Je geheugen trainen is knap, maar er zijn twijfels over het nut ervan

"Hé Siri, wat is de hoofdstad van Frankrijk?" Geen vraag zo ingewikkeld (of simpel) en je telefoon helpt je erbij. Iets zelf onthouden lijkt bijna overbodig. En dat is slecht voor ons geheugen, volgens wereldkampioen geheugensport Boris Konrad.

Boris Konrad (43) is een mentale topsporter. Hij heeft vier vermeldingen in het Guinness Book of Records. Als geheugenwetenschapper is hij verbonden aan het Donders Instituut van de Radboud Universiteit in Nijmegen en hij geeft workshops in geheugentraining. Hij vindt dat ons geheugen actief moet blijven: 'Use it or lose it' is zijn motto.

'Kan gevaarlijk worden'

Boris Konrad vindt dat verkeerd gebruik van mobiele telefoons of tablets ons geheugen laat 'verdorren'. Hij denkt niet dat het gebruik van telefoons en tablets slecht is, maar de manier waarop we het gebruiken wel.

"Als je een telefoon gebruikt om een nieuwe taal te leren of te gebruiken, dan is het een goed doel, nuttig. Maar als mensen de telefoon gebruiken om dingen op te slaan in plaats van te leren, dan kan het gevaarlijk worden." Konrad ziet tijdens colleges bij het invullen van formulieren dat studenten hun eigen telefoonnummers moeten opzoeken in hun telefoon. "Dan word ik wel angstig en denk ik: daar gaat iets niet goed."

Extern geheugen

Professor Douwe Draaisma is hoogleraar in de geschiedenis van de psychologie en schreef verschillende boeken over ons geheugen, waaronder de bestseller Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt uit 2001. Hij is het niet met Konrad eens.

"Ik denk dat we nu aan onze hersenen andere taken opdragen dan toen we nog geen navigatie of tablets hadden. Er zijn mogelijkheden bijgekomen om dingen buiten je geheugen op te slaan. Maar je toegang verschaffen tot die informatie doet opnieuw een beroep op je geheugen. Je moet weten waar je dingen hebt opgeslagen, inlogcodes en wachtwoorden onthouden."

Geheugen trainen?

Is je geheugen dan misschien te trainen? De meningen zijn verdeeld, maar Konrad is er heilig van overtuigd. Geef hem een pak geschudde kaarten en anderhalve minuut om de volgorde van de kaarten uit zijn hoofd te leren. Boris Konrad geeft je vervolgens het pak kaarten terug en als hij zich nog even goed geconcentreerd heeft, ratelt hij de volgorde van de kriskras geschudde ruiten, schoppen, klavers en harten foutloos af. Hij doet dit met een methode die hij zelf ontwikkelde: door alle kaarten terug te halen uit zijn 'geheugenpaleis'.

De 'plaatsmethode'

Boris Konrad leert zijn cursisten mentaal plaatjes en locaties met elkaar te verbinden. Zo leer je dingen in een bepaalde volgorde te onthouden: volgens een vaste route. "Ik gebruik beelden. In mijn hoofd sla ik geen speelkaarten op, maar ik geef iedere speelkaart een vast beeld, een vast plaatje. Een ruiten negen bijvoorbeeld, is altijd een schoen, omdat een negen voor mij op een schoen lijkt."

"En een harten acht is bijvoorbeeld een hart. Deze beelden leg ik in mijn hoofd neer op plekken, op locaties. Dat noemen we de 'plaatsmethode', soms noem ik dat het geheugenpaleis. Je bereidt een set van locaties voor en die locaties bepalen de volgorde." Deze methode van Konrad kun je makkelijk zelf uitproberen, bedenk dan een route door jouw eigen huis.

In deze video leer je in een minuut je eigen geheugenpaleis te maken volgens de 'plaatsmethode' van Boris Konrad.

Twijfels over nut

Konrad vindt de geheugentrainingen nuttig, omdat ze volgens hem verbindingen in hersens aanmaken en uitbreiden: "Leren is verbinding maken tussen verschillende soorten geheugens en hoe meer je het doet des te makkelijker het wordt. Doe je het niet meer, dan wordt het ook steeds moeilijker. Dus raad ik zeker aan het geheugen te trainen."

Draaisma vindt het heel knap wat Konrad kan en onderwijst, maar hij is sceptisch over het nut van de geheugentraining. "Als mensen klagen over hun geheugen, gaat het nooit over een pak kaarten of 256 namen onthouden," zegt Draaisma. "En ook niet dat ze hun boodschappen moeten opschrijven. Want dat is nu juist het handige van zo'n boodschappenlijstje. Je hoeft die juist niet te onthouden."

'Mensen willen zich een gesprek herinneren'

Douwe Draaisma: "Wat mensen wel vervelend vinden, en daar ben ik geen uitzondering op: wat werd er in een gesprek ook al weer precies gezegd? Of twee weken geleden heb ik een film gezien. Wat kan ik daarvan in een gesprek met vrienden nog reproduceren? Of wat kan ik van een boek dat ik heb gelezen een maand later nog reproduceren?"

"En dat zijn nu juist van die dingen die in een natuurlijk geheugen een rol spelen en waar geen trainingen voor zijn. Sterker nog, die geheugenkampioenschappen gaan nu juist over die dingen waar je ook wel lijstjes voor zou kunnen maken."