Hoe Thomas Matthew Crooks in het zicht van publiek minutenlang zijn schot op Trump kon voorbereiden

'Er ligt een man met een geweer op het dak', riepen aanwezigen bij de Trump-rally naar de politie, minuten voordat de schutter het oor van de presidentskandidaat raakte. Waarom greep de geheime dienst niet in? "Ik denk dat hij het wapen had verstopt."

"Dit had natuurlijk niet gemogen", concludeert inlichtingen- en veiligheidsprofessional Daan Brink, die ook 19 jaar bij het domein speciale operaties bij Defensie werkte. Hij heeft veel ervaring met het beveiligen van zogeheten 'hoogwaardigheidsbekleders' in gevaarlijke gebieden. Dat zijn, simpel gezegd, belangrijke personen waar beveiliging voor vereist is.

Roept veel vragen op

Zo ook Donald Trump. De presidentskandidaat krijgt overal waar hij komt beveiliging van de Amerikaanse Secret Service, die per locatie en evenement intensief samenwerken met federale, regionale en lokale politie. Van ogen op de grond tot sluipschutters op het dak: alles zou beveiligd moeten zijn om een aanslag te voorkomen.

Dus hoe kon de 20-jarige Thomas Matthew Crooks met een wapen van zijn vader op een dak klimmen, zo'n 150 meter van het podium met Donald Trump? En hoe kon Crooks daar minutenlang, terwijl omstanders hem filmden, naar de juiste plek kruipen en uiteindelijk een schot lossen? Het verbaast Brink, die denkt dat een samenloop van omstandigheden het mogelijk maakte.

Open gebied en hoge gebouwen

Allereerst is de omgeving van de 'rally' een vrij open gebied, ziet Brink. "Schutters zouden van een verre afstand vuur kunnen openen op de presidentskandidaat. En je hebt te maken met zo'n 18 hoge gebouwen in de omgeving. Zulke hoge plekken zijn van het perspectief van schutters interessant en moeten dus in de gaten worden gehouden."

Daarvoor zaten scherpschutters van de geheime dienst op de gebouwen achter Trump. Maar zij zagen Crooks op 150 meter afstand niet. "Zij kunnen tussen de 800 en 1200 meter ver vuren en kijken eigenlijk over die plek heen. En als je naar de kaart kijkt zouden de bomen hier ook in de weg kunnen staan, maar dat zullen ze nog analyseren."

Strategische plek

Daarbij is het een puntdak waar Crooks op lag, dus kon hij zich lang achter de nok verstoppen. "Dan hoef je je pas zichtbaar te maken als je je schot wil lossen", zegt Brink. "Het is eigenlijk een hele strategische plek, want je kan ook verdekt daarnaartoe lopen. Zeker voor een wapen dat ver kan vuren, is het dichtbij."

Crooks gebruikte een AR-15 - een wapen dat ontwikkeld is voor de infanterie. Het bereik is 450 meter, maar is het meest effectief over 300 meter, legt Brink uit. "Als je een kortere afstand schiet, komt de kogel - die met een boog gaat - hoger in het doelwit dan je wil. Ik denk dus dat hij op de torso van Trump mikte."

Wapen verstopt

Maar op die strategische plek moest Crooks ook nog komen. Brink vindt het onwaarschijnlijk dat hij met het wapen langs alle politie is gewandeld. "Ik denk dat hij het wapen eerder heeft verstopt. Dan is hij langs de buitenste beveiligingslinies gelopen in gewone kleding, heeft het wapen gepakt, ladder tegen het gebouw gezet en is gaan kruipen."

Dat het wapen dan niet gevonden is tijdens de voorverkenning, vindt Brink wel lastig om te verklaren. "Die is altijd heel grondig."

Kwetsbare samenwerking

En strategische plek of niet, omstanders merkten hem tijdig op en vertelden aan Amerikaanse media dat ze de politie meerdere keren op de hoogte hebben gesteld. "Ik denk dat de samenwerkende diensten niet goed genoeg hebben samengewerkt op dat moment", zegt Brink.

"De Secret Service staat rondom Trump, maar in de 'schil' daarbuiten loopt lokale, regionale en federale politie. En daarbuiten is nog een ring met civiele beveiliging, die ongewapend let op verdachte bewegingen. Zij hebben allemaal hun eigen communicatiekanalen, wat samenkomt in een commandocentrum. Die samenwerking is kwetsbaar."

Ruis op de lijn

Dat betekent dat de melding van de politie, via een aantal mensen moet, voordat de urgentie duidelijk is en deze bij de scherpschutters op het dak aankomt. "En zij moeten dan ook nog het wapen zien. Het preventief schieten op een persoon die beweegt op een dak, zonder dat je een wapen kan herkennen, is heel lastig. Want voor hetzelfde geldt is het een supporter die denkt: hé vanaf hier kan je het goed zien."

Het is ook niet mogelijk om alle aanwezige agenten op hetzelfde kanaal te laten, benadrukt Brink. "Dat zijn misschien meer dan 500 personen in totaal. Dan krijg je kakofonie van verbindingsruis. Je moet het hiërarchisch opbouwen."

'Het fascineert me wel'

Had de actie dan voorkomen kunnen worden? Dat is lastig, zegt Brink, omdat hij helemaal alleen handelde. "Zijn mogelijkheden als individu zijn natuurlijk beperkt, maar het voordeel is dat hij weinig hoeft te communiceren met zijn omgeving over wat hij gaat doen. Dan heb je ook minder risico dat iemand iets hoort en de politie inschakelt."

Hij moet wel kennis opgedaan hebben over deze benadering, vervolgt Brink. "Het lijkt erop dat hij goed heeft nagedacht over waar de beveiliging van Trump ging zijn. Het fascineert me wel, dat een individu dit kan doen."

Gebalde vuist was niet zo handig

Volgens Brink handelde de Secret Service rondom Trump direct na het schot adequaat. "De directe beveiliging schermt Trump direct af van mogelijke andere schutters. Ze hebben geen focus naar buiten en kijken puur naar de persoon zelf. Vervolgens doen ze een medisch assessment (snelle inschatting, red.) en transporteren ze hem weg van de schutter, als ze horen dat de dreiging is weggenomen."

Dat Trump in alle adrenaline nog zijn vuist uit het menselijke schild steekt, is uit veiligheidsoogpunt absoluut niet wenselijk, zegt Brink. "Maar wel indrukwekkend om dat in alle adrenaline nog te kunnen. Je ziet dat er een opening is omdat één van de collega's iets kleiner is. En iemand houdt nog een hand voor het hoofd van Trump, maar dat is meer een noodgreep dan dat het bescherming biedt."

En nu?

En hoe nu verder? Brink verwacht dat het gevolgen gaat hebben voor leidinggevenden. "Mensen gaan van posities gehaald worden, al is het alleen als politiek gebaar."

"En alles wordt tot in de kleine details geëvalueerd. Daar worden vervolgens lessen uit getrokken. Dat zou kunnen betekenen dat ze zeggen: 'we moeten niet meer zoveel van dit soort events op één dag doen, omdat we anders de veiligheid niet kunnen garanderen'."