Een op de drie kiezers (32 procent) is van plan om een voorkeurstem uit te brengen. Voorkeurstemmen gaan vooral naar vrouwen, maar ook naar mensen met specifieke expertise.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder bijna 35.000 leden van het Opiniepanel. Vooral jongeren zijn van plan een voorkeurstem uit te brengen: bijna de helft (47 procent) stemt op iemand lager op de lijst. Hoe hoger de leeftijd, hoe groter de kans dat ze op de nummer één van de lijst gaan stemmen.

Voorkeur voor vrouwen

De meeste mensen die een voorkeurstem uit willen brengen, geven die aan een vrouw. 47 procent van de mensen die niet op de nummer één stemmen, doet dat. "Er zitten al genoeg mannen op hoge plekken in de politiek, daarom stem ik altijd op een vrouw", legt een panellid uit. Onder vrouwen ligt dat aandeel hoger, 64 procent van de vrouwelijke deelnemers aan dit onderzoek die niet op de lijsttrekker stemt, stemt op een vrouw.

Ook het initiatief Stem Op Een Vrouw wordt regelmatig genoemd. Het idee daarachter is om te stemmen op een vrouw die net geen zetel zou halen bij een partij, maar door voorkeurstemmen alsnog een zetel in kan nemen. Op die manier zouden er meer vrouwen in de Tweede Kamer komen. Veel deelnemers zeggen dat van plan te zijn.

Diversiteit of balans

Voorkeurstemmen worden ook uitgebracht om de diversiteit in de plenaire zaal in het algemeen te verbeteren (25 procent). Een deelnemer: "Meer diversiteit zorgt ervoor dat er een grotere kans is dat allerlei groepen uit de samenleving begrepen worden. Je kunt het ook een betere balans noemen."

Jongeren vinden diversiteit in de Kamer een stuk belangrijker dan oudere mensen: 40 procent van de 18- tot 35-jarigen in het onderzoek brengt daarvoor een voorkeurstem uit, tegenover 11 tot 17 procent bij oudere leeftijdsgroepen.

Kennis en expertise

Een andere reden om niet op de lijsttrekker te stemmen, is omdat ze iemand anders geschikter vinden (40 procent). Bij de PVV bijvoorbeeld: "Fleur Agema heeft een goede visie op de zorg, daarom stem ik op haar", zegt een deelnemer. Een ander gaat op Esmah Lahlah stemmen, de nummer twee van GroenLinks-PvdA: "Zij overtuigt mij met haar visie op armoedebestrijding", vertelt diegene. "En ze heeft het goed gedaan als wethouder in Tilburg."

Een vijfde stemt op iemand op de lijst met een specifieke expertise. Deelnemers die daarvoor kiezen, zien vooral graag dat meer mensen met een technische achtergrond, mensen uit de zorg, of mensen met kennis van de landbouw in de landelijke volksvertegenwoordiging komen.

NSC en ChristenUnie pleiten voor een zogenaamde rode knop om jongeren digitaal beter te beschermen. Waarmee met één druk op de knop, al jouw online gegevens in één keer worden verwijderd. De vraag is of dat gaat werken.

Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet. Dat is de boodschap die Don Ceder van de ChristenUnie en Jesse Six Dijkstra van NSC aan de Tweede Kamer duidelijk willen maken. "Voordat je achttien bent, zijn er verschillende online profielen van je gemaakt."

Cookies slaan alles op

"Onze persoonlijke gegevens worden opgeslagen door cookies', zegt Lotje Beek, beleidsadviseur bij Bits of Freedom. "Cookies zijn een soort bestandjes die op een website zitten, en vervolgens vanaf de website terug gaan naar je computer'', legt ze uit. "Hierdoor houden ze bij wat jij online doet, op welke dingen je klikt, en voor hoelang."

"Deze informatie wordt vervolgens opgeslagen door bedrijven zoals Meta en Google. Op basis hiervan schetsen ze jouw persoonlijk profiel", vervolgt Beek. "Ze weten hierdoor precies welke boodschap ze aan jou kunnen meegeven, bijvoorbeeld om iets te kopen op het internet. Hierdoor verlies je de autonomie."

Persoonlijke online profiel

"Middels een online profiel kunnen bedrijven jou opdelen in bepaalde categorieën", vertelt cyberexpert Dave Maasland. "Bijvoorbeeld op interessegebied, leeftijdscategorie en of je man of vrouw bent. Dat kan heel gedetailleerd gaan."

"Maar dat gebeurt niet alleen via cookies", maakt hij duidelijk. "Ook je mobiele apparaat slaat informatie op. Het belangrijkst is dat mensen beseffen dat als je digitale voetsporen achterlaat, je snel persoonlijke informatie vrijgeeft."

Kansongelijkheid voor jongeren

Volgens NSC en ChristenUnie kunnen digitale profielen negatieve gevolgen hebben en leiden tot kansenongelijkheid. Ook beleidsadviseur Beek kan zich hierin vinden. "Vacatures voor mannelijke beroepen worden voor 90 procent vaker aan mannen laten zien, blijkt uit onderzoek van het College van de Rechten voor de Mens. Vrouwen zien weer vaker vacatures voor kappersopleidingen, waardoor zij vacatures als monteurs bijvoorbeeld missen. Dit levert minder kansen op en verdeelt de samenleving."

Ook cybersecurity-expert Maasland ziet problemen. "Als eenmaal iets op het internet staat, zal deze informatie niet snel verdwijnen. Bijvoorbeeld fanatieke berichten over je voetbalclub, of een boze reactie naar een leraar, die kunnen later altijd weer opduiken. Tijdens een ruzie of een sollicitatie bijvoorbeeld," legt hij uit.

'Niet hoe het internet werkt'

Precies hier zit volgens Maasland ook de crux. "De informatie op het internet staat altijd ergens opgeslagen, zelfs met een mooie rode knop. Hoe graag we ook een makkelijke oplossing willen, dit is niet hoe het internet werkt."

Desondanks vinden beide experts het goed dat NSC en ChristenUnie dit onderwerp onder de aandacht brengen. "Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet, maar we moeten in deze fase vooral kijken naar de voorkant," vervolgt Maasland. "Kinderen moeten weten dat het belangrijk is om na te denken wát je plaatst op het internet. De oplossing zit in meer educatie en mediabewustzijn. Niet bij een magische knop."