Door heel Nederland verschijnen coronamonumenten: 'Het heeft een helende werking'

Ingepakt in plastic een laatste groet brengen aan je geliefde: afscheid nemen en rouwen in coronatijd is niet makkelijk. Overal in het land poppen daarom 'coronamonumenten' op, ter steun aan nabestaanden.

Het is een pittoresk gezicht: een verlichte boot vol bloemen, liefdevolle berichten en een groot hart vaart deze week door de grachten van Amsterdam. "Een mooi gebaar voor alle nabestaanden", vindt Els van Delden. Ze verloor haar vader aan het coronavirus en heeft nauwelijks afscheid kunnen nemen. "Verpleegkundigen reden hem in mei nog naar het raam. Toen was hij al op weg naar het einde. Maar we konden er niet bij zijn toen hij dood ging."

Nog geen tijd voor een vast monument

Veel nabestaanden hebben de afgelopen maanden geen afscheid kunnen nemen. Karlijn van Dongen bedacht bij de gemeente Amsterdam het 'Hart van Troost'; "Ik heb heel vaak gedacht aan mensen wiens dierbare bijvoorbeeld in een zorginstelling woonde en ik wilde hen een hart onder de riem steken."

Mensen van over de hele wereld bestellen nu bloemen met een berichtje via de site die bij het initiatief hoort. "We binden alles vervolgens vast aan de boot die de hele avond door onze hoofdstad vaart," vertelt Van Dongen. Een boot als bewegend monument, want volgens haar was het nog geen tijd voor een vaste herdenkingsplek. "Het coronavirus is tenslotte nog onder ons."

Herinnering aan een zwarte periode

Op steeds meer plekken in Nederland verschijnen echter wél fysieke coronamonumenten. Zo is de 'stiltezuil' in Boxtel een plek die ook in de toekomst nog blijft herinneren aan de zwarte periode van verzorgingstehuis het Wereldhuis. "Van de 35 bewoners met COVID-19 is ongeveer de helft overleden, dat willen we herdenken met een monument," zegt een woordvoerder van het verzorgingstehuis.

In Amstelveen staat een tijdelijk monument. "Dat is nu het meest passend," zegt Jolijn Bergsma van de gemeente Amstelveen. Om op die manier even stil te staan en na te denken over deze tijd. "Families vonden het heel fijn dat het letterlijk een plek krijgt en dat er aandacht voor is."

Omgedoopt tot coronamonument

In Beek en Donk is zelfs een oorlogsmonument door burgers omgedoopt tot tijdelijk coronamonument. De gemeente merkte dat er behoefte is aan een fysieke plek om te kunnen rouwen, burgemeester Van der Meijden steunt het initiatief dan ook; "Er zijn veel hartverscheurende verhalen wegens het feit dat er veel mensen zijn overleden, dus ook veel verdriet bij inwoners."

De afgelopen weken ging alle aandacht naar de crisis zelf, waardoor niemand stilstond bij wat het met mensen doet, vindt Bergsma van de gemeente Amstelveen. Het coronamonument herdenkt naast de coronadoden ook mensen die slachtoffer waren van de gevolgen van de maatregelen tegen het virus. Zo hebben mensen bijvoorbeeld afscheid moeten nemen via een livestream, zegt de gemeente. "We hebben het 'coronamonument' bewust breder getrokken."

Geen draaiboek voor verdriet

Toen de ic's alsmaar voller raakten en er voor verplegers geen tijd was om nabestaanden te steunen in het rouwproces, werd Stichting Slachtofferhulp ingeschakeld. "Er is geen draaiboek voor verdriet en afscheid nemen," merkt voorzitter Rosa Jansen op. "Elk mens beleeft het op een andere manier."

Mensen hebben hun geliefde bij de deur van het ziekenhuis afgegeven en nooit meer het gesprek kunnen voeren, en dan was het ook nog constant in het nieuws. Dat maakt het rouwproces volgens Jansen nog zwaarder. Mensen hebben volgens haar creatieve manieren bedacht om het rouwproces vorm te geven. "Men wil graag iets tastbaars hebben."

Helende werking

Een monument kan een uitingsvorm voor het verdriet zijn. "Het heeft een enorme helende werking, dus wij denken dat die behoefte steeds meer ontstaat", vertelt Jansen. "Hoe de monumenten eruit gaan zien is nog zoeken, want het is nu nog heel vers." Maar volgens Slachtofferhulp vinden mensen het bij een rampsituatie fijn om een plek te hebben waar ze samen kunnen rouwen met anderen die hetzelfde hebben meegemaakt.

Aan het coronavirus zijn in korte tijd veel mensen overleden. Toch vindt nabestaande Els van Delden een vast coronamonument overdreven. "Het Hart hoeft niet eeuwenlang door de grachten te varen. Zo'n monument zorgt juist voor te veel aandacht voor deze nare periode. Het lijkt dan net alsof het leven ermee zou ophouden na corona."

Tijdelijk

Volgens haar zorgt juist een tijdelijk monument ervoor dat je de periode voor jezelf kunt afronden. Een monument neemt het verdriet niet weg, maar het biedt volgens Els van Delden wel veel steun.

"Het is mooi om er even bij stil te staan, maar het leven gaat door, dus misschien is het ook maar goed dat zo'n varend monument tijdelijk is."