radio LIVE
meer NPO start
EenVandaag Opiniepanel

Kwart boeren is bang binnen 10 jaar te moeten stoppen, meerderheid verwacht dat nieuw, rechts kabinet stikstofbeleid terugdraait

Kwart boeren is bang binnen 10 jaar te moeten stoppen, meerderheid verwacht dat nieuw, rechts kabinet stikstofbeleid terugdraait
Boer Hans van Soest
Bron: EenVandaag

Boeren zien hun toekomst somber in: strengere Europese mestregels zijn de volgende klap. Maar de formatie van een nieuw, rechts kabinet biedt een sprankje hoop, want de meeste boeren gaan ervan uit dat die het stikstofbeleid van Rutte IV terugdraait.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag in samenwerking met vakblad Boerderij onder bijna 900 agrariërs met een eigen boerenbedrijf. Door het stikstofbeleid van de afgelopen jaren was hun toekomst al onzeker, maar nieuwe mestregels vanuit de Europese Unie maken hun bestaan, naar eigen zeggen, nog onzekerder. 7 op de 10 veehouders zeggen in het onderzoek dat die nieuwe regels de nekslag kunnen zijn voor hun bedrijf.

Bestaat jouw bedrijf over 10 jaar nog?

Zoveelste bittere pil

Vooral voor veehouders zijn de nieuwe Europese regels een zoveelste bittere pil. Zij mochten meer mest van hun dieren gebruiken op hun eigen land dan boeren in andere EU-landen. Maar die uitzondering vervalt, waardoor zij hun mest tegen betaling moeten laten ophalen.

"Mestafzet gaat me 30.000 tot 50.000 euro extra kosten", zegt een deelnemer. "En dan moeten we ook nog eens kunstmest terugkopen. Op papier is dat beter voor het milieu, in de praktijk vooral voor de grote kunstmestfabrikanten." Niet alleen veehouders hebben het lastig. Door alle problemen in de sector denkt een kwart dat hun bedrijf over 10 jaar waarschijnlijk of zeker niet meer bestaat.

Bekijk ook

'Het perspectief is weg'

Het gebrek aan perspectief, onder andere door steeds veranderend beleid, maakt het lastig voor boeren om een opvolger voor hun bedrijf te vinden. Sommigen raden het hun kinderen zelfs af om het bedrijf later over te nemen.

"Ik ben inmiddels murw geslagen door 6 jaar afbraakbeleid", vertelt een deelnemer aan het onderzoek. "Het perspectief is weg", gaat hij verder. "Mijn vier kinderen raad ik af om boer te worden, dit wil ik ze niet aandoen."

info

Wat is derogatie?

Nederlandse boeren mogen al jaren meer mest uitrijden dan andere Europese boeren, omdat Nederlands gras meer stikstof zou opnemen. Daardoor zou er in Nederland minder milieuschade zijn. In 2006 kreeg Nederland daarom een uitzonderingspositie - ook wel derogatie genoemd.

Maar de Europese Commissie is niet meer van overtuigd van het nut van de uitzondering. Mede door droogte in Nederland is de waterkwaliteit op veel plaatsen volgens de Commissie slecht. In 2026 mogen boeren daarom definitief minder mest uitrijden dan ze nu doen. Het gevolg is dat boeren mest overhouden die ze niet op eigen land kwijt kunnen.

Hoop op rechts kabinet

De hoop van boeren is gevestigd op een nieuw, rechts kabinet met PVV, VVD, NSC en BBB. Zo heeft maar liefst 85 procent er vertrouwen in dat een kabinet tussen die partijen meer opkomt voor boeren dan Rutte IV. "Hoe het vooruitschuiven in de afgelopen jaren ineens omsloeg in kapot maken, was een nachtmerrie", schrijft een boer in het onderzoek.

