Als er een tekort aan bedden op de intensive care komt: 'Dan moet je keuzes maken'

Het is een scenario waar niemand over wil nadenken: de ziekenhuizen kunnen het aantal corona-patiënten niet meer aan. Hoe verdeel je dan de beschikbare bedden?

'Walgelijk' was nog één van de meest vriendelijke reacties die rechtsfilosoof Marcel Verweij de afgelopen dagen ontving. Aanleiding: een opinieartikel in de Volkskrant dat hij met collega Roland Pierik schreef. Met als kop: 'Geef jong en fit voorrang op de intensive care'.

Verweij en Pierik vonden het hoog tijd voor een discussie over het doemscenario waar het liefst niemand over wil nadenken: wat als het aantal Corona-patiënten zo hard stijgt dat de Nederlandse ziekenhuizen het niet meer aan kunnen? Wie krijgt dan een intensive care-bed, en welke patiënt komt in aanmerking voor beademing?

Verweij: "Mensen worden bang van ons verhaal. Ze zeggen: jullie zetten ouderen buitenspel, zijn niet solidair'. En: 'Wij hebben toch ook recht op leven?'. Ik begrijp die reacties. maar het punt is: we komen mogelijk in een situatie dat niet iedereen het redt. En dan moet je keuzes maken."

Behandeling stoppen

Verweij pleit voor een maatschappelijke discussie, "nu er nog tijd is". "Het is belangrijk dat het beleid duidelijk en transparant is. Het kan zorgen voor draagvlak, waardoor ook de artsen die mogelijk moeilijke keuzes moeten maken zich gesteund voelen."

De Nederlandse Vereniging van Intensive Care (NVIC) heeft zelf inmiddels een Draaiboek Pandemie opgesteld, waarin ook wordt beschreven wat er gebeurt wanneer 'code rood' overgaat in 'code zwart'. In dat geval zal gelden: patiënten met de grootste overlevingskans door opname op de IC krijgen voorrang.

Zoveel mogelijk mensen helpen

Belangrijk uitgangspunt is, zo beschrijft het draaiboek, "om goed te doen voor zo veel mogelijk patiënten". "Het kan voorkomen dat sommige patiënten te veel intensive care-zorg nodig hebben. Het kan dan gebeuren dat verdere behandeling op de IC gestopt zou moeten worden om de behandeling van veel meer andere patiënten mogelijk te maken."

Verweij is blij met het draaiboek, maar hij pleit voor nog meer openheid over het beleid. "Zo'n besluit: iemand van de beademing halen ten gunste van iemand anders is natuurlijk afschuwelijk. Maar het is wel belangrijk dat het beleid duidelijk en transparant is, ook voor de bevolking. In een crisissituatie wil je zoveel mogelijk mensen helpen. Het zou al belangrijk zijn als we ook in de maatschappij overeenstemming bereiken over dat principe."

Leeftijd

Behalve het optimaal benutten van de zorgcapaciteit noemt Verweij rechtvaardigheid een belangrijk uitgangspunt bij triage (medische selectie). Ook een discussie over leeftijdsgrenzen hoort daar in zijn ogen bij. "Je zou rechtvaardigheid kunnen uitdrukken in verlies van levensjaren. En dan kan je zeggen: jongeren hebben meer te verliezen dan ouderen. Zij hebben nog niet de kansen en mogelijkheden gehad in het leven die ouderen hebben gehad."

Hans van der Spoel, plaatsvervangend afdelingshoofd van de Intensive Care van het Amsterdam UMC houdt er rekening mee dat de IC's in Nederland "vol tot overvol" komen te liggen. Maar anders dan in Italië, waar de artsen de toestroom van patiënten niet meer konden bijbenen, wordt er in Nederland al aan de voorkant strenger geselecteerd wie überhaupt wordt doorverwezen naar het ziekenhuis.

Van der Spoel: "In Nederland denken huisartsen en verpleeghuisartsen heel goed na wie ze naar het ziekenhuis sturen, welke patiënten met welke aandoeningen. Daarbij houden ze rekening met aanwezige ziektes, leeftijd, en hoe kwetsbaar iemand is."

Loten

Voor artsen is iemands leeftijd nooit een doorslaggevend criterium, benadrukt hij. Het leidende principe voor opname op de IC is iemands kans op herstel. Maar ook dan kunnen artsen, bij een code zwart, gedwongen worden tot keuzes. "Als iemand grote kans heeft dat het niet goed afloopt, kan je op gegeven moment moeten beslissen dat je dat bed vrijmaakt voor iemand die meer kans heeft", erkent Van der Spoel.

Zelfs loten zou tot de mogelijkheden behoren, wanneer niet te bepalen is welke patiënt de beste vooruitzichten heeft. "Dat is uiteindelijk de ultieme mogelijkheid. Als je nog één plek kunt maken en er zijn twee patiënten met een gelijkwaardige kans op herstel, dan zul je moeten loten. Of moeten zeggen: wie het eerst komt, wie het eerst maalt."

Hoewel hij "er in zijn achterhoofd rekening mee houdt" dat het zover komt, heeft Van der Spoel nog steeds goede hoop "dat we er onderuit kunnen komen". We kunnen nog fors opschalen. 1600 bedden moet haalbaar zijn, en misschien wel meer."