'Dit geeft helderheid', Hoge Raad bepaalt dat euthanasie bij diep dementerende onder strikte voorwaarden mag

Euthanasie verlenen aan een diep dementerend persoon mag, dat bevestigde de Hoge Raad vandaag. Voor het eerst heeft het hoogste rechtscollege van Nederland hier uitspraak over gedaan. Zowel patiënten als artsen krijgen daarmee duidelijkheid.

Als iemand die vergevorderd dementerend is, ondraaglijk en uitzichtloos lijdt én er is een schriftelijke wilsverklaring, dan mag de arts euthanasie verlenen. De dementerende hoeft zijn of haar verzoek niet nog eens zelf mondeling te bevestigen. Dat is één van de belangrijke elementen in de uitspraak.

Duidelijkheid

Gezondheidsjurist Esther Pans, noemt het een heldere uitspraak die duidelijkheid geeft en die aan artsen vertrouwen en ruimte geeft om een goeie afweging te maken. Daarbij hoeven zij niet alleen informatie van de familie van de dementerende te betrekken maar ook indrukken van de verpleegkundigen en de voormalige huisarts.

"Ik vond het een heel mooie en goede uitspraak. Het ligt ook heel erg in lijn met hoe ik denk dat de Euthanasiewet is bedoeld. Dit geeft helderheid", zegt ze.

Zorgen bij artsen

De Hoge Raad vindt dat artsen heel goed zelf kunnen beoordelen of die wilsverklaring gevolgd moet worden. Sommige artsen zijn bang dat familie nu vaker zal vragen om de wilsverklaring uit te voeren.

Een van hen is specialist ouderengeneeskunde Bart Blaauw: "Ik ben er iets minder blij met de uitspraak. Waar het mij met name om gaat, is dat het een uitspraak is die maakt dat mensen tegen mij als dokter kunnen zeggen: zie je wel, het mag want de wilsverklaring ligt er."

De zaak euthanasie bij dementie

De zaak waar het vandaag om draaide, komt uit 2016. Een specialist ouderengeneeskunde uit Zuid-Holland verleende toen euthanasie aan een diep dementerende 74-jarige vrouw in een verpleeghuis. De vrouw was niet in staat zelf om euthanasie te vragen, maar haar familie had de behandelend arts gewezen op haar schriftelijke wilsverklaring.

In de wilsverklaring stond dat ze euthanasie wilde als ze vanwege dementie in een verpleeghuis terecht zou komen. Omdat de vrouw het eerder 'te vroeg' vond voor euthanasie, ging het moment ervoor voorbij en moest zij alsnog worden opgenomen in het verpleeghuis. Daar had ze het moeilijk. Het grootste deel van de dag was ze in conflict met andere bewoners. Ze was boos en gaf aan dat ze dood wilde. Maar soms zei ze ook dat ze het 'te vroeg vond' en 'nog niet erg genoeg'.

Genoeg reden voor euthanasie

Op verzoek van de familie stelde de arts een grondig onderzoek in naar de vraag of de vrouw ondraaglijk leed. Daarop was het antwoord 'ja'. Meerdere artsen stelden vast dat de vrouw geen uitzicht meer had op een behandeling en dat er sprake was van ondraaglijk lijden.

De arts besloot daarop om terug te vallen op de schriftelijke wilsverklaring die de vrouw eerder had opgesteld en haar te helpen met euthanasie. Zowel de strafrechter als de Hoge Raad stellen dat de arts zorgvuldig heeft gehandeld.

Voor iedereen duidelijk

Esther Pans benadrukt dat het nu ook voor iedereen duidelijk wordt dat een schriftelijke wilsverklaring betekenis heeft, ook als je vergevorderd dementerend bent.

"Het gaat om heel kleine getallen, van de 6000 meldingen van euthanasie (in 2018) waren er twee die betrekking hadden op een diep dementerend persoon, maar dat er nu een duidelijke visie is over deze moeilijke gevallen is verhelderend."