Bijna de helft van de locaties waar vuurwerk mag worden opgeslagen, ligt in een woonwijk. Het gaat om ruim 400 plekken waar tot 10.000 kilo consumentenvuurwerk mag liggen, blijkt uit onderzoek van EenVandaag. Omwonenden lopen volgens experts groot risico.
"Dat is 400 keer heel gevaarlijk. En de vraag is dan of wij dat op een goede manier op kunnen lossen. Het antwoord is: niet", zegt brandweerman van de Vakvereniging Brandweer Vrijwilligers Marcel Dokter. De brandweer werkt sinds kort namelijk met een nieuwe instructie bij branden met vuurwerkopslag: defensief. "Dus alleen ontruimen en op grote afstand blijven. Wij kunnen veilig op een kilometer of 500 meter afstand gaan staan. Maar dan kunnen we de brand niet bereiken met de brandweerauto." Blussen is onmogelijk.
Bijna de helft in woonwijk
EenVandaag onderzocht op hoeveel locaties in Nederland een vuurwerkopslag zich in een woonwijk bevindt. Dit werd gedaan door cijfers op te vragen bij alle omgevingsdiensten, deze moeten de opslag controleren op onder andere de veiligheid.
In totaal gaat het uiteindelijk om 405 opslagplaatsen in woonwijken, verdeeld over heel Nederland. En daarmee zijn iets minder dan de helft van alle locaties waar consumentenvuurwerk mag liggen te vinden tussen huizen. De overige opslagplaatsen lagen bijvoorbeeld in weilanden of op bedrijventerreinen.
Ontruimen in plaats van blussen
Hulpdiensten hebben ondertussen door dat het flink mis kan gaan met dit soort opslagplaatsen. Zoals afgelopen januari in Rotterdam, waar de ambulancemedewerkers bij een brand in een garagebox zich vooral moesten richten op het ontruimen van 4.000 kilo vuurwerk in een opslag.
En in Driebergen, waar de brandweer in december van 2023 hard moest werken om te voorkomen dat een brand oversloeg naar de bijgelegen vuurwerkopslag. Vier bedrijven konden mede daardoor niet op tijd worden geblust en gingen verloren.
Onvoorspelbaar
Hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit Twente René Torenvlied bekeek ruim dertig jaar aan onderzoek naar vuurwerk en uit zijn zorgen. "Wij waarschuwen dat ook commercieel vuurwerk in een opslag toch massa-explosief kan reageren bij brand. Dat betekent dat het in één keer de lucht in gaat. Allemaal tegelijk."
Uit die onderzoeken blijkt verder dat vuurwerk onvoorspelbaar is. Ook ziet de Inspectie Leefomgeving en Transport dat aangebrachte classificaties regelmatig niet kloppen: in 2023 zou 45 procent van het geteste vuurwerk niet aan de voorwaarden voldoen. "Als die classificatie niet klopt, dan weet je niet wat je moet verwachten", zegt Torenvlied.
Reactie vuurwerkbranche
Voorzitter Frans Köhler van de Vuurwerkcheck stelt in een reactie dat er andere, recente onderzoeken zijn - die niet door de Universiteit Twente zijn meegenomen - waaruit zou blijken dat de opslag van consumentenvuurwerk wel degelijk in alle gevallen veilig is. Bij navraag konden deze onderzoeken niet allemaal worden gedeeld of gevonden. Uit de twee onderzoeken die wel werden gedeeld, bleek de opdrachtgever van het onderzoek een vuurwerk-importeur te zijn.
De voorzitter zegt de zorgen van de buurtbewoners te begrijpen. "Wij vinden het prima om alles naar de industrieterreinen te verplaatsen, mits ondernemers financieel gecompenseerd worden. Maar veel gemeenten werken daar met vergunningen voor verkoop niet aan mee."
Meldingsplicht, geen vergunningsplicht
Toch is het weigeren van opslagplaatsen op dit moment lastig. Voor opslagen van consumentenvuurwerk tot 10.000 kilo geldt namelijk een meldingsplicht en geen vergunningsplicht. De opslag moet aan allerlei veiligheidseisen voldoen, maar kan niet op basis van locatie worden geweigerd.