Een meerderheid van de boeren verwacht dat een nieuw kabinet met deze partijen het stikstofbeleid van de afgelopen jaren terugdraait (58 procent) en het stikstofdoel, de helft minder stikstofuitstoot in 2030, naast zich neerlegt. "Meer begrip, meer realisme, minder dwang. Dat mag je toch wel verwachten met een boerenpartij in het bestuur", schrijft een boer. De nieuwe coalitie moet verder Europese druk op Nederland om klimaatdoelen te halen zoveel mogelijk negeren, aldus de meeste ondervraagde boeren (62 procent).

Verwachtingen van een kabinet tussen PVV, VVD, NSC en BBB

Meer nadelen dan voordelen van EU

Zo hoopvol als boeren zijn over een nieuw kabinet, zo pessimistisch zijn ze over de Europese Unie. In de aanloop naar de Europese verkiezingen van begin juni heeft slechts 18 procent van de ondervraagde boeren vertrouwen in het samenwerkingsverband. Ondanks de subsidie die ze krijgen en de exportkansen die het hen oplevert, ervaren ondervraagde boeren eerder nadelen (43 procent) dan voordelen (27 procent) van de EU.

"Onredelijk beleid, grote mond, weinig daden. Alles zogenaamd voor het klimaat. Het afschaffen van de derogatie is daarvan een goed voorbeeld", vertelt een deelnemende boer. "Mest afvoeren en kunstmest aanvoeren. Hoe achterlijk kun je het bedenken?". Wel wil een meerderheid (66 procent), vooral omdat samenwerking goed zou zijn voor de Nederlandse economie en de landbouw, dat Nederland EU-lid blijft.

Heeft de EU voor boeren meer voor- of nadelen?
Presentator Joyce Boverhuis deelt resultaten van het onderzoek van EenVandaag en vakblad Boerderij onder boeren

Stoppen met subsidies

Een grote groep (45 procent) snapt best dat ze van de Europese Unie moeten verduurzamen, maar noemt de voorwaarden die het stelt voor de subsidie die ze krijgen te streng. Ook na de recente tegemoetkomingen die de Europese Commissie deed na massale protesten van Europese boeren eerder dit jaar.

Sommige boeren pleiten in het onderzoek zelfs voor het afschaffen van dat subsidiesysteem: "Stop met subsidies. Ze zijn niet duurzaam en een zeer onbetrouwbare inkomstenbron. Ik heb liever meer vrijheid en de ruimte om producten te produceren waar de markt om vraagt." De meeste ondervraagde boeren (72 procent) zeggen zonder EU-geld ook rond te kunnen komen; 23 procent denkt van niet.

info

Over dit onderzoek

Aan het onderzoek, gehouden van 3 tot en met 17 april, deden 1.362 mensen mee die in de agrarische sector werken. 879 daarvan hebben, naar eigen zeggen, een eigen boerenbedrijf. Voor dit onderzoek is samengewerkt met landbouwvakblad Boerderij. EenVandaag heeft de vragenlijst opgezet in samenspraak met redacteuren van dit vakblad.

Boerderij heeft het onderzoek verspreid onder het ledenbestand van het tijdschrift. Na respons is de verhouding tussen verschillende soorten bedrijven en bedrijfsgroottes in het onderzoek in lijn met de daadwerkelijke verhoudingen in Nederland.

Agractie, LTO en Farmers Defence Force

Om te protesteren tegen de mestregels trokken boze Nederlandse boeren dinsdag naar Brussel, met steun van 8 op de 10 ondervraagde agrariërs. Hoewel deze actie in vergelijking met eerdere protesten rustig verliep, zei bijna de helft (43 procent) dat harde acties geoorloofd zijn om veranderingen af te dwingen.

Van de grotere boerenbelangenorganisaties krijgt Agractie, die het protest in Brussel organiseerde, het meeste vertrouwen (69 procent) van boeren. De oudste en meest invloedrijke organisatie, LTO Nederland, is met 57 procent vertrouwen iets minder populair. Boeren hebben het idee dat er veel verstand zit, maar LTO nog altijd te veel afhankelijk is van politiek Den Haag. Het fanatieke Farmers Defence Force (FDF) krijgt met 38 procent de minste steun. 'Geen realiteitszin', 'te extreem' en 'roept veel, maar denkt niet na' zijn omschrijvingen die ze voor FDF gebruiken.

