Een openbare discussie over de plek van nieuwe munitieopslagplaatsen, is dat wel handig? Jullie vragen beantwoord

Kogels, raketten en andere wapens achter je huis? Sommige Nederlanders maken zich er zorgen over. Hun woonplaats staat namelijk op een lijst met mogelijke nieuwe munitieopslagplaatsen van Defensie. We vroegen wat jullie hierover wilden weten.

Jullie vragen worden beantwoord door Dick Zandee, defensiespecialist bij Instituut Clingendael. Ze zijn ook voorgelegd aan een woordvoerder van het ministerie van Defensie.

1. Waar zijn de opslagplaatsen?

Hoeveel opslagplaatsen er op dit moment zijn, weet Zandee niet precies. "Het zullen er zeker tientallen zijn, maar het totaal is lastig om precies te weten. Dat komt doordat er niet alleen munitie ligt opgeslagen in de daarvoor bestemde munitiecomplexen (die gewoon met bordjes staan aangegeven), maar ook binnen grotere operationele defensiecomplexen. En wat daar allemaal ligt, is niet of minder zichtbaar."

Spreiding van munitie over verschillende locaties is in elk geval verstandig, zegt de defensiespecialist. "Je wil nooit al je munitie in één groot complex neerleggen. Dat maakt je kwetsbaar. Hoe meer locaties, hoe meer inspanning het van de vijand vraagt om alle munitie vernietigd te krijgen."

Defensie is nu op zoek naar meer plaatsen om munitie op te slaan. Dat is volgens hen noodzakelijk, omdat de oorlogsdreiging toeneemt. Zonder extra opslagplaatsen kan de krijgsmacht zich niet genoeg voorbereiden op de verdediging van het NAVO-gebied, inclusief Nederland.

Er wordt gezocht naar extra locaties voor tenminste één nieuwe grootschalige munitieopslagplaats of twee kleinere opslagplaatsen. Defensie heeft daarvoor acht locaties op het oog. "Een opslagplaats moet geen kwetsbare ligging hebben, bijvoorbeeld dichtbij een rivier die kan overstromen", verklaart Zandee de keuzes voor bepaalde gemeenten. "En het moet goed bereikbaar zijn via wegen of spoor, zodat munitie snel verplaatst kan worden."

De woordvoerder van Defensie verwijst naar een rapport, voor wie precies wil weten wat de criteria en gedachtegang achter de zoektocht naar grootschalige munitieopslagplaatsen zijn.

2. Hoe zijn de opslagplaatsen beveiligd en is opslag permanent?

"Dat is allemaal heel goed geregeld", zegt Zandee. "Die opslagplaatsen moeten voldoen aan allerlei wetgeving. Je mag munitie niet zomaar in een houten schuurtje neerleggen."

De woordvoerder van het ministerie van Defensie kan geen uitspraken doen over de beveiliging van munitieopslagplaatsen, maar bevestigt 'dat er wet- en regelgeving is waar Defensie zich aan moet houden.' Hij voegt er aan toe 'dat er regelmatig aandacht wordt besteed aan awareness (bewustzijn red.) bij medewerkers en dat iedereen is opgeleid om te mogen werken met munitie.'

Zandee vertelt meer: "Zware munitie moet bijvoorbeeld opgeslagen worden in betonnen bunkers. Die shelters staan op militaire complexen en worden zwaar beveiligd, met prikkeldraad, hekken, personeel, camera's, noem maar op."

Hij snapt dat sommige omwonenden alsnog ongerust zijn, maar benadrukt dat de opslagplaatsen tijdelijk zijn: "Zolang we niet in een oorlogssituatie zitten, worden die opslagplaatsen niet opeens met lange afstandsraketten beschoten. En mocht het dreigingsniveau opgeschaald worden en zo hoog worden dat acute aanvallen op de opslagplaatsen wel waarschijnlijk worden, dan gaat veel on the move (wordt er veel verplaatst red.) en wordt munitie uit de depots gehaald."

