1 op de 5 gemeenten heeft een opvanglocatie voor asielzoekers die het COA nog niet gebruikt

Bouw die stilstaat en vergunningen die op zich laten wachten: uit een rondgang van EenVandaag blijkt dat bijna 20 procent van de gemeenten een opvanglocatie voor vluchtelingen heeft die het COA nog niet in gebruik heeft genomen.

Het gaat in totaal om 24 locaties die zijn aangeworven om asielzoekers op te vangen, maar nog niet in gebruik zijn genomen door het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA).

Meerdere redenen

De redenen waarom de locaties niet open zijn, lopen uiteen. Participatietrajecten, bouw van nieuwe panden en vergunningen nemen tijd in beslag, maar er zijn ook geluiden dat het COA laat is met het aanleveren van de juiste gegevens. Soms duurt het 5 of 8 maanden voordat het COA een vergunningsaanvraag doet om een aangewezen locatie als asielopvang te gebruiken.

"De medewerking van diverse ministeries is onmisbaar in het wegnemen van dergelijke praktische knelpunten, evenals voldoende slagkracht bij het COA om door gemeenten aangedragen locaties ook daadwerkelijk in bedrijf te stellen", laat de provincie Noord-Holland weten.

Late vergunningsaanvraag

Een van de locaties die nog niet in gebruik is genomen door het COA is het Novohotel in Eindhoven. Het plan was om het aantal asielzoekers in het hotel, waar nu 88 personen verblijven, uit te breiden tot 200. In januari is er vanuit de gemeente Eindhoven groen licht gekomen om de locatie uit te breiden. Maar pas in juni is er door het COA een vergunningsaanvraag gedaan om het aantal bedden op de locatie te verdubbelen.

Wethouder in Eindhoven Samir Toub legt niet alleen verantwoordelijkheid bij het COA. "Het een en ander had sneller gekund, maar tegelijkertijd hebben wij ook als gemeente een verantwoordelijkheid als het gaat over participatietrajecten serieus nemen", zegt hij. De verwachting is nu dat er in november, 10 maanden na het akkoord vanuit de gemeente, extra mensen in het hotel kunnen verblijven.

Begrip voor COA

En nog een andere locatie in Eindhoven gaat in november open, terwijl er in juni 2023 de eerste berichten over naar buiten kwamen.

"Ik snap heel goed dat we in een opvangcrisis zitten en dat daarmee eigenlijk alle maanden in die zin als verloren worden beschouwd. Het lijkt allemaal dat het in een aantal weken opgebouwd kan worden, maar de realiteit is gewoon anders", zegt Toub.

Ander politiek klimaat

"Ik zie dat de mensen rond COA hartstikke hard werken, maar ja, er is wel een verschil in het huidige politieke klimaat en het vorige politieke klimaat", gaat Toub verder. Daardoor is het lastiger om stappen te zetten, zegt hij.

"Het heeft aan een kant te maken met vergunningen, maar het heeft ook te maken met hoe het huidige kabinet kijkt naar de opvangcrisis." Door het nieuwe kabinet zou er volgens de wethouder misschien ook een ander 'financieel plaatje' aan hangen.

Meer expertise vanuit Rijk nodig

Het COA heeft volgens burgemeester van Zaanstad Jan Hamming onvoldoende slagkracht. Hij hoopt dat er vanuit het Rijk meer expertise richting het COA komt.

"Het COA is een opvangorganisatie, geen ontwikkelorganisatie. Als je dat ook erbij moet doen, dan moet je daar ruimte van het Rijk krijgen en ook expertise aangevuld krijgen om dit goed te doen. We hebben vaak gezien dat dat onvoldoende was", zegt hij.

Matige samenwerking

Afspraken die niet worden nagekomen of slechte bereikbaarheid: 1 op de 10 van de respondenten geeft aan dat ze de relatie met het COA matig vinden. "Veel stukken laten lang op zich laten wachten voordat deze intern goedgekeurd zijn bij COA. Dit heeft z'n weerslag op de doorlooptijd van het te bouwen azc in onze gemeente gehad", zegt de gemeente Barneveld hierover.

Ze laten weten dat er ondertussen wel goede afspraken en een duidelijke planning zijn, maar dat ze er daarvoor wel 'bovenop' moeten zitten.

'Onhaalbare eisen'

De gemeente Midden-Drenthe heeft ook een negatieve ervaring met het COA. "Het COA stelde onhaalbare eisen en keurde, zonder mee te denken over oplossingen, locaties af."

