De zorgen over de eigen koopkracht zijn groter dan ooit. Lagere inkomens hebben maandelijks vaak honderden euro’s overheidssteun nodig om rond te komen. Rijk en arm zijn het eens: het kabinet moet nu lagere én middeninkomens compenseren.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder leden van het Opiniepanel. Hoewel het volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) goed gaat met de Nederlandse economie, is dat allerminst zo voor de financiële situatie van veel Nederlanders. Vanavond komt het kabinet bij elkaar om te praten over de verschillende crises in het land. De steeds verder oplopende prijzen moeten met stip bovenaan de agenda, vinden mensen. De koopkracht houdt met afstand de meeste mensen in het land (64 procent) bezig.

Geldzorgen (weer) gestegen

Het aantal mensen met zorgen over de eigen koopkracht is gestegen van een minderheid (44 procent) in maart, naar twee derde (67 procent) nu. Wat opvalt is dat na de lagere inkomens nu ook een meerderheid van de middeninkomens flinke geldzorgen heeft.

In de praktijk lopen grote groepen mensen al tegen betalingsproblemen aan. Zo heeft een meerderheid van de lagere inkomens (54 procent) en een kwart van de middeninkomens (26 procent) problemen met het betalen van de boodschappen. Drie op de tien (29 procent) mensen met lagere inkomens kon de energierekening de afgelopen tijd niet betalen. Ook 12 procent van de mensen met middeninkomens hebben recent problemen gehad met dat laatste.

Overheidssteun cruciaal

Ondanks recente pogingen om koopkrachtdaling van Nederlanders tegen te gaan, ziet het kabinet deze verder doorzetten. Vanavond houdt het kabinet spoedberaad in het Catshuis. De roep om overheidssteun is luid: driekwart vindt dat het kabinet te lang wacht met ingrijpen. "Ze grijpen zoals altijd pas in als het al te laat is. Dat gebeurde ook met stikstof en de toeslagenaffaire. Gezinnen als die van mij gaan nu al kopje onder", licht iemand toe.

De helft van de lagere inkomens (49 procent) zegt dat overheidssteun voor hen zelfs cruciaal is om rond te komen, of dat zelfs dat waarschijnlijk niet genoeg zal zijn. De helft daarvan zegt minstens 250 euro extra per maand nodig te hebben. "Het gaat zo hard omhoog. Ik moet alleen aan energiekosten al honderden euro's per maand bijleggen. Ik kan het me niet veroorloven om het termijnbedrag nog verder op te hogen, dus de eindejaarsafrekening wordt een ramp", schrijft iemand wanhopig.

'Compenseer lagere en middeninkomens'

De groeiende groep mensen die het lastig heeft moet zo snel mogelijk gecompenseerd worden, vinden ondervraagden. Arm en rijk zijn het erover eens dat dat vooral lagere en middeninkomens moeten zijn. Ook de hogere inkomens vinken in meerderheid die inkomensgroepen aan. Slechts 12 procent van de hogere inkomens vindt dat ook zij steun van de overheid moeten krijgen.

Maar die solidariteit heeft een grens: een ruime meerderheid van de hogere inkomens (69 procent) wil daar niet extra belasting voor betalen. Zij vinden dat zij al genoeg belasting betalen en dat de compensatie ergens anders vandaan moet komen.

Solidariteitsbelasting bedrijven

Hoe moet het kabinet mensen compenseren? Ook al is zijn de implicaties voor mensen soms lastig in te schatten, is overduidelijk waar het kabinet de compensatie volgens leden van het Opiniepanel vandaan moet halen: bedrijven die profiteren in deze crisistijden. 86 procent pleit voor een 'meevalbelasting' voor hen om koopkrachtgaten bij burgers te dichten. Ook het sneller en verder verhogen van het minimumloon of het meer belasten op vermogen in plaats van inkomen zijn populaire opties.

Maar of het genoeg is? Slechts een tiende (11 procent) heeft er vertrouwen in dat de overheid nu snel met maatregelen komt om het koopkrachtverlies op te vangen. 84 procent heeft dat niet. De Nederlandse economie mag dan groeien, de zorgen over de eigen portemonnee zullen voorlopig blijven.

Uit een Kamerbrief van asielminister Faber blijkt dat de 'vangst' van de intensieve grenscontroles die sinds december worden uitgevoerd maar weinig verschilt van de minder intensieve grenscontroles die in dezelfde periode een jaar eerder werden gedaan.

Sinds 9 december worden er grenscontroles uitgevoerd aan de binnengrenzen met Duitsland en België. In de eerste 3 maanden heeft de Koninklijke Marechaussee in totaal 41.750 personen gecontroleerd. Daarvan zijn 250 mensen de toegang tot Nederland geweigerd, omdat zij geen geldige reisdocumenten hadden of een gevaar zijn voor de veiligheid.

Asielaanvragen en aanhoudingen

Dit betekent dat er van 9 december 2024 tot en met 9 maart 2025 honderd mensen meer zijn tegengehouden ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder, toen er minder intensieve controles waren. Maar er werden vorig jaar ook minder mensen gecontroleerd: in totaal 38.600.

Dertig tegengehouden mensen hebben de afgelopen maanden aangegeven een asielaanvraag te willen doen in Nederland, zij zijn vervolgens doorverwezen naar het aanmeldcentrum in Ter Apel. Vorig ging het nog om honderd asielzoekers. Er zijn tussen december en maart ook mensen bij de grens aangehouden: negentig in totaal. Maar toen er minder intensieve controles werden uitgevoerd waren het er meer: in dezelfde periode vorig jaar ging het nog om 260 mensen. De arrestaties waren in het kader van mensensmokkel of drugscriminaliteit.

'We zien nauwelijks controles'

Jeroen Diepemaat is burgemeester van de gemeente Losser, die aan Duitsland grenst. Hij spreekt namens collega's in verschillende grensregio's. Die geven allemaal bij hem aan dat ze sterkte twijfels hebben bij de effectiviteit van de geïntensiveerde grenscontroles.

Diepemaat ziet dat er nauwelijks controles worden uitgevoerd. En als ze er wel zijn, leveren ze volgens de Twentse burgemeester weinig op. Op de vraag of hij de afgelopen maanden door de politie is bijgepraat over een 'vangst' bij de controles, blijft hij stil. "Ik heb daar niet direct een geslaagd verhaal bij. Eigenlijk is het beeld heel erg gelijk in al die grensregio's: we zien het nauwelijks."

Grenscontroles symboolpolitiek?

Hij noemt de invoering van de grenscontroles symboolpolitiek. "Die illegale mensenhandel vindt met name aan de Europese buitengrenzen plaats. Dus wat je aan de binnengrenzen pakt, is maar heel weinig, denk ik. Als je gaat controleren, vind je altijd wat. Dat is altijd zo. Maar of het proportioneel is, kun je je echt wel afvragen."

"Volgens mij was de doelstelling van dit kabinet om de instroom van illegale immigratie te beperken. Als het nou zeer hard en onomstotelijk kan aantonen dat dat met deze maatregel is gelukt, dan wil ik best overtuigd raken op dat punt. Maar ik heb daar grote twijfels bij", zegt de burgemeester van Losser tot slot.