3. In het verleden zijn veel munitieopslagplaatsen gesloten. Kunnen die niet opnieuw in gebruik worden genomen?

"Na de Koude Oorlog waren veel kazernes inderdaad niet meer nodig. Een groot gedeelte is toen helemaal afgestoten, een deel heeft een andere bestemming gekregen", zegt Zandee. "Dat zijn bijvoorbeeld asielopvanglocaties geworden. Maar nu Defensie de plekken zelf weer meer nodig heeft, heeft het aangekondigd niet langer hetzelfde aantal plekken beschikbaar te kunnen stellen voor asielopvang."

Toch kunnen niet alle voormalige opslagplaatsen zomaar opnieuw in gebruik genomen worden. "Sommige zijn niet onderhouden. En sommige zijn te klein. Er moeten dus sowieso nieuwe complexen worden gebouwd."

4. Wat zijn de juridische mogelijkheden om inspraak te hebben over de nieuwe locaties?

De Omgevingswet verplicht dat een initiatiefnemer bij planvorming ook de omgeving betrekt. Ook hebben belanghebbenden in het kader van de Algemene wet bestuursrecht het recht om een zienswijze in te dienen (een formele reactie op een plan van de overheid) of beroep aan te tekenen.

Volgens de woordvoerder van Defensie wordt rekening gehouden met deze mogelijkheden van inspraak. "Er zijn regionale bijeenkomsten gehouden waar Defensie het plan heeft toegelicht en iedereen welkom was. Ook kon iedereen die dat wilde een zienswijze indienen op het Nationaal Programma Ruimte voor Defensie", waar het plan voor nieuwe munitieopslagplaatsen onderdeel van is. "Dat is meer dan 2.200 keer gedaan."

"Voordat we uiteindelijk de plannen kunnen realiseren, is er ook nog een uitgebreid traject op lokaal niveau", gaat de woordvoerder verder. "Dan volgt een juridisch bindend besluit, zoals een projectbesluit of omgevingsplan, waartegen naast zienswijzen ook bezwaar en beroep ingediend kunnen worden."

5. Binnen welke afstand van bewoning mogen zware explosieven worden opgeslagen?

Voor de opslag van munitie moet een beoordeling worden gemaakt van de veiligheidssituatie en het risico van activiteiten, vertelt een woordvoerder van het Informatiepunt Leefomgeving, dat de overheid ondersteunt bij het werken met de Omgevingswet.

Er gelden verschillende zones rondom een 'explosie-aandachtsgebied': zone A, B en C. In zone A, die het dichtst bij de opslagplaats ligt (binnen 400 meter), mogen er volgens het omgevingsplan geen kwetsbare en zeer kwetsbare gebouwen staan (waarin gewoond en gewerkt wordt), is transport niet toegestaan en ook geen agrarische activiteiten.

In zone B mogen geen kwetsbare en zeer kwetsbare gebouwen staan, in zone C (tot 1.900 meter) geen gebouwen waarin doorgaans een groot aantal personen gedurende een groot gedeelte van de dag aanwezig zijn.

6. Is het handig om zo'n discussie in het openbaar te voeren?

Zandee vindt het begrijpelijk dat mensen dit denken: "Je wil dat het niet bekend is waar welke munitie ligt." Maar de munitiecomplexen zelf, dat hoeft niet al te geheim worden gehouden, want eigenlijk kan dat toch niet verborgen blijven, met de waarnemingsmiddelen vanuit de lucht en ruimte die nu bestaan. "Zelfs in de Koude Oorlog wisten de Russen al waar de opslagplaatsen overal lagen. En andersom wisten wij dat ook. Dus zodra iets ruimtelijk zichtbaar is, kun je niet voorkomen dat daar kennis van wordt genomen."

En de woordvoerder van Defensie zegt: "Defensie wil die zoektocht open, transparant en zorgvuldig doorlopen. Daar hoort bij dat de opties in een vroeg stadium worden benoemd. Het nadeel is inderdaad wel dat op verschillende plekken mensen in onzekerheid zitten, ook op plekken waar uiteindelijk niets gebeurt. Defensie wil die periode van onzekerheid zo kort mogelijk laten duren, dus snelheid maken zonder dat dat ten koste gaat van zorgvuldigheid."