Een meldplicht en zelfs verplicht verhuren: zo gaan gemeenten de strijd aan met leegstand

Ondanks de woningcrisis staan er in Nederland nog duizenden woningen leeg. Gemeente Amsterdam gebruikt als proef de zogeheten 'leegstandsverordening' om het probleem op te lossen. Een methode waar verschillende gemeenten iets in lijken te zien.

Gemeenten kunnen in zo'n leegstandsverordening een meldplicht, een leegstandsoverleg en leegstandsbeschikking vastleggen. Na het voorbeeld van Amsterdam gaat nu ook gemeente Utrecht met de regeling aan de slag.

Meer dan 1.500 woningen

De gemeente Utrecht heeft net zoals in Amsterdam een 'meldplicht'. Dit houdt in dat woningeigenaren na 6 maanden leegstand verplicht zijn om hier een melding van te maken bij de gemeente. "We hebben een overzicht van woningen in de stad en woningen die bewoond zijn. Als een woning niet bewoond is, komt het bij ons binnen via een systeem. Op die manier kunnen we snel handelen", zegt de Utrechtse wethouder Dennis de Vries.

In Utrecht staan meer dan 1.500 woningen al langer dan een jaar leeg. Zorgelijk en onacceptabel, vindt De Vries. "Het is ongelofelijk dat er in deze tijd van woningnood zoveel woningen leeg staan. Dit kunnen we niet accepteren. Los van het feit dat er geen mensen in wonen, doet het ook iets met de leefbaarheid in de wijken."

Druk zetten

Ronald Camstra, onderzoeker bij Companen , vindt de theorie van het Amsterdamse model een voorbeeld van waar het momenteel goed gaat. "De gemeenten die de leegstandsverordening volgen laten woningeigenaren op gesprek komen met de vraag waarom de woning leeg staat. Een behoorlijk aantal van de woningeigenaren gaat daardoor harder lopen. Puur om het feit dat de gemeente druk zet."

Maar ook de Vlaamse wooncode, waarbij de gemeente bij woningeigenaren belasting kan heffen die ieder jaar hoger wordt als een pand leeg staat, is volgens Camstra een mogelijkheid om leegstand te bestrijden. "Het beste is eigenlijk om een combinatie te vinden tussen het Amsterdamse model en het Vlaamse model. Waarbij het gesprek aangaan centraal staat, maar er wel consequenties aan verbonden zitten als de afspraken niet worden nagekomen."

Huur opleggen woningeigenaren

Volgens Wethouder de Vries wordt er in de gemeenten voornamelijk afgewogen wat het meeste prioriteit heeft in de stad. Dat kan per gemeente nog eens verschillen: "We kijken in Utrecht vooral naar wat lokaal werkt, maar we hebben wel contacten in Amsterdam om het een en ander te overleggen."

De Vries vervolgt: "Amsterdam en Utrecht maken beiden gebruik van de crisis- en herstelwet. Die wet geeft ons de mogelijkheden als het gaat om bijvoorbeeld het verplichten van de verhuurder om de woning weer te gaan verhuren en dat ook nog eens voor een marktconforme prijs die de gemeente kan opleggen."

Vaarwater woningeigenaren

De vraag is of je als gemeente de woningeigenaar mag verplichten om de woning weer te gaan verhuren tegen een marktconforme prijs. "In Utrecht is wonen gewoon een grondrecht. Op het moment dat de markt daarin faalt dan heb je als overheid een stap naar voren te doen."

Dit is een van de verschillende manier waarop het binnen de gemeenten aangepakt wordt. "We nemen hiermee niet het eigendom af, maar we verplichten alleen dat het wordt gebruikt waarvoor het bedoeld is, en dat is om te wonen", zegt de Vries.

'Geen sterk instrument'

In Nederland tellen we 342 gemeenten. Hoeveel gemeenten gebruikmaken van de nieuwe leegstandswet is niet duidelijk, maar naar schatting zijn het er enkele tientallen. Er wordt door gemeenten aangeven dat ze het 'geen sterk instrument' vinden.

Martijn Balster, wethouder van de gemeente Den Haag is bijvoorbeeld niet van plan om de proef op korte termijn uit te voeren. "Den Haag wil eerst de resultaten afwachten. Wij denken dat het effectiever is om leegstand te bestrijden door belasting te heffen bij woningeigenaren die elk jaar hoger wordt. Net zoals het Vlaamse systeem."

Verschillende oorzaken

Daarnaast is het volgens Balster moeilijk om vast te stellen wat precies de oorzaak is van de leegstand in Nederland: "Er zijn een aantal onderdelen aan verbonden. Soms wordt er verbouwd en verhuisd en soms staat er niemand ingeschreven, maar woont er wel iemand."

Hierdoor is het beeld van leegstand anders dan de werkelijkheid. "De feitelijke leegstand is veel kleiner. Er is namelijk zo veel vraag naar woonruimte dat er in de meeste gevallen wel iemand woont, maar er een reden is waarom diegene zich niet inschrijft."