Door toenemende oorlogsdreiging heeft Defensie meer ruimte nodig en dus zoekt de krijgsmacht naar uitbreidingslocaties. Daarbij kijkt het leger ook naar Overijssel. De provincie ziet het wel zitten, maar ondertussen neemt de onrust onder omwonenden toe.

De mogelijke komst van Defensie zorgt voor onrust in Overijssel. Gedeputeerde Erwin Hoogland werkte jarenlang bij de krijgsmacht en vindt dat 'iedereen een bijdrage moet leveren' aan de nationale veiligheid. Ook boswachter Ben Vlaskamp heeft een militair verleden: "Maar een gezonde leefomgeving moeten we ook bewaken."

'Allemaal steentje bijdragen'

Defensie heeft haar oog laten vallen op drie zogenoemde 'zoekgebieden' in de provincie: een mogelijk oefenterrein voor het gebruik van springstof op de Sallandse Heuvelrug, dorpen als Weerselo en Dalfsen, waar in de buurt munitieopslagplaatsen zouden moeten komen, en de voormalige vliegbasis Twente, dat als reservevliegveld zal dienen en waar F35-straaljager gestald moeten worden.

Verantwoordelijk gedeputeerde Hoogland luistert welwillend naar de roep van Defensie om meer ruimte. "Als provincie Overijssel moeten wij onze eigen bijdrage aan de nationale veiligheid durven geven. De prijs voor de vrijheid moeten we met z'n allen betalen", vindt hij. "We kunnen niet zeggen: 'Zet het allemaal maar in Duitsland of Groningen neer.'"

Al 80 jaar in vrijheid

Tot vorig jaar bekleedde Hoogland verschillende functies bij Defensie, als hoofd operaties van de gemechaniseerde brigade en als militair strategisch adviseur bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. "Ik heb zelf oorlogssituaties meegemaakt toen ik werd uitgezonden naar Bosnië, Macedonië, Irak en Afghanistan", vertelt hij daarover.

"Ik weet dus hoe erg het is, dat je niet weet of je op de hoek van de straat nog veilig kan lopen, of je de volgende dag nog leeft. Maar veel mensen in Nederland hebben er geen voorstelling meer bij, omdat we hier al 80 jaar in vrijheid leven."

Bron: EenVandaag

Procedures volgen bij bezwaar

Dat burgers niet blij zijn met de zoektocht van Defensie naar uitbreidingslocaties begrijpt Hoogland daarom wel. "Sinds de Russische invasie in Oekraïne staat de oorlog letterlijk aan de grenzen van Europa. De wereld zoals wij die 5 of 10 jaar geleden kenden, bestaat echt niet meer. Alleen dat merken de meeste Nederlanders - gelukkig - in hun dagelijks leven niet zo."

Het is volgens hem daarom belangrijk dat de provincie goed met omwonenden en lagere overheden blijft communiceren in de besluitvorming rond de komst van Defensie. "Burgers die het niet met de uitbreidingsplannen eens zijn kunnen gewoon bezwaar indienen", zegt de gedeputeerde. "En alle procedures zullen netjes worden gevolgd."

Wat als er oorlog uitbreekt?

Maar, voegt hij daaraan toe: mensen moeten zich ook realiseren dat als er eerder oorlog uitbreekt, er ook andere wetten gaan gelden. Hij doelt daarmee op Artikel 5 uit het NAVO-verdrag. "Dat is de belangrijke afspraak dat als een NAVO-lid wordt aangevallen, alle andere NAVO-leden dit land militair steunen."

Zo leeft er bijvoorbeeld in de Baltische staten de angst dat het Russische leger, na Oekraïne, ook hun land zal binnenvallen. In zo'n situatie zou Rusland direct met de NAVO in oorlog komen. "Als dit gebeurt, gaan er hele andere regels in Nederland gelden", waarschuwt Hoogland. "Ook dat moet goed worden uitgelegd", vindt hij.

'Zou echt dramatisch zijn'

En welke uitleg geeft hij dan voor de mogelijke komst van een oefenterrein voor het gebruik van springstof op de Sallandse Heuvelrug, een beschermd Natura 2000-gebied? Hoogland zegt te begrijpen dat deze locatie op de lijst met opties staat, 'want we kunnen niet alleen maar blijven oefenen in het buitenland'.

Maar dat ziet Vlaskamp van Staatsbosbeheer anders. De boswachter is erg geschrokken van de plannen: "Op de Sallandse Heuvelrug zijn vele bijzondere diersoorten te vinden en het is de enige plek in Nederland waar nog korhoenders leven. Het zou echt dramatisch zijn als dit een 'springlocatie' wordt."