Vertrouwen van boeren in belangenorganisaties
Boeren Hans van Soest en Joost Geuijen hopen ook dat een nieuw kabinet hun meer perspectief kan geven

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Nabestaanden hopen dat rechtszaak meer duidelijkheid geeft over grafschennis kindergraven: 'Ze hebben mijn gezin kapot gemaakt'

Justitie vervolgt vier vrouwen voor grafschennis op een begraafplaats in Leusden. Zij zouden daar bijna 4 jaar geleden een 'paranormale sessie' hebben gehouden bij kindergraven. Nabestaanden hopen er nu eindelijk achter te komen wat er precies is gebeurd.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Door nieuwe regels Songfestival zijn Palestijnse én Pride-vlaggen straks verboden op podium: 'De EBU is bang'

Door nieuwe regels Songfestival zijn Palestijnse én Pride-vlaggen straks verboden op podium: 'De EBU is bang'
Songfestival-winnaar Nemo stond vorig jaar met de non-binaire vlag op het podium
Bron: Sarah Louise Bennett/EBU

De Palestijnse vlag of een regenboogvlag op het podium van het Eurovisie Songfestival? Dat is deze editie niet toegestaan: artiesten mogen alleen nog hun eigen vlag laten zien om 'politieke statements' te voorkomen. "De EBU is een bange organisatie."

De European Broadcasting Union (EBU) heeft het nieuwe vlaggenprotocol zelf niet bekendgemaakt, maar bevestigde wel berichten van de Deense omroep DR hierover. Hans Laroes, die jarenlang betrokken was bij de EBU als adviseur, vindt het een 'nogal onhandig' van de media-organisatie.

Vlag om identiteit te laten zien

De laatste jaren waren op het podium en in de green rooms - waar deelnemers wachten op de uitslag - nog verschillende vlaggen te zien, waaronder de Palestijnse vlag en de regenboogvlag. En op het podium nam zanger Nemo, die uiteindelijk won voor Zwitserland, vorig jaar de non-binaire vlag mee. Vlaggen zijn dan ook echt onderdeel van het Songfestival, zegt Laroes.

"Het hele Songfestival is erop gericht om mensen en landen en allerlei bevolkingsgroepen met elkaar te verbinden op een vrolijke manier. En dus ook mensen van allerlei identiteiten", legt hij uit. "En ik denk dat daarbij hoort dat die mensen ook hun identiteit laten zien. Dat kan via de vlag van je land, via de regenboogvlag en ook via een vlag waarin je Palestina steunt."

Bekijk ook

'Tegen geest van Songfestival'

Door het besluit van de EBU om alleen nationale vlaggen toe te staan op het podium kunnen deelnemende artiesten hun identiteit straks mogelijk niet volledig uiten. En dat vindt Laroes geen goede zaak: "Het is eigenlijk tegen de geest van het Songfestival in."

Hoe de organisator van het liedjesfestijn precies tot zo'n besluit komt, blijft volgens hem gissen. In principe wordt de uiteindelijke beslissing gemaakt door de producer van het Songfestival in overleg met het gastland, dit jaar dus Zwitserland. Maar de omroepen van andere deelnemende landen hebben volgens hem ook zeker invloed.

Onder hoge druk besloten?

Het zou dus zeker kunnen dat landen in dit geval invloed hebben uitgeoefend op de organisatie, zegt Laroes. "Er zijn ongetwijfeld een aantal omroepen die alvast bezwaar zijn gaan maken of bang zijn geworden." En dan gaan ze onder oplopende druk met elkaar appen, bellen en vergaderen, weet de voormalig EBU-adviseur.

