Is de avondklok een 'proportioneel middel', vraagt de Kamer zich af: Britse variant verspreidt zich minder snel dan gedacht

Weer ging het vandaag in de Tweede Kamer over de avondklok. Minister Grapperhaus heeft voor de zekerheid een nieuwe wet geschreven. Want die avondklok moet overeind blijven, vindt het kabinet.

Intussen is er ook discussie over nut en noodzaak van de avondklok, nu het erop lijkt dat de Britse mutatie helemaal niet zo veel aanwezig is in Nederland als aanvankelijk werd gedacht. Dat wordt door nieuwe steekproeven gesuggereerd en het RIVM heeft de verwachting bijgesteld.

Proportionaliteit

In de Tweede Kamer zijn alleen Henk Krol en Forum voor Democratie, tegenstanders van de avondklok, sceptisch over de omvang van de Britse mutatie. Andere partijen, zowel voor- als tegenstanders van de avondklok, plaatsen vooral kanttekeningen bij de proportionaliteit van de maatregelen.

Politiek commentator Joost Vullings: "Ze vinden het een te zwaar wapen in de strijd tegen het virus. Geert Wilders van de PVV voelt zich gesterkt door de uitspraak van de rechter. En Kees van der Staaij van de SGP vraagt zich af of de gezondheidswinst wel opweegt tegen de schade. Hij zegt dat je ook de avondklok kunt afschaffen en als er dan meer illegale feestjes zijn, dat je die dan moet aanpakken."

Juridische strijd

Over de manier waarop het kabinet de avondklok juridisch heeft ingevoerd oordeelden de meeste partijen hard. "De kwalificaties liegen er niet om. Het minst harde woord is 'pijnlijk' en daarna gaan we naar 'afgang', 'geklungel', 'geblunder', 'draagvlak verspelen', 'voordringen bij de rechter' en volgens DENK is Rutte een dictator", zegt Vullings.

Het feit dat de stijging van de besmettingscijfers van de Britse variant uitblijft is niet alleen te wijten aan de maatregelen. Hoe het RIVM de informatie vergaart, heeft soms meer uitleg nodig.

Voorzichtig schatten...

Marcel Levi, directeur van University College London Hospitals, geeft aan dat er een grote mate van onbetrouwbaarheid in de cijfers zit. "Ze moeten voorzichtiger zijn met schatten", vindt de Londense ziekenhuisbaas. "Steekproeven blijven steekproeven en in Nederland gebeuren die niet op een relatief grote schaal."

Het RIVM werkt met de data die hen op dat moment bekend is, op basis daarvan maken ze een model van een mogelijke situatie. "Maar die getallen worden als absoluut gepresenteerd", gaat Levi verder. "Terwijl ze niet berust zijn op waarneming. Als ze zich bescheidener opstellen, was die enorme groei nooit voorspeld."

...en aanpassen

Om de varianten van corona die er in Nederland zijn in de gaten te houden, worden steekproeven geanalyseerd. De percentages van de verschillende varianten die dan gevonden worden, komen uit positieve testen die 2 à 3 weken eerder zijn afgenomen.

De cijfers die het RIVM en het OMT voor hun modellen hanteren, gaan altijd uit van situaties in het verleden. Woordvoerder van het RIVM Geert Westerhuis geeft aan dat de cijfers steeds worden aangepast, omdat steeds nieuwe gegevens bekend worden. "Zo staat in het 98e advies van het OMT de schatting dat de Britse variant 49 procent besmettelijker was, dan de originele variant", zegt Westerhuis. "En in het 100e OMT advies werd deze schatting aangepast naar 37 procent."

De s-curve

Zo komen de cijfers tot stand, maar wat heeft dat met het verloop van de variant te maken? "Het blijft een raadsel", zegt Marino van Zelst, organisatiewetenschapper en data-analist van het Red Team. "Normaal gesproken zou een ontwikkeling als deze eerst traag gaan, dan snel, en vervolgens weer traag", legt hij uit. "De s-curve noemen we dat. De ontwikkeling van de Britse variant heeft dat nu niet."

Hoe dat kan? De tijd zal het uitwijzen. Van Zelst heeft wel een theorie. "Misschien dat er iets geks in de steekproef zit. Het kan zijn dat de positief-geteste personen zich om de een of andere reden voorzichtiger zijn gaan gedragen. Maar die kans acht ik vrij klein."

Willekeurige wirwar

Steekproeven zijn willekeurig. De huidige situatie wordt doorgetrokken en de voorspellingen worden berekend. Reinier Tromp, coronacijferaar en datajournalist bij Argos, benadrukt dat we daarbij een slag om de arm moeten houden. "Vooral de cijfers van afgelopen twee weken waren een bende", legt hij uit. "Neem de schattingen daarom met een korreltje zout, maar op dit moment is het wel een van de weinige dingen waar we vanuit kunnen gaan."

Vullings en Tromp zijn het eens wat betreft de maatregelen. "Uiteindelijk weet je niet wat de situatie zou zijn zonder de avondklok. Misschien waren we dan wel slechter af", zegt Vullings. "Je beveiligt je huis ook voor het geval dat er brand uitbreekt. Gewoon een kwestie van voorbereiding", zegt Tromp.