Hoe kan het dat premier Netanyahu de controle over Israël is kwijtgeraakt? 'Hij ziet geen duidelijke uitweg'

De strijd om de democratie in Israël gaat door. Ondanks de maandenlange protesten wil de regering nu toch de omstreden juridische hervormingen doorvoeren. Premier Benjamin Netanyahu lijkt de controle kwijt te zijn: "Dit hebben we niet eerder gezien."

Na weken van relatieve rust zijn afgelopen weekend opnieuw tienduizenden mensen de straat op gegaan in Israël, om te demonstreren tegen de regering. Premier Netanyahu liet zondag weten dat de omstreden plannen om het hooggerechtshof te hervormen toch worden doorgevoerd.

Macht van rechters

De extreemrechtse regering van Netanyahu trad in december aan en vindt dat rechters te veel macht hebben om politieke beslissingen tegen te houden. Een nieuwe wet moet ervoor zorgen dat de politiek een grotere rol krijgt bij de benoeming van rechters.

Tegenstanders zijn bang dat de juridische hervormingen de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht inperken en noemen de plannen een gevaar voor de democratie. Na maandenlange protesten besloot Netanyahu eind maart om de plannen uit te stellen, maar nu wil hij ze dus alsnog doorvoeren.

Een conservatieve leider

Shmuel Rosner is politiek commentator bij de Israëlische publieke omroep KAN en is verbaasd over de ontstane situatie in zijn land. "Wat we de laatste maanden hebben gezien is chaos, en chaos is niet iets wat we eerder hebben gezien tijdens het premierschap van Netanyahu."

Netanyahu is nu voor de derde keer premier, van de afgelopen 27 jaar is hij bijna 16 jaar aan de macht. Rosner noemt hem een 'voorzichtige' leider: "Een conservatief in de letterlijke zin van het woord: terughoudend. Hij probeerde niet om de wereld te veranderen en koos alleen voor beleid dat er doorheen zou komen."

'Oude Netanyahu vergeten'

Maar die houding lijkt nu helemaal verdwenen, ziet de politiek commentator. "Ik snap niet wat er gebeurd is. In de huidige regering lijkt hij de oude Netanyahu vergeten te zijn", vertelt hij over de harde opstelling rond de omstreden hervorming van het Israëlische hooggerechtshof.

In het verleden ging Netanyahu weleens de strijd aan met politieke tegenstanders, maar volgens Rosner was hij dan 'slim genoeg' om niet de grens over te gaan en zo de controle over de situatie te verliezen.

'Hij is controle kwijtgeraakt'

En dat is nu dus wel gebeurd, zegt Rosner. "Hij is al vrij snel de controle kwijtgeraakt en ik heb hem nog niet zien terugkrabbelen, iets wat ik wel verwacht had." Sterker nog: de regering zal volgens Netanyahu deze week 'beginnen met het nemen van praktische stappen, om ons plan om het rechtssysteem te repareren uit te voeren'.

Het laat volgens de politiek commentator zien dat de Israëlische premier 'onder hoge druk staat'. "Hij probeert uit deze situatie te breken, maar ziet geen duidelijke uitweg. Zijn eigen coalitie is erg radicaal, terwijl de oppositie niet met hem wil praten. Hij lijkt dus niet veel opties te hebben."

Druk van extreemrechts

Netanyahu wist door de jaren heen coalities te smeden met verschillende partijen, vaak aan de rechterflank, maar soms ook met centrumlinks. Maar die moeten inmiddels niets meer van hem hebben, legt Rosner uit. "Als je ze keer op keer probeert te belazeren, willen ze op een gegeven moment geen zaken meer met je doen."

Om opnieuw premier te kunnen worden moest Netanyahu daarom in zee gaan met een paar extreemrechtse partijen, waardoor zijn Likud-partij nu 'de meest linkse' binnen de regeringscoalitie is. "En dat legt een hoop druk op hem", ziet Rosner.

Compromis om chaos te stoppen?

Toch denkt hij dat er nog een uitweg uit de situatie is. "Het kan binnen 12 uur opgelost zijn, mits de regering echt bereid is om een compromis te sluiten. Het grootste probleem is alleen dat ze daar niet toe bereid lijkt te zijn."

Terwijl een compromis ook in het belang van de coalitie is, benadrukt de politiek commentator. "Het land kan niet nog veel langer functioneren onder de huidige chaos." De regering zit nu een halfjaar in het zadel en heeft volgens hem 'een reset nodig'. "En dat kan nog steeds."