Geef Afghanen op de Belhaj-lijst desnoods een tijdelijk Nederlands paspoort, vindt hoogleraar Geert-Jan Knoops

Duitsland haalde de afgelopen dagen honderden bedreigde Afghanen op. Nederland deed dat niet. Afghaanse medewerkers van Save the Children worden - net als honderden anderen - aan hun lot overgelaten. Terwijl er wel mogelijkheden zijn.

In Afghanistan zijn alleen al van de hulpinstantie Save the Children tientallen mensen die direct worden bedreigd door de taliban.

bedreigde medewerkers

"Wij blijven hulp verlenen, want 1 miljoen Afghaanse kinderen moeten met onze steun de winter doorkomen", zegt directeur Pim Kraan van Save the Children.

Op dit moment worden twintig medewerkers van de hulporganisatie in Afghanistan bedreigd, zegt Kraan. "Als je wakker wordt en er hangt een zogeheten 'night letter', een brief aan je deur waarin staat dat ze weten wie je bent en wat er gebeurt als je je niet meldt, dan weet je dat je daar weg moet." De Nederlandse overheid doet te weinig om deze mensen het land uit te krijgen, volgens de directeur.

Hulp Kamerleden

Tweede Kamerlid Kati Piri (PvdA) probeert in Den Haag de druk op te voeren maar dat is niet eenvoudig. "Het lijkt net of dit debat ten einde is gekomen: twee ministers zijn opgestapt en er komt een evaluatie. Maar mijn mailbox stroomde vol de dag na het debat. Mensen in Afghanistan willen weten waar ze aan toe zijn."

De Nederlandse overheid wil nu samenwerking zoeken met internationale organisaties voor vluchtelingen zoals de UNHCR. Maar voordat dat tot iets leidt is er al te veel tijd verstreken, zegt Piri.

'Nu iets doen'

"We moeten nu meteen iets doen. Net zoals Duitsland en het Verenigd Koninkrijk die de afgelopen dagen honderden mensen naar buurlanden wisten te krijgen", vindt Kamerlid Piri.

"Nederland zou veel actiever moeten zijn en reisdocumenten verschaffen aan mensen die geen paspoort durven aan te vragen bij het talibanregime, of daar niet 3 maanden op willen wachten."

Geen tienduizenden mensen

Het is niet eenvoudig om mensen nu uit Afghanistan te krijgen, maar de Duitsers pakken het voortvarend aan, zegt Piri: "Zij hebben onder begeleiding van de ambassade in Pakistan mensen weggehaald."

Ze vindt dat Nederland zich daarbij moet aansluiten "in plaats van het beeld scheppen dat de Tweede Kamer heel Afghanistan hierheen wil halen. Het gaat niet, zoals eerder door het kabinet is gesuggereerd, om tienduizenden mensen. Hulporganisaties hebben geteld en die komen tot een paar honderd."

Uitreispapieren obstakel

Een deel van die mensen, die volgens een in de Tweede Kamer aangenomen motie (motie Belhaj) recht hebben om naar Nederland te komen, heeft geen uitreispapieren. Ook dat is een obstakel, maar wel te overkomen.

Piri: "Natuurlijk moeten we reisdocumenten geven aan mensen die recht hebben om hierheen te komen, mensen die voor ons hebben gewerkt. Geef mensen die geen paspoort durven aan te vragen bij de taliban een visum of een humanitair paspoort."

Laissez-passers

Advocaat en bijzonder hoogleraar Politiek van het recht, Geert-Jan Knoops, heeft in zijn praktijk meermalen zogenoemde 'laissez-passers' geregeld. Daarmee kunnen mensen zonder papieren toch reizen.

De Nederlandse overheid heeft verschillende mogelijkheden om zo'n document te verstrekken, bijvoorbeeld aan mensen die de grens met Pakistan bereiken, of aan mensen die met een commerciële vlucht naar Nederland komen.

Identiteitscheck lastig

Knoops erkent dat het lastig is om te zorgen dat de juiste papieren bij de juiste mensen komen en om te organiseren dat er een betrouwbare identiteitscheck plaatsvindt. "Maar je moet het wel proberen", zegt hij.

"Nederland heeft een verplichting tot bescherming van het recht op leven van deze mensen. Je moet daarom alles doen om hen hier naartoe te halen, dus ook reispapieren regelen. Als de taliban een visum of laissez passer niet zouden aanvaarden, dan moet je mensen tijdelijk een Nederlands paspoort geven. Dat is mogelijk en noodzakelijk."

'Ja, maar'-cultuur

Knoops is kritisch op de trage reactie van de Nederlandse overheid: "De cultuur in Nederland is meteen 'ja, maar' zeggen. Maar zoek eerst de oplossing. Het gaat hier om een beperkte groep."

Geef desnoods een tijdelijk paspoort, zegt Knoops. "Want het gaat er hier helemaal niet om of mensen die op grond van migratiecriteria wel of niet binnen mogen komen. Het gaat om de verplichting van de Nederlandse overheid om die mensen te beschermen."

Niet mogelijk

Het ministerie van Buitenlandse Zaken reageert dat het kabinet zich niet herkent in 'het beeld dat het Verenigd Koninkrijk en Duitsland meer zouden doen dan Nederland om mensen te helpen Afghanistan te verlaten'.

"Het is niet mogelijk om visa of paspoorten uit te geven in Afghanistan, omdat Nederland daar op dit moment geen vertegenwoordiging heeft en er ook geen identificatie van de aanvrager kan plaatsvinden", zegt het ministerie. "De Nederlandse overheid kijkt voortdurend welke opties er zijn om mensen die in aanmerking komen voor vertrek naar Nederland hierin te ondersteunen."