Gaan de protesten in Iran voor verandering zorgen? En 5 andere vragen van jullie beantwoord

In Iran gaan burgers al maanden de straat op om te protesteren tegen het regime en voor meer vrijheid. Daar wordt hard tegen opgetreden. Met EenVandaag Vraagt vroegen we wat jullie daarover willen weten.

Iran-deskundige en politicoloog Maaike Warnaar van de Universiteit Leiden geeft antwoord op de zes meestgestelde vragen.

1. Waarom treedt het regime zo streng op tegen demonstranten?

"Dat de regering streng optreedt kunnen we wel vaststellen. En dat gebeurt op verschillende manieren. Het regime is fysiek aanwezig: er zijn confrontaties tussen demonstranten en 'veiligheidstroepen' en er vinden veel arrestaties plaats. Maar er zijn ook allerlei vormen van intimidatie en censuur. De regering versterkt echt de greep op de samenleving."

"De eisen die worden gesteld door de demonstranten gaan over wat voor de regering de kern van de islamitische republiek is. Daar is de regering heel vasthoudend in. En daar baseren ze ook hun legitimiteit op, op die kern."

"Een regering baseert haar macht altijd op een zekere mate van repressie en legitimiteit. Op dat laatste kunnen ze hun macht niet meer baseren, dus dan blijft alleen repressie over."

2. Is er een mogelijkheid voor een vreedzame oplossing?

"Die is er in theorie altijd wel. Maar het lijkt erop dat er van beide zijden weinig animo is voor een compromis. De posities van de demonstranten en de regering liggen zo ver uit elkaar dat er voor beide partijen geen denkbare middenweg is."

"Voor een vreedzame oplossing moet je ergens een overlap zien te vinden, dat je elkaar tegemoet kunt komen. Maar daarvoor liggen de groepen echt te ver uit elkaar. Er is ook geen sprake van één duidelijke leider bij de demonstranten, dus het is moeilijk om dan in gesprek te gaan."

3. Hoe is de moraalpolitie ontstaan en wat zijn hun bevoegdheden?

"In 1978 en 1979 vond er een revolutie plaats in Iran. Op 1 februari 1979 kwam het boegbeeld van die revolutie, ayatollah Ruhollah Khomeini, terug naar Iran. De sjah was toen al vertrokken. Die had heel lang repressief bewind gevoerd, waardoor er eigenlijk geen plek was voor een oppositie."

"De ayatollah heeft via de moskeeën de revolutie naar zich toe weten te trekken. Daardoor werd het een islamtische revolutie, met als gevolg dat er tussen 1979 en 1983 heel veel maatregelen zijn doorgevoerd die in lijn waren met zijn visie op de politieke islam. Die was heel conservatief en had gevolgen voor de positie van vrouwen."

"Vrouwen werden verplicht een sluier te dragen, op de juiste manier. Ze mogen in het openbaar geen waterpijp roken, niet hard lachen of dansen. Daar moet de moraalpolitie dan op handhaven."

"We moeten dat wel in de Iraanse context blijven zien, want we vullen veel in vanuit het Westen. Iraanse vrouwen zijn heel mondig en laten zich niet in de hoek zetten. En dat mogen vrouwen daar ook. Vrouwen mogen bijvoorbeeld ook autorijden. Het is niet zoals in Afghanistan, waar vrouwen uit het sociale leven verbannen worden."

4. Wat kan de buitenwereld doen om de Iraanse bevolking te ondersteunen?

"Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen wat westerse overheden kunnen doen en wat mensen zoals jij en ik kunnen doen. Regeringen zijn heel beperkt. De Iraanse regering gaat ervan uit dat de demonstraties door het Westen zijn ingegeven, dat ze westerse doelen dienen."

"Elke steunbetuiging vanuit een westerse regering is een bevestiging daarvan: 'Zie je wel, het Westen probeert Iran opnieuw te onderwerpen.' Ik vind het dan ook lastig als ik de steunbetuigingen van Nederlandse ministers zie. Dat is koren op de molen van de hardliners."

"Wat jij en ik kunnen doen? Veel Iraniërs hebben er behoefte aan dat ze weten dat het gezien wordt, dat ze er niet alleen in staan. We kunnen allemaal een bijdrage leveren aan dat de Iraanse regering niet ongezien en ongemerkt de repressie kan voortzetten."

"Daar moet de kanttekening bij gemaakt worden dat we in het Westen geneigd zijn om te denken dat de Iraanse demonstranten precies dezelfde samenleving willen als hier. Dat is niet het geval. Je moet voorzichtig zijn met je eigen denkbeelden en standaarden opleggen aan de demonstranten. Het is niet zo dat alle Iraanse vrouwen hun hoofddoek willen afwerpen, ze willen vrije keuze. Ze willen Iraniër zijn op hun eigen manier."

5. Lopen Iraniërs in het buitenland ernstig gevaar als zij zich uitspreken?

"Zij zelf worden in principe beschermd door de politieke context waarin ze wonen. De Nederlandse overheid en veiligheidsdiensten zouden er in principe voor garant moeten staan dat iedereen hier veilig is. Of mensen zich ook veilig voelen, is een andere vraag."

"In Nederland zijn al 2 keer Iraniërs omgebracht, vermoedelijk door de Iraanse regering. Dat zou nooit mogen gebeuren, maar dat zijn natuurlijk heel uitzonderlijke gevallen. Een grotere zorg is hoe het gaat met de familie van die mensen, als die in Iran wonen. Via de familie daar heeft de regering namelijk wel vat op je."

6. Gaan de protesten echt voor verandering in Iran zorgen?

"Wisten we dat maar. Wat we zien is dat de protesten groter en breder gedragen zijn dan ze tot nu toe zijn geweest. Dat geeft nieuwe hoop op iets van grotere proporties. Nu lijkt het voor het eerst alsof iedereen meedoet. Ik kan niet zeggen wat er gaat gebeuren, maar als er verandering plaatsvindt, dan begint het vaak op deze manier."