Coalitiekiezers zijn verdeeld over de vraag met wie het kabinet straks moet samenwerken in de Eerste Kamer. VVD en CDA-stemmers willen het liefst met winnaar BBB, D66-kiezers met GroenLinks en PvdA, en de CU-kiezers vinden beide een optie.
Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder 20.000 leden van het Opiniepanel, een dag na de Provinciale Statenverkiezingen. Van de meeste ondervraagden moet het kabinet nu vertrekken. Mensen die op de regeringspartijen hebben gestemd, zien liever dat het kabinet blijft zitten.
'Recht doen aan verkiezingsuitslag'
Volgens de laatste prognoses hebben de 4 regeringspartijen samen straks nog maar 23 zetels over in de Eerste Kamer. Om aan een meerderheid in de senaat te komen, kunnen ze samenwerken met de gecombineerde fractie van GroenLinks en PvdA (15 zetels) of met de BBB (16 zetels). Inhoudelijk zijn de verschillen tussen deze twee opties zeer groot, zeker als het gaat om het stikstofbeleid.
Tweederde van de VVD- (65 procent) en CDA-kiezers (69 procent) zijn ervoor om steun te zoeken bij de BBB. Zij vinden dat samenwerking met de partij van Caroline van der Plas het meest recht doet aan de verkiezingsuitslag. "BBB heeft niet zomaar gewonnen. Mensen vinden dat de overheid er weer voor het volk moet zijn", zegt een CDA-kiezer.
Linkse partijen willen samenwerken
Aan de andere kant willen D66-kiezers massaal over links gaan: 81 procent wil graag samenwerken met GroenLinks en PvdA. Met deze linkse partijen voelen ze zich inhoudelijk het meest verwant. De ondervraagde ChristenUnie-stemmers hebben geen duidelijke voorkeur: 40 procent wil het liefst met GroenLinks en PvdA, 32 procent kiest voor BBB.
Omgekeerd vinden de meeste kiezers van GroenLinks (91 procent) en PvdA (85 procent) dat hun partij het kabinet aan een meerderheid mag helpen in de Eerste Kamer. Wel moeten ze volgens hen per voorstel beslissen of ze voor of tegen stemmen. Ook BBB-kiezers stellen zich constructief op: van 79 procent mag hun partij op inhoud samenwerken met het kabinet.
Stikstofbeleid van tafel?
Grote vraag is of de nieuwe politieke verhoudingen consequenties gaan hebben voor het stikstofbeleid. Het kabinet wil de stikstofuitstoot in Nederland in 2030 gehalveerd hebben. De BBB is als grote winnaar uit de bus gekomen bij de Provinciale Statenverkiezingen en is fel tegen deze plannen.
Een kleine meerderheid van alle deelnemers (57 procent) zou het liefst zien dat de huidige stikstofplannen na deze uitslag ingetrokken worden. Zij vinden het logisch dat er nu meer rekening gehouden wordt met de boeren. Bijna alle kiezers van de partijen op rechts willen hier graag van af. Dat geldt ook voor een grote groep CDA-kiezers (63 procent).
VVD-achterban is verdeeld
Een derde van alle ondervraagden (35 procent) vindt dat het kabinet wél moet proberen om de stikstofplannen alsnog uit te voeren. Vooral kiezers op links, inclusief D66 en de ChristenUnie, zijn hier voor. Wat hen betreft kan de natuur niet wachten.
VVD-kiezers zijn het meest verdeeld: 48 procent is voor het uitvoeren van de stikstofplannen, 42 procent is tegen. Kiezers van de coalitiepartijen zijn het onderling dus niet eens welke koers het kabinet nu moeten varen.
Kabinet mag blijven van coalitiekiezers
De grote winst van BBB en het verlies van de coalitie roepen ook de vraag op of het kabinet aan kan blijven of beter kan opstappen. Iets meer dan de helft van alle kiezers (56 procent) ziet het kabinet nu graag vertrekken. De achterbannen van bijna alle oppositiepartijen zijn hier in meerderheid voor.
Aan de andere kant scharen de kiezers van VVD (87 procent), D66 (91 procent) en ChristenUnie (73 procent) zich wel achter het het kabinet. Want anders staat het land weer maanden stil en het alternatief is volgens hen nog erger. CDA-kiezers vinden het lastig: de helft (55 procent) is voor aanblijven en een derde vindt dat het kabinet moet opstappen.
Over het onderzoek
Het onderzoek is gehouden op 16 maart 2023. Aan het onderzoek 20.136 leden van het EenVandaag Opiniepanel mee. De uitslagen van de verschillende kiezersgroepen zijn van mensen die bij de Provinciale Statenverkiezingen op een bepaalde partij hebben gestemd.
Het onderzoek is na weging representatief voor 6 variabelen, namelijk: leeftijd, geslacht, opleiding, burgerlijke staat, spreiding over het land en politieke voorkeur gemeten naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2021. Het Opiniepanel bestaat uit 80.000 leden.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.