3 op 10 kiezers weten niet wat ze moeten stemmen, vaak omdat ze weinig vertrouwen hebben in politiek

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag, onder ruim 2.300 leden van het Opiniepanel die op dit moment nog niet weten waar ze op zouden stemmen. Onderzoek van Verian wijst uit dat 30 procent van de kiezers nog zweeft: zij gaan waarschijnlijk wel naar het stemhokje, maar zijn er nog niet over uit waar hun keuze straks naartoe gaat.

Teleurstelling bij coalitiekiezers

Een groot deel van deze groep stemde in 2023 op een van de coalitiepartijen. Met name kiezers die eerder op VVD of NSC stemden, weten op dit moment nog niet waar ze op politiek vlak thuishoren. Van beide partijen zegt ongeveer 4 zetels aan kiezers in de laatste zetelpeiling van Verian en EenVandaag nog niet door te zijn geschakeld naar een andere partij.

"Ik ben teleurgesteld in de politiek en mijn partij waar ik jaren op gestemd heb", licht een panellid dat 2 jaar geleden nog VVD stemde toe. "Het wordt goed nadenken of ik de koers nog verleg of niet."

Geen vertrouwen

Bij de groep zwevende kiezers die vorige keer PVV stemde, speelt vooral (voor 66 procent) mee dat zij op dit moment weinig vertrouwen hebben in de politiek in het algemeen. Enerzijds omdat ze vinden dat partijen te veel bezig zijn met hun eigen belang, maar ook omdat de PVV volgens hen te weinig van hun beloftes heeft waargemaakt.

Voor sommige van deze kiezers is daarmee niet alleen de vraag bij welke partij ze wel terecht kunnen, maar ook óf ze nog wel die moeite willen nemen. "Vanwege het feit dat het echt een zooitje is, weet ik niet of ik überhaupt ga stemmen. Op dit moment voel ik me bij geen enkele partij thuis", vertelt één van hen.

Deel GroenLinks-PvdA zweeft

Ook van de mensen die in 2023 GroenLinks-PvdA stemden, zweeft een deel nu nog. Een deel van die aanhang laat weten kritisch te zijn op de definitieve fusie van die partijen en daarom nu een andere partij te overwegen. Anderen geven aan te twijfelen tussen een partij die het beste past bij hun idealen, of een die meer kans heeft om groot te worden.

Bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen stemde de helft van de GroenLinks-PvdA-kiezers uit strategische overweging. Daarin zijn zij niet de enigen: voor 10 procent van alle zwevende kiezers speelt mee welke partijen de meeste kans hebben om te regeren. Een iets grotere groep (15 procent) wacht af welke partijen met elkaar samen willen werken. Dat zijn vaak kiezers op rechts, voor wie de kans op een coalitie met GroenLinks-PvdA meeweegt in hun stemkeuze.

Waar zit potentieel?

Uit de zetelpeiling van Verian en EenVandaag blijkt dat kiezers die wel van plan zijn te stemmen, maar nog niet weten waarop, het vaakst CDA, VVD, GroenLinks-PvdA en D66 overwegen. Voor een deel van deze groep is er met de populariteit van partijleider Bontenbal opeens 'een alternatief bijgekomen'.

Toch heeft een deel van de zwevende kiezers die overweegt over te stappen naar het CDA, daar ook zijn twijfels bij. Iets wat vaak te maken heeft met de christelijke achtergrond van de partij. "Ik heb moeite met partijen met een 'C'. Veel dingen bij het CDA zijn oké, maar ik ben niet gelovig", legt een deelnemer uit.

Ook 'niet-zwevende' kiezer nog lang niet zeker

Van de kiezers die vorige week wél hun voorkeur uitspraken, zit ook nog lang niet iedereen 'vast' aan die partij. Ongeveer een derde (35 procent) van deze groep geeft aan nog niet (helemaal) zeker te zijn van hun keuze. Van de grotere partijen zijn op dit moment kiezers van PVV het meest overtuigd van hun keuze.

Bij andere partijen, waaronder recente stijgers als JA21 en het CDA, lijkt er nog meer ruimte voor beweging te zijn. Kiezers geven aan in de komende maanden vooral te gaan letten op partijprogramma's (53 procent), stemwijzers (36 procent) en debatten (34 procent), maar ook op hoe haalbaar de plannen zijn na doorrekening van het CPB (31 procent).