Het kan je niet ontgaan zijn: bovenaan je zoekopdracht geeft Google nu een AI-overzicht. De meeste mensen (58 procent) maken er gebruik van, 60 procent van deze groep ziet de informatie ook als grotendeels betrouwbaar.
Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder ruim 26.000 leden van het Opiniepanel. Vooral jonge mensen onder de 35 (69 procent) omarmen de samenvatting die AI tegenwoordig geeft. Door mensen boven de 65 wordt het door een derde (35 procent) gebruikt. Deze groep zegt vaker te vertrouwen op het 'eigen gezonde verstand'.
'AI hallucineert de boel bij elkaar'
De AI-informatie wordt door de meerderheid, 60 procent, van de gebruikers dus als grotendeels betrouwbaar beschouwd. Maar de nadruk ligt duidelijk op 'grotendeels': "Je moet het altijd met een korrel zout nemen", zegt een deelnemer. "Er staan wel bronnen bij, maar ik klik toch altijd even door om te checken of het klopt."
Die reflex komt vaker terug: ruim 8 op de 10 (81 procent) van de gebruikers zoeken verder dan het AI-overzicht. Sommigen noemen het overzicht "een 'shitty' samenvatting van andere websites", of ze zeggen dat AI "de boel bij elkaar hallucineert".
Niet blind vertrouwen
Zo vertelt een gebruiker dat ze opzocht wanneer de Sinterklaasintocht in Bemmel, Gelderland, zou zijn. Maar AI kwam met de informatie van Texel. "Toen dacht ik wel: oké, dit klopt dus echt níet."
AI kan een snel startpunt zijn van je zoektocht, maar is niet blind te vertrouwen, zeggen mensen. Zodra het onderwerp ingewikkeld of gevoelig wordt, schakelen mensen alsnog over naar journalistieke of officiële bronnen.
Moeilijk te checken
Opvallend veel panelleden (43 procent) die AI gebruiken, zeggen ook dat ze moeite hebben om te checken of de informatie klopt. "Je zoekt omdat je het niet weet", zegt iemand. Het vraagt echt oefening, niet alleen om te doorzien of de samenvatting van AI klopt, maar vooral ook om te weten of de door google gebruikte bronnen goed zijn.
Anderen vinden het helemaal niet moeilijk, maar wel vervelend: "Als je iets naar beneden scrolt, vind je genoeg artikelen om te checken of het klopt. Maar ja, het is weer een extra stap."
Google's AI-overzicht: handig of misleidend?
Oprichter Iris Muis van Data School (Universiteit Utrecht), onderzoekt het verantwoord gebruik van AI. Volgens haar is het begrijpelijk dat mensen het AI-overzicht van Google vertrouwen. "Ik snap dat mensen daar heel erg op varen omdat het bovenaan staat", zegt Muis.
Ze legt uit: "Het geeft vaak een precies antwoord op je vraag. Ook omdat Google natuurlijk al heel lang als zoekmachine bestaat. Mensen hebben echt een soort vertrouwensband opgebouwd met die zoekmachine. Ze gaan ervan uit: als ik iets opzoek op Google dan krijg ik goede bronnen, krijg ik goede informatie."
Géén garantie voor goede informatie
Toch waarschuwt Muis dat dit AI-overzicht juist géén garantie is voor goede informatie. "Alleen dat AI-overzicht is geen goede informatie. Ik vind het heel misleidend van Google dat ze dat op die manier eigenlijk via een soort sluiproute ineens integreren in mensen hun zoekdienst."
Een concreet voorbeeld: wanneer je zoekt naar de relatie van EenVandaag-presentator Rik van de Westelaken, geeft het AI-overzicht aan dat hij een relatie heeft met zijn styliste, Hanna Suurland. Maar toen wij dit de volgende dag opzochten, zou Van de Westelaken ineens een relatie hebben met Shanti Vening, een personage uit de serie GTST.
Willekeurige verbanden
Muis legt uit dat het taalmodel soms willekeurige verbanden legt. "Soms kan het dat in een bepaald interview misschien die stylist en hij genoemd zijn, misschien ging het tijdens dat interview ook over relaties. Ook al hield dit totaal geen verband met elkaar, dat taalmodel denkt dan van: 'Hé, ik zie relatie, ik zie de naam van Rik, de naam van die stylist, ik koppel dat aan elkaar.'
"Het kan ook zijn dat hierover ooit een verhaal online stond, maar weer is weggehaald, maar dat dat toch op een of andere manier nog in dat systeem zit", legt Muis uit.
Bronvermelding van Google
In het AI-overzicht van Google wordt de laatste tijd vaker naar bronnen verwezen. Muis wijst erop dat Google inmiddels bronvermelding toevoegt aan het AI-overzicht, wat het een indruk van objectiviteit geeft.
"Wij zijn natuurlijk gewend dat wanneer je betrouwbare informatie moet bieden dat je daar ook altijd bronvermelding bij moet zetten. Hier op de universiteit leren ook alle studenten dat je netjes je bronvermelding op orde moet hebben."
Achterhaalde bronnen
Bronvermelding heeft een bepaald gewicht, een bepaalde status, legt muis uit. "De roep vanuit de samenleving om bronvermelding toe te voegen was heel groot voor Google, maar ook voor andere taalmodellen. Ze hebben dit later toegevoegd." Maar volgens Muis zegt dit eigenlijk heel weinig over de betrouwbaarheid van de AI-informatie.
"Er is een onderzoek geweest, onder andere door de BBC dat liet eigenlijk zien dat in bijna de helft van de gevallen, van de antwoorden van AI overview in Google, dat de bronnen verkeerd zijn. Dus die bronvermelding is eigenlijk geen goede indicator voor de kwaliteit van van het antwoord."
Ons kritisch vermogen op de proef
"Ik denk dat ons kritisch vermogen om te beoordelen en om informatie op waarde te schatten, wel echt extra op de proef wordt gesteld", vertelt Muis. "Natuurlijk is het al belangrijk om informatie op waarde te leren schatten. Dat leren kinderen al vanaf de basisschool, eigenlijk. Alleen, het wordt ons op deze manier wel steeds moeilijker gemaakt."
Ze benadrukt dat AI-geletterdheid nu Europees verplicht wordt, omdat mensen moeten leren hoe ze informatie van AI op waarde kunnen schatten. "Dat is iets wat wij allemaal eigenlijk nog moeten leren. En met gezond verstand alleen kom je er niet meer echt."