"Het is op dit soort momenten een beetje een bange organisatie", gaat hij verder. "Dus omdat die verschillende standpunten van landen en omroepen eigenlijk boven die hele besluitvorming hangen, wordt er geprobeerd het allemaal zo rustig mogelijk te houden en ieder gedoe waar iemand boos van kan worden te vermijden. Dan ga je dus beslissen om geen vlaggen toe te laten."

'Niet nagedacht over regenboogvlag'

Het 'vlaggenverbod' is volgens Laroes vooral bedoeld om de Palestijnse vlag te weren van het podium. Dat daarmee bijvoorbeeld ook Pride-vlaggen in de ban worden gedaan, heeft de organisatie van tevoren misschien niet helemaal doorgehad, denkt hij.

"Ik denk dat ze vooral geen Palestijnse vlaggen willen laten zien en dat ze toen geaccepteerd hebben dat dan ook andere vlaggen als de regenboogvlag niet meer getoond worden", zegt hij. "Terwijl ik denk dat je daarmee juist een heleboel artiesten - en een heleboel mensen thuis - in hun hart raakt, en dat je daarmee dus ook je eigen Songfestival in het hart raakt."

Door nieuwe regels Songfestival zijn Palestijnse én Pride-vlaggen straks verboden op podium: 'De EBU is bang'

Bekijk ook

Andere manieren zoeken

Overigens verwacht Laroes niet dat de deelnemende zangers zich ook helemaal aan de nieuwe regels gaan houden. "Ik denk dat redelijk wat artiesten op zoek gaan naar manieren om toch iets te laten zien." Als voorbeeld noemt hij Madonna, die in 2019 op het Songfestival in Israël een gastoptreden gaf en toen ook een statement maakte met de Palestijnse én Israëlische vlag.

Het zal hem niet verbazen als meer artiesten op zoek gaan naar manieren om standpunt over de situatie in Israël en de Palestijnse gebieden te laten blijken. "En eigenlijk wordt dat ook uitgelokt door de EBU. Het is dan ook een wedstrijdje van: wie is nu het slimst."

'Onverstandig en niet sympathiek'

In een poging om mogelijk gedoe rond de Palestijnse vlag te voorkomen, veroorzaakt de EBU met deze nieuwe regels juist méér gedoe, constateert Laroes. Het protocol rond de vlagen krijgt nu namelijk heel veel aandacht, ziet hij gebeuren.

En daar zit ook veel negatieve aandacht bij: zo noemde lbhti-belangenverenging COC Nederland het besluit van de EBU afgelopen weekend 'volstrekt belachelijk'. Laroes snapt de verontwaardiging over het vlaggenverbod. "Ik vind het echt een onverstandige en onaardige, niet sympathieke en niet empathische beslissing."

Bekijk ook

AVROTROS 'snapt besluit'

AVROTROS, die namens Nederland meedoet aan het Songfestival, liet eerder in een schriftelijke verklaring weten dat het de nieuwe regels rond vlaggen op het podium snapt. "Het Eurovisie Songfestival is een niet-politiek event en in dat kader begrijpen we deze beslissing."

"Het gaat enkel om de officiële momenten dat het duidelijk moet zijn om welk land het gaat", verduidelijkt de omroep over het doel van het protocol. "Op alle andere momenten staat het ons vrij om te communiceren wat we willen."

Claude zonder Congolese vlag

De omroep voegt daaraan toe dat het het jammer vindt 'dat ook symbolen die verbonden zijn aan inclusiviteit en vrijheid van expressie, zoals de regenboogvlag, nu onderdeel zijn geworden van deze maatregel'. AVROTROS erkent dat een regenboogvlag geen politiek statement is, 'maar het gaat er bij de EBU om dat er één lijn wordt getrokken'.

Zanger Claude doet over 3 weken namens Nederland mee aan het Songfestival. Hij komt uit de Democratische Republiek Congo, maar mag de vlag van zijn geboorteland straks dus ook niet laten zien op het podium en in de green room. Het publiek in de zaal mag wel met elk soort vlag zwaaien, zolang die volgens de Zwitserse wet toegestaan is.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant