Hoe ze er in Purmerend met succes voor zorgen dat minder jongeren voortijdig school verlaten

Steeds meer jongeren verlaten het onderwijs zonder diploma. Landelijk nam dit aantal de afgelopen 3 jaar met zo'n 3 procent toe. Toch slaagt gemeente Purmerend er met een persoonlijke aanpak in het aantal schoolverlaters terug te dringen.

In de afgelopen 3 jaar is het aantal jongeren zonder startkwalificatie - een mbo 2-, havo- of vwo-diploma - toegenomen met 50.000, berekende het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Deze stijging in schoolverlaters baart experts zorgen. Want wie wel een kwalificatie op zak heeft, heeft een grotere kans op een vast contract en wordt minder snel ontslagen.

Stijging in schoolverlaters

Van alle jongeren tussen de 15 en 27 jaar, die niet meer op school zitten, heeft op dit moment 20 procent niet minimaal een mbo 2-, havo- of vwo-diploma.

De overheid wil in 2026 toe naar maximaal 18.000 schoolverlaters. Of dit gehaald gaat worden, is maar de vraag aangezien er juist een stijging is van jongeren zonder startkwalificatie. Waren het er in 2021 nog 126.000, zo'n 17 procent van alle jongeren die geen onderwijs volgen, zijn het er in 2024 176.000.

Nasleep van de pandemie

Volgens onderzoeker en directeur van onderzoeksinstituut KBA Ton Eimers speelt de nasleep van de coronacrisis een grote rol in deze stijging. "Corona heeft veel impact gehad op de mentale gesteldheid van jongeren. Ze zijn zich somberder en eenzamer gaan voelen. Dat leidde bij sommigen tot isolatie en problemen in de motivatie", legt hij uit.

Sommige leerlingen zijn uit beeld verdwenen en nooit meer teruggekomen, zegt Eimers. "Tijdens de lockdowns, toen de scholen dicht waren, haakten meer jongeren af. Ze bleven meer thuis, en als het dan al niet helemaal fantastisch ging, kwamen ze niet allemaal weer zo makkelijk terug."

'Banen voor het oprapen'

Een andere belangrijke oorzaak is dat de banen op dit moment voor het oprapen liggen, vervolgt Eimers. "Op een arbeidsmarkt met weinig banen halen jongeren die eigenlijk willen stoppen met school toch maar hun diploma. Nu kunnen ze stoppen zonder enorme zorgen over of ze wel een baan zullen vinden."

Werkgevers die zitten te springen om arbeidskrachten spelen daarop in. Het gebeurt regelmatig dat scholieren tijdens hun stage een baan aangeboden krijgen bij dat bedrijf, vertelt Eimers.

Doorstroomcoach

De overheid volgt voortijdige schoolverlaters tot hun 23ste. Zij komen in beeld bij een zogenoemde doorstroomcoach van de gemeente die kan helpen bij het vinden van een passende opleiding, een combinatie van school en werk, of andere hulp.

Gemeenten hebben een wettelijke plicht om voortijdig schoolverlaten zoveel mogelijk tegen te gaan. Hoe ze dat doen mag elke gemeente zelf beslissen. In de gemeente Purmerend zetten ze in op een 'gerichte individuele aanpak'. Met succes, want in tegenstelling tot de landelijke trend daalde daar het aantal schoolverlaters in het schooljaar 2022-2023 van 196 naar 177.

Hun taal spreken

Volgens de Purmerendse wethouder Natalie Saaf (PvdA) is het persoonlijk contact maken cruciaal bij het oplossen van de stijging in schoolverlaters. Het succes van haar aanpak heeft te maken met de korte lijntjes tussen doorstroomcoaches en schoolverlaters, vertelt ze. "We Whatsappen bijvoorbeeld met hen, in plaats van dat we een ingewikkelde brief sturen."

De coaches staan nauw in contact met de jongeren, spreken 'hun taal' en snappen hun belevingswereld. "Elke schoolverlater heeft een ander verhaal, en afhankelijk daarvan zoeken we naar een specifieke oplossing."

Andere problematiek

"Zo was er een jongen wiens ouders in de schuldenproblematiek zaten, dus die sturen we ook direct naar het loket van de schuldhulpverlening", gaat ze verder. "Schoolverlaten komt vaak voort uit andere problematiek."

Ook samenwerking is belangrijk, vindt Saaf. "We hebben een netwerk opgebouwd waarin de doorstroomcoaches de spil zijn. Zij hebben contact met scholen, ouders, andere instanties en de jongeren." Ook regionaal wordt er samengewerkt met de gemeentes Amsterdam en Zaanstad.

Monitoren en voorkomen

"Doordat het zo kleinschalig is en alle partijen in verbinding met elkaar staan, is het ook mogelijk om jongeren te monitoren en schoolverlating te voorkomen", voegt de wethouder toe. "We kunnen zo vaker op tijd ingrijpen en schakelen naar de juiste oplossingen."

Saaf vindt dat de aanpak bij gemeenten moet blijven. "Onze coaches staan het dichtstbij de jongeren. Het is natuurlijk wel belangrijk om van elkaar te leren, maar het begint met het in het oog houden van de jongeren in combinatie met een toegankelijk netwerk."

Maatwerk

Doorstroomcoach Demy Perdok beaamt dat vooral maatwerk tot succes leidt bij de jongeren. "Contact krijgen is vaak het moeilijkste, maar als je met ze spreekt en vanuit hun vraag werkt, dan ontstaat er succes. Het is dus van groot belang dat je actief op zoek gaat naar de schoolverlaters, zodat je in verbinding met ze blijft en gericht kan helpen."

"Niet iedereen zit op ons te wachten, maar veel weten ook niet van ons bestaan", zegt Perdok. "Zij zijn blij dat we hun helpen met de onderliggende problematiek."