"Ook werden achter onze rug om vakantieparken benaderd voor opvang", laten ze weten in de rondgang.

Meer tijd nodig

En ook Nieuwegein geeft in de rondgang van EenVandaag aan dat er een locatie beschikbaar is gesteld, die nog niet in gebruik is genomen.

Het college heeft op 12 december 2023 besloten om in principe mee te werken aan een tijdelijke COA-opvanglocatie. Het gaat om twee kantoorpanden waar plek moet worden gemaakt voor 85 tot 112 vluchtelingen. "Het COA heeft aangegeven dat er meer tijd nodig was om de benodigde stukken compleet te maken", zegt een woordvoerder van Nieuwegein.

Vergunning laat aangevraagd

Bijna 1 jaar na groen licht vanuit de gemeente Nieuwegein, vraag het COA eind september 2024 de omgevingsvergunning aan die nodig is om van het kantoorpand een opvanglocatie te maken.

De gemeente laat weten dat er vooral inpandig aanpassingen nodig zijn zodat er mensen kunnen wonen en dat de verwachting is dat halverwege 2025 de eerste asielzoekers er terecht kunnen.

Niet veilig

In Zaandam is juist iets anders aan de gang. Burgemeester Jan Hamming voelde zich overvallen door het COA, laat hij weten. Aan de Gerrit Bolkade in Zaandam liggen twee boten waar in totaal 1.000 asielzoekers opgevangen moeten worden. Een inspectierapport toonde op 8 september aan dat het niet verantwoord was om deze locatie te openen vanwege risico's voor brand en veiligheid voor de bewoners.

Toch kreeg Hamming vanuit COA het bericht dat ze de volgende dag de eerste mensen zouden plaatsen. "Dat kan niet mogelijk zijn, het is onverantwoord en onveilig", zegt de burgemeester over wat er door hem heen ging na dat bericht. Hij wilde dat er niemand op het schip zou komen, tot het er veilig was. "We willen geen 'Schipholbrand'-achtige taferelen hier", zegt hij.

Dwangsom aan het COA

De burgemeester heeft uiteindelijk besloten een dwangsom aan het COA op te leggen in het geval dat ze asielzoekers op de volgens de inspectie onveilige boten zouden laten, zonder toestemming van de gemeente.

"En dan begrijp ik dat de druk in Ter Apel heel groot is, maar niet over onze rug en zeker niet over de rug van de veiligheid van vluchtelingen."

Faber onbereikbaar

Hamming baalt van de houding vanuit het kabinet. Op een telefoontje van Faber hoeft hij niet te rekenen, ook niet wanneer hij zelf contact probeert te zoeken. "Wij hebben er echt alles aan gedaan en met man en macht gewerkt om te zorgen dat dit gefixt wordt. Maar it takes two to tango. En zeker bestuurlijk gezien hebben we dat gewoon de afgelopen tijd zeer gemist."

De eerste week van november moet er een laatste inspectie op de boten worden uitgevoerd door de veiligheidsregio, dan moet blijken of het dan wél veilig genoeg is om 1.000 vluchtelingen op te vangen.

Reactie COA

Een woordvoerder van het COA laat weten dat ze zien dat gemeenten hard aan het werk zijn gegaan met de spreidingswet waardoor het druk is bij de organisatie. "Er lopen op dit moment meer dan 150 projecten", zegt woordvoerder van de organisatie Edward Ernst.

Hij legt uit dat het ontwikkelen van een azc veel tijd kost, omdat ze het zorgvuldig moeten en willen doen. "Het COA heeft te maken met wettelijke vergunningstrajecten en aanbestedingen waar we geen invloed op hebben. Op heel veel plekken moeten we allerlei onderzoeken doen naar bijvoorbeeld flora en fauna. Dit is niet anders dan bij andere bouwprojecten zoals woningbouw of infrastructuur."

Nieuwe omgevingswet van kracht

Verder noemt hij dat het proces om vergunningen aan te vragen complexer is geworden door de nieuwe omgevingswet.

In het geval van Eindhoven kwam de late aanvraag door de participatie die nog moest plaatsvinden. In Arnhem, waar de vergunningsaanvraag 7 maanden na akkoord vanuit de gemeente kwam, was het COA afhankelijk van een externe partij die de aanvraag voor hen moest doen.