Kwetsbaar natuurgebied

"Ik begrijp niet waarom Defensie nu precies hier, in deze kwetsbare natuur, wil gaan oefenen", vervolgt Vlaskamp. Hij snapt 'eigenlijk überhaupt niet' dat de Sallandse Heuvelrug op de lijst staat.
"Ik kan me nog voorstellen dat het er op de kaart goed uitziet, maar als je hier met de voeten in de modder staat, dan is het echt geen logische keuze."

Het gaat dan ook om een flink stuk grond, legt de boswachter uit. "Het zoekgebied van Defensie is maar liefst 2,5 bij 2,5 kilometer, met veiligheidszones met een straal van 800 meter. Dat is echt een groot stuk van het gebied wat dan wegvalt voor de natuur en voor de 2 miljoen mensen die hier jaarlijks naartoe komen om te recreëren."

Andere belangrijke doelen

Vlaskamp is niet tegen de komst van Defensie. Hij diende zelf jarenlang in het leger, onder andere als tankcommandant en als reservist bij de inlichtingeneenheid van de Landmacht. Dus ook hij ziet zeker het belang van een sterke Defensie. "Ik ben het eens met de zoektocht naar uitbreidingslocaties. Het is belangrijk dat we ons wapenen tegen de dreiging van Rusland, want onze vrede en veiligheid zijn niet vanzelfsprekend."

"Maar laten we dat op een andere plek doen dan op de Sallandse Heuvelrug, zodat het niet ten koste gaat van andere belangrijke doelen, zoals het beschermen van onze natuur", zegt de boswachter tot slot. Wat hem betreft komen de oefenterreinen daarom aan de randen van het natuurgebied: "De bufferzones zijn veel meer geschikt als springlocatie."

'Nederland heeft unieke ligging'

Of Defensie uiteindelijk in Overijssel zal uitbreiden of toch ergens anders, is voorlopig nog niet zeker. Maar gedeputeerde Hoogland twijfelt er niet aan dat de extra plekken er zullen komen. "Nederland heeft een unieke ligging en is een doorvoerhaven voor Europa."

"Als je Amerikaanse, Engelse of Canadese troepen naar Europa toehaalt, zal Nederland het eerste station zijn waar ze in Europa aan land komen, voordat ze doorreizen naar de grenzen van Europa als daar meer gebeurt." Dat laat volgens hem zien hoe belangrijk het is om de militaire infrastructuur in ons land snel te verstevigen.

President Donald Trump zette deze maand een Salvadoriaan de VS uit. Dat mocht niet, bleek achteraf. Het Hooggerechtshof eist nu dat de president deze uitzetting terugdraait. Maar Trump weigert. Dit zorgt voor woede in het land, ook bij zijn kiezers.

Trump negeert vaker de uitspraken van rechters, maar nooit eerder een van het Hooggerechtshof. Toch lijkt het alsof zijn houding tegenover het hoogste rechtsorgaan in de Verenigde Staten geen gevolgen zal hebben. En hierdoor rijst de vraag: is de wet nog wel wat waard in de VS? We vroegen het aan Amerika-verslaggever Tom van 't Einde.

1. Wat is er precies gebeurd in de Verenigde Staten?

"Het gaat dus om Kilmar Abrego Garcia die legaal in Amerika verbleef. Hij woonde met zijn vrouw en kinderen in de staat Maryland en is eigenlijk zomaar opgepakt en op het vliegtuig gezet, zonder een proces", legt Van 't Einde uit.

Abrego Garcia werd op bevel van president Donald Trump naar een terreurgevangenis in El Salvador gevlogen. Maar achteraf blijkt dat dit wettelijk niet mag. "En daarvan heeft Trump al gezegd: dat was een fout, hadden we nooit moeten doen", weet Van 't Einde. "En dat is heel bijzonder, dat Trump zelf toegeeft dat hij fout zit. Het is uniek."

2. Wat wordt er gedaan om deze fout recht te zetten?

"Het Hooggerechtshof heeft gezegd dat dit niet klopt", antwoordt de Amerika-verslaggever. Het is dan ook de bedoeling dat Abrego Garcia terugkeert naar de Verenigde Staten. Maar dat is tot nu toe nog niet gebeurd. "Trump weigert dit te doen. Hij zegt dat hij officieel niet bij machte is om deze man terug te halen uit El Salvador." Alleen daar blijkt niets van te kloppen.