Een van die eisen is dat de voordeur van de opslaglocatie op slechts 8 meter afstand van een woning staat. Deze eis geldt verder niet voor woningen boven, naast of achter de opslag. "We zijn best van onze stoel gevallen dat dat zo is," zegt Torenvlied. Bij sommige opslagen blijken zelfs pal erboven appartementen te zitten."Dat is dus legaal. Men gaat er vanuit dat het veilig is. Maar dat is een verkeerde aanname."
Gevaar voor eigen leven
Ook de brandweer vindt dat het tijd is voor verandering, vertelt Dokter. Het aanpassen van een blusinstructie is volgens hem niet voldoende. "Door het onderzoek van de universiteit staat nu eigenlijk onomstotelijk vast dat ook consumentenvuurwerk massa-explosief kan zijn. Dat wisten wij allang. We hebben ook heel vaak aan de bel getrokken."
De brandweer weet namelijk niet altijd zeker waar een opslagplek ligt. "Je kunt je voorstellen dat in een klein dorp de mensen door plaatselijke bekendheid vaak weten wat er is. Maar in grotere gemeenten kom je echt voor verrassingen te staan." En bovendien betekent de nieuwe instructie niet dat de brandweer zich altijd aan de afstand gaat houden. "We gaan waarschijnlijk toch blussen. Wij gaan die mensen proberen te helpen. En dat is heel gevaarlijk, dus dat moeten we eigenlijk met elkaar niet willen en dus veranderen."
Vraag om versnelde besluitvorming
EenVandaag vroeg de veiligheidsregio's om een reactie. Ook zij, naast hoogleraar Torenvlied, geven aan de oproep van de brandweer te steunen: "De samenleving, en dus ook de brandweer, kan er nu niet meer op vertrouwen dat de veiligheids- en vergunningsvoorschriften aansluiten bij de werkelijke risico's van het vuurwerk in de opslag. Wij vragen Den Haag om versnelde besluitvorming over opslagen van vuurwerk. Daarbij zouden de nieuwste inzichten uit het onderzoek van de Universiteit Twente leidend moeten zijn."
De verantwoordelijk staatssecretaris Vivianne Heijnen laat weten de oproep van de brandweer en veiligheidsregio's te begrijpen. Voor de zomer komt zij samen met minister Dilan Yeşilgöz van Justitie en Veiligheid met een reactie.
Hoe bepaalden we of een vuurwerkopslag in een woonwijk ligt?
Aan alle omgevingsdiensten in Nederland is gevraagd om cijfers van het totale aantal vuurwerkopslagplaatsen en het aantal opslagen in woonwijken, per gemeente in de regio. Sommige diensten hadden deze overzichten kant en klaar liggen, waarbij wij deze hebben overgenomen. In enkele gevallen kwamen in deze overzichten gemeenten voor die nu niet meer bestaan. Waar het mogelijk was, hebben we deze cijfers ondergebracht bij de gemeente waar deze nu onder valt. Bij andere omgevingsdiensten is niet bijgehouden of er sprake is van een woonwijk of niet.
Bij die laatste hebben we daarom - waar we deze niet direct ontvangen hadden - om een adreslijst gevraagd waar deze opslagplaatsen zich bevonden. Met een buurtkaart van het CBS, waarbij de buurten zijn afgebakend op basis van de meest voorkomende bestemming, hebben we vervolgens gecontroleerd welke opslagplaatsen in een buurt liggen met meer dan 500 huishoudens.
De locaties die hieruit kwamen, hebben we vervolgens dubbel gecontroleerd door via Google Maps met Streetview te checken of er inderdaad sprake was van woningen in de omgeving. Deze cijfers hebben we uiteindelijk ook verwerkt in de kaart met gemeentes die je in dit artikel kan vinden.
Op (bijna) alle locaties mag op papier het hele jaar door vuurwerk opgeslagen liggen. Dat wil niet zeggen dat het er ook het hele jaar ligt. Ook zal op de meeste locaties niet 10.000 kilo aan vuurwerk gevonden worden. Toch worden hulpdiensten wel geïnstrueerd er voor de veiligheid vanuit te gaan dat de maximale capaciteit er te allen tijde ligt.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.