Deze geallieerde soldaten vochten bij Arnhem: 'We kwamen als helden, maar brachten honger en dood'

Lloyd, Wilf en Les waren nog jongens toen ze werden ingezet bij operatie Market Garden. Ze hoopten Nederland snel te bevrijden en Duitsland te verslaan. Het liep anders. "Mijn belangrijkste herinnering is dat ik veel vrienden verloor."

In Arnhem wordt herdacht dat operatie Market Garden 75 jaar geleden plaatsvond. Doel van de geallieerden was in een keer door te stoten door de Duitse linies, om zo de Duitsers op de knieën te krijgen en de oorlog te beëindigen. De Britse fotograaf Richard Jopson legde de afgelopen vijf jaar de laatste nog levende geallieerde veteranen die de slag om Arnhem meegemaakt op beeld vast. In de expositie Arnhem Boys worden deze foto's tentoongesteld in het Airborne Museum Hartenstein in Oosterbeek. Hier het verhaal van drie van deze Arnhem Boys.

Lloyd Bentley: 'We wisten niet dat bijna alle voorraden in handen van de Duitse vijand vielen'

Co-piloot Dakota

Lloyd studeerde in juni 1939 af en ging daarna werken bij een bank. Op 20 oktober 1941 werd hij op 20-jarige leeftijd bij de Royal Canadian Air Force aangenomen. Tijdens operatie Market Garden sleepte hij als co-piloot een zweefvliegtuig. Op 300 meter hoogte liet hij zijn glider los die op zo'n 10 kilometer van Arnhem terecht kwam.

Op donderdag 21 september stuitte Lloyd en zijn bemanning op vijandelijk luchtafweergeschut. Ze vlogen in een Dakota bij Eindhoven toen er Duitse jachtvliegtuigen boven hen vlogen. "Ik dacht dat ze ons niet gezien hadden maar toen we terug waren in Engeland, hoorden we dat slechts zes van de dertien vliegtuigen waren teruggekeerd."

Veel vrienden verloren

Lloyd herinnert zich zijn laatste voorraad-dropping van Market Garden. "We wisten niet dat bijna alle voorraden in handen van de Duitse vijand vielen." Op zijn terugtocht na deze dropping werd de olieleiding van zijn Dakota door Duits luchtafweergeschut geraakt. "We verloren hoogte en naderden Eindhoven, we probeerden te landen op vliegveld Eindhoven maar we landden in een aardappelveld. Die nacht sliep ik op de vloer van een oude Duitse kazerne op het vliegveld onder een foto van Hitler."

Een goede vriend van Lloyd werd door de Duitsers gedood terwijl hij uit de gecrashte Dakota klom. "Mijn belangrijkste herinnering aan operatie Market Garden is dat ik veel vrienden verloor", herinnert Lloyd zich. Lloyd bezoekt Arnhem sinds de herdenkingen van 2009. Hij vindt het fijn dat de veteranen door Arnhemse families worden ontvangen. Ze bezoeken lokale scholen en praten met de kinderen.

Wilf Oldham: 'Ik was er van overtuigd dat we niet levend zouden ontsnappen'

1st Battalion, Border Regiment van de 1e Airlanding Brigade.

'We kwamen als helden maar brachten honger en dood'

"We kwamen als de helden waar Nederland al tijden op wachtte, binnen 2 dagen zou alles achter de rug zijn. Als de operatie gelukt was, had de oorlog met kerst afgelopen kunnen zijn. Maar we hebben honger, dood en de ergste winter van de eeuw gebracht", zegt Wilf Oldham beschaamd.

Wilf verliet school op 14-jarige leeftijd en werkte drie maanden in een rubberfabriek voordat hij werk vond in de textielindustrie. In 1940, op 20-jarige leeftijd, verliet hij zijn baan en meldde zich aan bij het East Lancashire Regiment. In het voorjaar van 1942 zag hij een poster waarin werd gevraagd om vrijwilligers voor de Airborne Division. Hij meldde zich aan en werd geplaatst bij het zweefvliegtuig 1st Battalion, Border Regiment van de 1st Airlanding Brigade.

Zoemend als boze wespen

Op een zonnige zondagochtend op 17 september vertrok het peloton van Wilf vanuit Zuid-Engeland. "Ik herinner me dat ik naar buiten keek en zag hoe ons escorte zoemde als een zwerm boze wespen en vervolgens naar beneden dook om een batterij aan te vallen die op ons schoot terwijl we de Nederlandse kust bereikten."

Kort nadat hij op Wolfheze was geland, zag Wilf hoe een zweefvliegtuig boven hem neerstortte. "Ik ging kijken met een collega en ontdekte dat iedereen in het zweefvliegtuig dood was. Wat een slecht begin was dat." Wilf werd vervolgens gestationeerd in een huis tegenover het verblijf van de Duitsers. en kwam onder een niet aflatend spervuur te liggen. "Ik herinner me dat ik werd opgetild alsof ik zweefde en vervolgens bewusteloos op de grond neerstortte. Ik werd uiteindelijk wakker en voelde mijn rug nat worden." Het bleek dat zijn waterfles was geraakt. "Ik was er van overtuigd dat we niet levend zouden wegkomen."

