Het coronavirus dwingt ons tot gedragsverandering: 'Als we niet omdenken zal dit niet de laatste pandemie zijn'

De mensheid moet het overspringen van virussen van dier op mens in de toekomst zien te voorkomen. Het gaat om meer dan 100.000 virussen die - indien verstoord - klaar staan om de overstap te maken naar de mens.

Het risico ligt niet bij de dieren, maar bij de mensen, zegt hoogleraar Wim van der Poel van de Universiteit van Wageningen. Doordat wij als mensen veranderingen aanbrengen in de natuur wordt de kans vergroot dat virussen zich kunnen verspreiden.

Anders omgaan met de natuur

De 24-jarige Philip Elders heeft als arts in opleiding zicht op de wrange gevolgen van de corona-crisis en maakt zich grote zorgen. Niet alleen over de patiënten van nu, maar ook over een toekomst waarin vergelijkbare epidemieën zomaar opnieuw kunnen ontstaan.

En dat vraagt een verandering van denken. "Als we niet omdenken zal dit niet de laatste pandemie zijn die de mensheid teistert. We moeten anders omgaan met natuur en dieren om de kans op nieuwe virusuitbraken te verminderen."

'Het risico zijn wij'

Mensen uit andere sectoren delen de zorgen van de geneeskundestudent. Al meer dan 20 jaar bestudeert Wim van der Poel zoönosen: infectieziektes die van dier op mens kunnen worden overgebracht.

"Het risico zijn niet de dieren", benadrukt de hoogleraar van de Universiteit Wageningen. "Zij gaan al honderdduizenden jaren hun gang en zijn zodoende gastheer van allerlei virussen. Het risico zijn wíj. Elke verandering die wij aanbrengen in de manier waarop dieren leven kan ervoor zorgen dat een virus overspringt naar de mens."

Vogelgriep

Zo'n verandering kan bijvoorbeeld het binnendringen en vernietigen van de leefomgeving van dieren zijn of het eten van exotische diersoorten, maar ook het overschakelen op andere manieren van veehouderij.

"In Nederland hebben we steeds meer pluimveebedrijven met buiten-uitloop", legt Van der Poel uit. "Dat is goed voor het welzijn van de kippen, maar er ontstaat wel meer blootstelling aan influenzavirussen afkomstig van trekvogels. De sector moet kippen daarom streng controleren op vogelgriep-besmettingen."

'Dieren op elkaar gepropt is vragen om problemen'

Van der Poel vindt het te makkelijk om alleen maar met de beschuldigende vinger naar China te wijzen. "Het overspringen van een virus van dier naar mens kan inderdaad eenvoudig via markten in China gebeuren."

Plekken waar dieren op elkaar gepropt in kooien zitten en waar ze op onhygiënische manier worden geslacht noemt hij 'vragen om problemen'. "En dan hebben we het nog niet over dierenwelzijn. Maar er is nog veel meer aan de hand."

Globale reisdrift en ongebreidelde boskap

Volgens van der Poel zorgen ook ongebreidelde boskap en klimaatverandering ervoor dat gevaarlijke zoönosen kunnen overspringen naar de mens. Daarnaast vormt onze globale reisdrift, het verlangen om ook de meest afgelegen gebieden te willen ontdekken, een groot risico.

"Ecosystemen zijn zeer gevoelig voor verstoringen, en wij zijn zeer gevoelig voor virussen", zo luidt de heldere boodschap van de wetenschapper.

Uitbreiding verbod op handel in exotische dieren

"China probeert er nu wel werk van te maken", vertelt Van der Poel. "Het verbod op handel in exotische dieren is verder uitgebreid en er wordt ook strenger gehandhaafd. Dat hoor ik van Chinese collega's."

Hij hoopt dat er een omslag komt. "Het is soms moeilijk om niet moedeloos te worden, maar ik ben uiteindelijk toch optimist."

Momentum voor verandering

Ook dat deelt de Wageningse viroloog met geneeskundestudent Philip Elders. Philip is jongerenvertegenwoordiger bij de Wereldgezondheids­organisatie WHO. Via die weg probeert hij aandacht te vragen voor verbeteringen in de omgang met natuur en dieren.

"Misschien kan er door zo'n globale tragedie ook momentum ontstaan om noodzakelijke en hoopgevende veranderingen op weg te helpen. Zo kunnen we de kans op een volgende virusuitbraak zo klein mogelijk houden."