Hoe kijken we nu terug op de VOC-tijd en de koloniale tijd van Nederlands-Indië? EenVandaag vroeg het aan 30.000 leden van het Opiniepanel en 1000 Indische Nederlanders: "Ik ben best trots op de handelsgeest, maar niet op de uitbuiting."

De grootste groep van alle deelnemers (46 procent) heeft vooral een positief beeld. Zij denken in de eerste plaats aan hun dappere voorouders die de gevaren van de wereldzeeën trotseerden om handel te drijven met de verre Oost. Dit beeld zit bij veel mensen in het hoofd: "Stoere mannen op imposante zeilschepen die een jaar of langer onderweg waren voor thee en specerijen. Ze brachten ons een welvaart die tot op de dag van vandaag nog zichtbaar is."

Bloedige conflicten

Bij een derde van de ondervraagden (33 procent) overheerst de negatieve kant van het koloniale verleden. Een deelnemer schrijft daarover: "Ik denk vooral aan de bloedige conflicten, aan de uitbuiting van de inheemse bevolking, aan de volstrekt onnodige en doelloze politionele acties, die zeer veel slachtoffers hebben geëist."

Een op de vijf (21 procent) weet niet goed hoe hij of zij het verleden moet beoordelen. Zij worden heen en weer geslingerd tussen waardering voor het ondernemerschap en de VOC-mentaliteit aan de ene kant en afkeuring van de onderdrukking en het militair ingrijpen aan de andere kant.

Indische deelnemers verdeeld

Aan het onderzoek deden ook ruim 1000 Indische en Molukse Nederlanders mee. Zij zijn erg verdeeld in de manier waarop ze naar het verleden kijken. De grootste groep (49 procent) oordeelt negatief. Voor hen staat de koloniale tijd vooral voor bezetting, onderdrukking en uitbuiting van de inheemse bevolking. Vooral onder jonge mensen in deze groep (onder 35 jaar) is het beeld negatief gekleurd.

"Moordpartijen op hele bevolkingsgroepen, het klein houden van de lokale mensen op de plantages, allemaal om Nederland te verrijken", zegt een deelnemer met een Indische achtergrond. Anderen denken vooral aan hun eigen familie in een recent verleden: "De ellende in het Jappenkamp, de onafhankelijkheidsoorlog, hun vlucht naar Nederland en dat Nederland zijn afspraken niet waarmaakte, dat zijn mijn gedachten over mijn koloniale geschiedenis!"

Bekijk ook

Heimwee

Vier van de tien ondervraagden met een Indische achtergrond (40 procent) kijken juist positief terug. In deze groep zitten wat meer ouderen (65 plus). Ze zien vooral dat de Nederlanders ook welvaart in Indië hebben gebracht. Ze legden wegen en spoorwegen aan en zorgden voor onderwijs. Vaak waren hun eigen voorouders hierbij betrokken.

Iemand vertelt: "Mijn familie heeft daar het rechtssysteem helpen opzetten en het land in cultuur gebracht. Ze hebben zich vermengd met de bevolking. Het was 'a way of life' waar nu met heimwee op wordt teruggezien. Met zijn offers en gewin." Zij zijn niet blind voor de misstanden in het verleden, maar die moeten volgens hen in de context van een andere tijd gezien worden: "Ik ben er niet trots op, maar in die tijdgeest was het in de hele wereld normaal. Elk zichzelf respecterend land had destijds zijn eigen koloniën."

Bekijk ook

Jongeren vaker negatief

Niet alleen de Indische deelnemers, maar ook de jongeren in het onderzoek zijn verdeeld. Ook zij zijn kritischer dan gemiddeld over de koloniale tijd. Van de deelnemers onder de 35 jaar heeft 43 procent een overwegend negatief beeld, tegenover 40 procent positief.

Boven de 35 jaar is dat andersom: hier is de grootste groep positief (46 procent) tegenover 31 procent negatief. Jonge mensen staan ook meer open voor excuses voor slavernij, zo blijkt.

Bekijk ook

info

Over het onderzoek

Het onderzoek (pdf) over de koloniale geschiedenis van Nederland bestaat uit 2 delen. Dit is het tweede deel over Nederlands-Indië. Het eerste deel gaat over Suriname, de Antillen en slavernij. Het onderzoek is gehouden van 20 juli tot en met 20 augustus 2021. Aan het onderzoek deden 30.352 deelnemers mee. Onder de deelnemers zijn 1158 mensen met wortels op de eilanden van het voormalig Nederlands-Indië of het huidige Indonesië. Hun uitslagen zijn niet representatief voor alle mensen met een vergelijkbare achtergrond in Nederland, maar geven wel een indruk van hoe er in deze groep naar de kwestie wordt gekeken. De vragenlijst is verspreid onder de leden van het EenVandaag Opiniepanel. Ook is een open link verspreid via netwerken, organisaties, stichtingen en sociale mediagroepen waar mensen met met wortels op de eilanden van het voormalig Nederlands-Indië zich begeven, zoals Tong Tong Fair en Indisch4ever. Het gehele onderzoek is na weging representatief voor zes variabelen, namelijk: leeftijd, geslacht, opleiding, burgerlijke staat, spreiding over het land en politieke voorkeur gemeten naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2021. Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit 70.000 leden.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.