Ontsnapt

Op de avond van de evacuatie stond Wilf in de buurt van de oude kerk en kreeg hij de opdracht om te blijven en de hele nacht mannen naar de rivier te leiden. In de vroege ochtenduren, nadat de laatste mannen waren gepasseerd, gaf zijn sergeant hem toestemming om naar de rivier te gaan en te ontsnappen. Bij de rivier stonden zo'n 400 mannen die wilden oversteken, maar er was maar één boot.

"Ik besloot in deze wanhopige situatie, samen met een paar anderen, maar te gaan zwemmen. We gingen er van uit dat we zouden verdrinken." Wonder boven wonder vonden ze toch een boot met 4 roeispanen. Ze kwamen aan de overkant zonder ontdekt te worden. "We werden vervolgens begroet door de stem van een Canadese ingenieur die zei: "Nu dan jongens, kom op, jullie zijn nu veilig". Ze kregen te eten en werden naar Nijmegen gebracht.

Totale mislukking

Volgens Wilf was de operatie een totale mislukking. "Wat heeft die slag met de omgeving en met de mensen gedaan? Alles is toen aan puin geschoten." Hij vroeg zich af wat de mensen van zijn compagnie zouden vinden. "We zijn na 24 uur weer verdwenen. Dat vergeven ze ons nooit", dachten ze. "Als we ooit terugkomen worden we gelyncht."

Wilf schaamde zich dat de Britten de Nederlanders pas na 4 jaar bezetting gingen helpen en hen na een aantal dagen alweer verlieten. "Daarom kostte het me 45 jaar om terug te keren naar Arnhem." Hij ontmoette daar zijn vriend uit zijn geboortedorp, ze hadden elkaar 45 jaar niet gezien. "We huilden tranen met tuiten. Pas toen ik teruggegaan was naar Nederland begon ik over de oorlog te praten. Daarvoor deed ik dat nooit."

Les Fuller - 'De hemel was gevuld met parachutisten'

Parachutist 1st Airborne Division

Bang voor natte voeten

"Onze missie was in principe eenvoudig. We moesten landen en zo snel mogelijk de brug bereiken en die 36 uur bezetten. Ons laatste gevecht, maar de operatie is nooit gelukt." vertelt Les Fuller, één van de parachutisten die sprong tijdens operatie Market Garden in 1944.

Toen Fuller in Nederland aankwam, schrok hij van het water op het Nederlandse platteland. "Ik maakte me zorgen of we een droge plek zouden vinden om te landen." Hij sprong op 17 september en landde perfect op de heide. "De hemel was gevuld met parachutisten." Hij landde op nog geen 9 meter afstand van twee Duitse soldaten met hun vriendinnetjes. " We stuurden de meisjes weg en leverden de Duitsers uit aan de King's Own Scottish Borderers."

Zwaar gewond

Zijn bataljon werd begroet door de lokale bevolking die hen fruit aanbood. "Zij geloofden dat hun oorlog voorbij was en dat wij, de parachutisten, hun bevrijders waren", vertelt Fuller. Op een gegeven moment realiseerde Les zich voor het eerst dat ze in de problemen zaten. "Bij het horen van tanks wist ik dat mijn Bren-gun en de licht bewapende parachutisten geen partij voor de vijand waren." Les en zijn collega nestelden zich in een huis in Oosterbeek en zetten hun Bren in het raam. "Ik herinner me de gruwelijke Duitse Nebelwerfer-raketten die horizontaal langs de weg vlak over de grond vlogen."

Les moest met 30 anderen naar de oevers van de Nederrijn, 2 kilometer van de brug af. Het probleem was dat aan de andere kant van de rivier een baksteenfabriek was die door de Duitsers werd bezet. Ze werden door de vijand opgemerkt, die het vuur opende. "19 September was het moment waarop de hel is losbarstte. Ik werd getroffen door een Duitse Houwitser-granaat van 20 mm. Mijn maat Bill werd gedood. Hij was even oud als ik, 23 jaar. Ik had ook gedood kunnen worden. Je vond dat normaal, want het was oorlog."

Amputatie

Uiteindelijk werd Les ontdekt door zijn Britse bataljon-dokter, hij verzorgde Les en bracht hem naar het ziekenhuis. Daar werd hij door een Duitse soldaat bewaakt. Er lagen ook veel Duitse gewonden. "De Britse arts heeft met mijn bloed een groot rood kruis op het witte verband getekend om zo als Rode Kruis-medewerker door de Duitsers doorgelaten te worden."Les had enorme pijn en zijn arm was gezwollen. "Ik dacht 'geef me een pistool, dan schiet ik mezelf dood.'"

De Duitse legerarts adviseerde Les een arm-amputatie ondergaan. Les stemde daarmee in en verloor zijn arm. Hij kreeg een bloedtransfusie van een gewonde Duitser die inmiddels was overleden en nog naast hem lag. In de late herfst van 1944 werd Les van het ziekenhuis naar een gevangenkamp in Duitsland verplaatst. Eind januari 1945 werd Les na een gevangenruil op de trein gezet naar Zuid-Frankrijk en kwam vervolgens aan in Marseille. Hier nam hij de boot terug naar Engeland.

Market Garden Vijfje

Les Fuller ontvangt 21 september in Arnhem de eerste officiële herdenkingsmunt: het Market Garden Vijfje. De Koninklijke Nederlandse Munt heeft een korte documentaire gemaakt waarin de heer Fuller zijn bijzondere verhaal vertelt: