Hoge werkdruk in gevangenissen: 4 op 10 medewerkers overwegen te stoppen, blijkt uit rondgang

EenVandaag deed een speciaal onderzoek onder 350 mensen die werken in het gevangeniswezen en die voor hun werk in direct contact staan met gevangenen. Vanaf deze week mogen gevangenen in bepaalde gevallen 2 weken eerder worden vrijgelaten.

'Geld op je hoofd gezet'

Bijna alle ondervraagde medewerkers geven aan minstens één keer, meestal meerdere keren, te maken te hebben gehad met geweld tijdens hun werk. Deelnemers geven aan dat werknemers worden bespuugd, overgoten met ontlasting of aangevallen, soms met zelfgemaakte wapens. Ook worden ze geconfronteerd met brandstichting en zelfmoord of pogingen daartoe.

Daarnaast hebben meerdere deelnemers ervaring met bedreigingen en intimidatie. "Geld dat op je hoofd wordt gezet. 500 euro's om je wat aan te doen", vertelt iemand. Iemand anders deelt dat hij op zijn huisadres is bedreigd en daardoor heeft moeten onderduiken. "Dit heeft mijn veiligheidsgevoel aangetast."

'Geen dag wachten met aanpakken'

Bestuurder Marcelle Buitendam van vakbond FNV herkent het beeld dat uit het onderzoek naar voren komt en vindt dat daar meteen actie op moet worden ondernomen. "We zien binnen de gevangenismuren dat de agressie toeneemt. Het is toch voor iedereen in Nederland onvoorstelbaar dat je dus te maken krijgt met agressie op je werk?"

Volgens Buitendam vinden we het te normaal dat mensen op hun werk met geweld te maken krijgen: "We mogen geen dag wachten om dit met elkaar aan te pakken."

Toch met plezier naar werk

Ondanks het geweld, gaat een ruime meerderheid van de deelnemers, 8 op de 10, nog altijd met plezier naar hun werk. Wel is er veel frustratie dat de politiek weinig oog heeft voor de problemen waar ze tegen aanlopen. Veel mensen in het onderzoek geven aan dat de werkdruk de afgelopen jaren toeneemt. Er is te weinig personeel, en het aantal gevangenen met psychische problemen lijkt volgens medewerkers toe te nemen.

Voor tweederde van de mensen die aan het onderzoek meededen is de werkdruk te hoog. En dat heeft gevolgen: 4 op de 10 medewerkers zeggen dat ze daardoor overwegen om binnen een paar jaar te stoppen met het werk.

Gevangenen eerder vrij

Over de maatregel om sommige gevangenen in bepaalde gevallen 2 weken eerder vrij te laten - die in is gesteld door voormalig staatssecretaris Ingrid Coenradie vanwege een tekort aan cellen en personeel - zijn de deelnemers verdeeld.

Sommige medewerkers vinden het een verstandige beslissing, puur uit noodzaak. "Het is een treurige noodgreep, maar wel de meest zinnige op dit moment. Hoe schaamtevol ook", zegt een medewerker.

'Straf is straf'

Maar de helft staat niet achter het besluit. "Straf is straf", wordt door meerdere mensen gezegd. De maatregel wordt bovendien gezien als symptoombestrijding, en een langetermijnvisie wordt gemist. "Het lost uiteindelijk niets op, is alleen momentopname", is het geluid uit die hoek.

Volgens deelnemers moeten er dus andere maatregelen worden genomen. Daar is geld voor nodig, maar dat moet gericht worden ingezet, zo benadrukken ze. Extra personeel en meer gevangenissen zijn belangrijk, maar dat is slechts een deel van het verhaal.

Kleiner en veiliger

Een deel van de medewerkers is voor meer scholing en training. Ze zeggen dat de complexiteit van hun werk de afgelopen jaren is toegenomen. Steeds vaker komen ze in aanraking met gedetineerden met psychiatrische of psychologische problematiek. "Er komen steeds gestoordere gedetineerden in de reguliere populatie", zegt een deelnemer.

"De normale boeven en het personeel lijden daaronder. En dat leidt ook weer tot excessen. De reguliere boeven vallen eigenlijk wel mee. Maar door personeelstekort en gebrek aan goed opgeleid personeel zijn zij baas op de afdeling." Naast extra mensen en betere scholing, moet er volgens velen ook worden gekeken naar de inrichting van de gevangenissen. Die zouden kleinschaliger moeten. "Sommige inrichtingen zijn veel te groot. Ze zijn onoverzichtelijk en daardoor zeer onveilig."

Betere arbeidsomstandigheden?

In een reactie op de uitslagen van ons onderzoek zegt staatssecretaris Teun Struyken van Justitie en Veiligheid dat er 'een belangrijke opdracht' op zijn bord ligt om de arbeidsomstandigheden van het gevangenispersoneel te verbeteren.

"Het is echt een moeilijke plek om te werken. Gevangenisbewaarders hebben een zware taak, juist omdat zij moeten werken met gedetineerden die een historie hebben van gewelddadigheid en vaak psychische problemen. Dus het is duidelijk dat de arbeidsomstandigheden moeten verbeteren, zodat deze mensen hun belangrijke werk kunnen blijven doen."

'Ongelooflijk jammer'

Het feit dat een flink deel van de ondervraagde gevangenisbewaarders erover denkt om te stoppen met hun werk, baart de staatssecretaris zorgen. "We hebben echt capaciteitsproblemen en we hebben een personeelstekort. En we doen ook echt ons best om nieuwe mensen te werven. Dat lukt de laatste tijd ook vrij goed. Er komen meer mensen bij dan er weggaan. Maar we moeten echt ons uiterste best doen om zoveel mogelijk mensen te behouden, dat is helder."

Ook FNV-bestuurder Buitendam maakt zich zorgen over een mogelijke uitstroom van medewerkers, maar schrikt niet van de cijfers. "Ik kan me heel goed voorstellen dat 4 op de 10 erover denken om te stoppen bij de DJI (Dienst Justitiële Inrichtingen, red). Dat zou ik uiteraard ongelooflijk jammer vinden, want we hebben alle mensen nodig."

Urgente capaciteitstekorten

Vanaf deze week kunnen gevangenen dus onder bepaalde voorwaarden 2 weken eerder vrijgelaten worden. Of in de toekomst gevangenen nog eerder vrij komen, kan Struyken niet uitsluiten. "Om te beginnen, is het niet standaard 2 weken. Het uitgangspunt is dat we zo min mogelijk van deze maatregel gebruik maken en gevangenen zo kort mogelijk voor het einde van hun straf heen zenden."

"We denken dat we met een maximum van 2 weken in ieder geval tot het einde van het jaar redden. Hiermee creëren we voldoende ruimte om de urgente capaciteitstekorten op te vangen. Wat er daarna gebeurt, daar wil ik niet op vooruit lopen. Ik sluit in ieder geval niks uit", sluit de staatssecretaris af.