"Trump en de Amerikaanse regering betalen voor de gevangenen die ze in deze gevangenis in El Salvador stoppen. Daar gaat zo'n 6 miljoen aan Amerikaans geld naartoe. Ook heeft hij een heel goede band met de president van El Salvador, Nayib Bukele. Die was gister zelfs nog in het Witte Huis. Dus als Trump zegt dat die meneer per direct moet worden teruggevlogen, dan is dat zo geregeld. Maar hij wil dat niet en negeert hier dus ook de uitspraak van het Hooggerechtshof mee. En dat is wel echt uniek."

3. Waarom kiest Trump ervoor om deze uitspraak te negeren?

Volgens Van 't Einde heeft dit vooral te maken met dat Trump meer macht wil hebben dan hij daadwerkelijk heeft. "Hij wil kijken hoe ver zijn macht echt reikt. Als president wil hij veel meer macht hebben dan hij eigenlijk heeft vanuit zijn ambt, dus probeert hij dit op zoveel mogelijk vlakken uit te breiden en te kijken óf er wordt ingegrepen."

"En als hij hier vrijspel krijgt dan geeft hem dat ook weer ruimte op andere gebieden", denkt de verslaggever. "Dus het is eigenlijk gewoon een spel dat hij speelt."

4. Zijn andere Republikeinen het eens met Trumps?

"Hij wil dat iedereen loyaal is aan hem, dat niemand iets tegen hem durft in te gaan", zegt Van 't Einde. En dat geldt ook voor zijn partijgenoten. Wie hem tegenspreekt raakt vaak zijn of haar baan in de politiek kwijt. Mochten ze het niet eens zijn met de president, zullen ze dat dus niet makkelijk uiten.

"Vroeger waren er mensen die zich durfden uit te spreken tegen Trump zijn plannen, maar die zijn nu allemaal weg. Zij zijn allemaal bang voor hem. Zijn minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio bijvoorbeeld, die was vroeger heel kritisch maar die is nu bang om een onvertogen woord over Trump uit te spreken." Wat Trump doet is volgens de Amerika-verslaggever dan ook 'pure intimidatie'.

5. Wat betekent dit voor de democratie in de VS?

Als er niemand ingrijpt, kan dit volgens de verslaggever grote gevolgen hebben voor burgers van de Verenigde Staten. "Hij kan dan alle wetten in de wind gaan slaan. En als hij er zin in heeft kan hij ook Amerikaanse staatsburgers het land uitzetten of deporteren naar een andere gevangenis, zonder enig proces."

De Amerikaanse president heeft eerder al laten weten hier best voor open te staan, weet Van 't Einde. "Het kan dus elke Amerikaan die een politieke tegenstander van Trump is overkomen. Het is nu nog niet zover, maar dat is wel wat er op het spel staat."

6. Is er hier al iets van te merken in de maatschappij?

Volgens Van 't Einde wel. Hij noemt als voorbeeld Donald Trumps eis aan de prestigieuze Amerikaanse universiteit Harvard. "Daar wil hij bepalen wat voor lessen ze geven, ze mogen geen diversiteitsbeleid meer hebben en pro-Palestijnse demonstraties moeten worden verboden."

Harvard weigert dit tot nu toe te doen. Als tegenreactie heeft de regering maandag 2,2 miljard dollar aan overheidsgeld voor de universiteit bevroren. Dit komt neer op zo'n 1,9 miljard euro. "De democratie is dus zeker in gevaar."

7. Is er iemand die Trump kan tegenhouden?

Dat kan nog weleens moeilijk worden, denkt Van 't Einde. Ook noemt hij het gedrag van Trump tegenover het Hooggerechtshof gek: "Het bestaat nota bene voor een heel groot deel uit conservatieve rechters. En drie van de zes heeft hij zelf benoemd. Dus een meerderheid staat helemaal aan Trump zijn kant." Maar zelfs daar wil de president dus niet naar luisteren. "De 'checks and balances', zoals dat zo mooi heet, die in een democratie zijn verweven die werken straks misschien dus niet meer."

8. Wat betekent dit voor het bondgenootschap tussen Europa en Amerika?

"Die vriendschap zijn we natuurlijk sowieso aan het verliezen", antwoordt Van 't Einde. "Amerika heeft zich altijd opgesteld als voorbeeld van hoe je een democratie kan inrichten. Ze hebben zichzelf ook jarenlang verkocht aan de rest van de wereld, maar die tijd is wel voorbij."

