205,14. Ook het aantal ic-opnames was 'ernstig' met 32,6 per dag. Er waren daarmee zowel meer ziekenhuisopnames als ic-opnames dan de week ervoor. De bezetting van ziekenhuisbedden blijft dus stijgen. De bezetting was eind vorige week bijna 1.700. Een week eerder was het 1.369. De ic-bezetting is inmiddels meer dan 400, ongeveer 80 meer dan een week eerder.

Is code zwart dichtbij?

Als het zo doorgaat zitten we over een week op hetzelfde niveau als tijdens de hoogste coronapiek in afgelopen januari. Dat zei ziekenhuisbaas Ernst Kuipers van het Erasmus MC maandag in zijn persconferentie. "Code zwart wil zeggen dat we voor een patiënt nergens in het land meer een plek hebben, dat een patiënt bij wijze van spreken in een ambulance moet blijven liggen. Op dit moment is daar volstrekt geen sprake van en zal dat de komende weken ook niet komen", voorspelt hij.

Ook De Jonge en demissionair premier Mark Rutte zeiden maandag na hun coronaoverleg dat we 'nog ver van code zwart vandaan zijn'. Er is geen sprake van fase-3, is de onderbouwing.

De fase waar we wél in zitten heet fase-2C, volgens het zogeheten Opschalingsplan COVID-19 van het Landelijk netwerk acute zorg (LNAZ). Dat betekent dat de totale capaciteit op de ic's wordt opgeschaald naar 1.150 bedden, de reguliere zorg wordt voor een deel afgeschaald en internationale samenwerking wordt gestart.

De volgende stap (voordat we in fase-3 terechtkomen) is fase-2D. In die fase komen we terecht als meerdere regio's aangeven dat de 'kritieke planbare zorg' niet meer geleverd kan worden. De capaciteit in de hele keten wordt dan maximaal opgeschaald. Deze fase wordt officieel afgekondigd door de minister van Volksgezondheid. Op het moment van schrijven zitten we nog niet in deze fase, maar dat kan snel veranderen.

Wie bepaalt bij code zwart welke patiënt zorg krijgt?

Als er code zwart is en er keuzes gemaakt moeten worden, bepaalt een aangestelde triage-commissie wie er zorg krijgt. Bijvoorbeeld in Gelre ziekenhuizen is de triagecommissie nu aan het trainen voor code zwart, schrijft Beroepsvereniging Verzorgenden en Verpleegkundigen op haar website.

De triagecommissie, bestaand uit artsen met verschillende expertises, handelt met behulp van een draaiboek voor code zwart dat in 2020 is gepubliceerd. Het draaiboek beschrijft dat als er bijvoorbeeld niet meer op basis van binnenkomst hulp kan worden verleend, korte verblijf op de ic in het ziekenhuis voorrang krijgt. Dan kunnen er namelijk meer mensen worden geholpen.

Als op basis van verblijfsduur geen keuze kan worden gemaakt, wordt er grof gezegd gekeken of een patiënt een zorgmedewerker is. Die zorgmedewerker moet in contact geweest zijn met coronapatiënten en krijgt voorrang als daarmee de zorg weer snel kan worden opgeschaald. Het is dus niet zo dat elke zorgmedewerker voorrang krijgt.

Als daarna nog geen keuze gemaakt kan worden, wordt er gekeken naar de leeftijd van de patiënten met ongeveer dezelfde opnameduur. Jongere mensen gaan dan voor ouderen. Er wordt dan gekeken in generaties van 20 jaar.