Hoe kan gegarandeerd worden dat het vrijwillig is? En andere vragen over buitenlandse adoptie beantwoord

Door ernstige misstanden rondom adoptie wil een meerderheid van de Tweede Kamer dat het adopteren van kinderen uit het buitenland helemaal stopt. Voor EenVandaag vraagt vroegen we wat jullie hierover wilden weten.

Emeritus hoogleraar adoptie René Hoksbergen en hoogleraar migratiegeschiedenis aan de Universiteit Leiden Marlou Schrover geven antwoord op jullie vragen. Schrover deed onderzoek naar beeldvorming rond interlandelijke adoptie.

1. Wat zijn de regels voor adoptie uit het buitenland?

Beide hoogleraren vertellen dat er ontzettend veel regels aan dit traject zijn verbonden. "Om een kind uit het buitenland te adopteren, moeten aspirant-adoptieouders eerst goedgekeurd worden door de Raad voor de Kinderbescherming (RvdK). Er wordt naar allerlei factoren gekeken, zoals leeftijd bijvoorbeeld. Zo mag je niet ouder zijn dan 45 jaar", zegt Hoksbergen.

Schrover: "Maar er wordt ook naar de gezinssituatie gekeken. Dus bijvoorbeeld of je een relatie hebt, of je familieleden het ermee eens zijn, of je een netwerk hebt voor support. Tijdens zo'n beoordeling worden ontzettend veel vragen gesteld om te onderzoeken of de aspirant-adoptieouders daadwerkelijk in staat zijn om een kind te verzorgen."

Daarnaast moeten aspirant-adoptieouders een verplichte voorbereidingscursus volgen, voegt Hoksbergen daaraan toe. "Daar wordt allerlei informatie gegeven over buitenlandse adoptie en het bestaat uit vijf bijeenkomsten. Deze cursus moet ook zelf betaald worden."

Tot slot moet er ook nog een kind beschikbaar komen, vervolgt Schrover. "Dat maakt dat zo'n traject echt jaren kan duren."

2. Kunnen mensen zelf kiezen uit welk land ze een kind willen adopteren?

Er mag alleen worden geadopteerd uit landen waarvan is vastgesteld dat er in dat land onvoldoende opvang is, zegt Schrover. "Er zijn nu een paar landen geselecteerd, waaronder Zuid-Afrika, Thailand, de Filipijnen, Taiwan, Lesotho en Hongarije."

"Vanuit Europa is het vrijwel onmogelijk om te adopteren", vervolgt ze. "Veel Europese landen zeggen namelijk dat ze zelf in staat zijn om opvang te bieden. Dat komt mede door de impliciete kritiek achter de adoptieregeling, namelijk: dit is een falend beleid of een falend regime. Op het moment dat dat door begint te klinken, zegt de overheid dat ze in staat zijn om het zelf te doen."

Het feit dat mensen geen kinderen uit willekeurige landen kunnen adopteren, heeft volgens Hoksbergen ook te maken met dat er in het verleden veel is misgegaan. "Zo waren er bijvoorbeeld verkeerde bemiddelaars in het spel die zeer onzorgvuldig omgingen met gegevens van kinderen, en daarmee veel geld verdienden. Zij waren niet eerlijk over de leeftijd van het kind, namen van de biologische ouders, of de geboorteplaats. Die kinderen hebben daar later vervolgens last van, omdat ze vragen hebben over hun identiteit."

3. Waarom wordt voor adoptie vaak naar buitenlandse kinderen gekeken, in plaats van naar Nederlandse kinderen?

Omdat er in Nederland vrijwel geen kinderen ter adoptie worden afgestaan, legt Hoksbergen uit. "Er worden jaarlijks zo'n dertig kinderen afgestaan ter adoptie. Dat is zoveel minder dan de vraag naar adoptiekinderen, dat men als het ware vanzelf naar het buitenland gaat."

Maar in deze eeuw is de buitenlandse adoptie vrijwel verdwenen, vervolgt de emeritus hoogleraar. "Dat wil zeggen: het aantal kinderen dat vandaag de dag uit het buitenland geadopteerd wordt, is veel minder in vergelijking met vroeger. De afgelopen jaren zijn er jaarlijks zo'n zestig tot zeventig kinderen uit het buitenland gehaald, terwijl het in de jaren 70 om zo'n 1.000 tot 1.500 kinderen per jaar ging."

Volgens hem zijn hier een paar redenen voor: "De moderne voortplantingstechnieken hebben hier mijns inziens een grote rol bij gespeeld. Dus de kans om genetisch gezien een eigen kind te krijgen, is veel groter geworden."

De tweede reden is dat er nu veel meer bekend is over de het leed dat achter adoptie schuil kan gaan, zegt Hoksbergen. "Maar ook weten we meer over de problemen die buitenlandse adoptiekinderen kunnen vertonen door verwaarlozing in het land van herkomst en de scheiding van de biologische ouders."

4. Waarom is het adopteren van kinderen zo duur?

Omdat er heel veel kosten aan verbonden zijn, zegt Hoksbergen. "Denk aan juridische kosten in land van herkomst, de voorbereidingen hier, gezinsonderzoek, medische onderzoeken, reiskosten, kosten van de bemiddelaar."

De bemiddelingskosten kunnen variëren van 12.000 tot 40.000 euro. Dit bedrag is onder andere afhankelijk van de keuze voor het land, weet hij. "Er is simpelweg een heleboel werk aan, en dat werk moet betaald worden. Vaak is het zo dat in het land van herkomst ook een vergoeding wordt gevraagd voor de verzorging van het kind tot het moment van de adoptie. Dat kan ook tot in de duizenden euro's lopen."

5. Hoe kan altijd gegarandeerd worden dat kinderen vrijwillig zijn afgestaan of wees zijn?

Onderzoeker Schrover erkent dat het nog steeds misgaat bij de adoptie van buitenlandse kinderen. "Er zijn ontzettend veel pogingen om te garanderen dat dat vrijwillig gebeurt", legt ze uit. "Open adopties zouden daaraan moeten bijdragen, dus dat de aspirant-adoptieouders kennis maken met de biologische moeder."

Maar daardoor is het nog steeds niet zeker dat het daadwerkelijk vrijwillig is, vervolgt ze. "Want in het verleden waren er ook vrouwen die zich voordeden als de moeder van een kind. Er zijn veel conventies die zouden moeten garanderen dat er veel controle is en dat het inderdaad vrijwillig gebeurt, maar helaas gaat het toch vaak fout."

Garanties bestaan in dit verband niet, zegt ook Hoksbergen. "Het is ook maar de vraag of sommige landen van herkomst bereid zijn om voldoende controle toe te laten. Dat is heel moeilijk na te gaan allemaal."