Maar bondgenoten zijn we nog wel en dat zullen we voorlopig nog blijven, voorspelt hij. "Europa is ook heel opportunistisch. Als we geld kunnen verdienen, dan zijn we ook bondgenoten met dictators en autocraten. Dus stel dat het echt die kant opgaat met de Verenigde Staten, dan kunnen we dat nog prima blijven."

De opvang van Oekraïners in Nederland loopt spaak. Er is acuut meer geld nodig. De twaalf Commissarissen van de Koning en een delegatie van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten houden daarom donderdagochtend spoedberaad met asielminister Faber (PVV).

Gemeenten kunnen de voortdurende en oplopende vraag naar opvanglocaties voor Oekraïners niet bijbenen. Daardoor worden Oekraïense gezinnen die net in Nederland aankomen vaak van het kastje naar de muur gestuurd, van de ene gemeente naar de andere. In het uiterste geval kan het Rode Kruis een hotelovernachting aanbieden aan gezinnen, ouderen of zieke mensen.

121.000 Oekraïners in Nederland

Inmiddels hebben ruim 121.000 Oekraïners zich geregistreerd bij Nederlandse gemeenten. Dat is het hoogste aantal sinds de invasie van Rusland in Oekraïne in februari 2022. Het 'record' wordt van maand tot maand verbroken, mede omdat er bijna geen uitstroom is.

De afspraak donderdag tussen alle Commissarissen van de Koning en de minister is heel kort tevoren gepland. Om de volle agenda's te omzeilen, gaat het om een online overleg. Al om half negen 's ochtends begint de bespreking.

Geen helder plan

"Hier in Utrecht zitten we helemaal vol. We hebben het laatste bed deze week moeten vergeven", zegt Rachel Streefland. Zij is wethouder in Utrecht en verantwoordelijk voor de portefeuilles Asiel en Integratie.

"Er is nergens meer plek. Het grote vraagstuk is nu dat we of bestaande locaties moeten verlengen of nieuwe locaties moeten vinden. En er komt geen enkele helderheid hoe we dat moeten doen. We zijn bang dat het gaat leiden tot mensen op straat."

'Wegkijken kan echt niet meer'

Streefland is ook bestuurslid van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en zit donderdag bij het spoedoverleg met de asielminister. De provincies en de gemeenten willen dat minister Faber op korte termijn helderheid geeft over de financiering van nieuwe locaties of die verlengd moeten worden.

"Wegkijken kan echt niet meer. We moeten voorkomen dat mensen op straat komen, terwijl het echt vaak om vrouwen en kinderen gaat. We hebben ons te verhouden tot de Europese wetgeving dat mensen moeten worden opgevangen als mensen in oorlog zijn."

Tientallen vluchtelingen per week

Regiomanager Midden-Nederland van het Rode Kruis Cora Gerritsen, ziet wat het betekent dat gemeenten geen ruimte meer hebben. "We ontvangen enkele tientallen mensen uit Oekraïne elke week. Sinds de Jaarbeurs is gesloten in augustus vorig jaar en omdat ze niet bij gemeenten terecht kunnen, komen ze als laatste kans bij het Rode Kruis, ook hier in Utrecht."

"En dan lopen ze hier binnen met koffers, met een kind op de arm, oud, jong, of ziek. Op die manier komen ze hier aan en dan hopen ze nog ergens een plekje te vinden."

Laatste hoop

"We luisteren naar hun verhaal, waar ze vandaan komen, wat ze hebben meegemaakt onderweg, we laten ze even bijkomen", gaat Gerritsen verder. "En we kijken dan of we een plekje voor ze kunnen vinden. Inmiddels zijn ze dan al bij een gemeente geweest, bij verschillende gemeenten soms, en daar is het niet gelukt."

"En daar horen ze: er is geen plek meer in Nederland. En dan bellen we met de Veiligheidsregio's of locaties in het land, die wij goed kennen, of er wellicht tóch nog plek is. We willen met z'n allen graag dat er via gemeentes plekken gevonden worden. Maar het lukt gewoon niet meer. En dan is het Rode Kruis voor deze mensen de laatste strohalm."

'Er is nog steeds geweld'

Waarom er nu, 3 jaar na het uitbreken van de oorlog, nog steeds mensen uit Oekraïne naar Nederland komen? "Er is nog steeds geweld", antwoordt de regiomanager.

"We hebben afgelopen weekend gezien wat er in Soemy gebeurd is. En dat is op verschillende plekken in Oekraïne nog steeds aan de gang. Mensen beslissen nog steeds om hun land te verlaten en komen dus ook naar Nederland."