Een aantal prominente psychiaters heeft zware kritiek op het handelen van de Levenseindekliniek. Volgens hen zou de kliniek euthanasie verlenen aan patiënten die nog niet uitbehandeld zijn. Soms ook zonder dat er sprake is van uitzichtloos lijden. Ook Damiaan Denys, voorzitter van de beroepsvereniging van psychiaters, de NvvP, roept in EenVandaag op tot terughoudendheid bij het toepassen van euthanasie. "Er is alle reden om zeer voorzichtig te zijn."

Eén van de psychiaters die zich grote zorgen maakt is Frank Koerselman. Koerselman is hoogleraar en behandelt al 40 jaar de zwaarste psychiatrische patiënten. Hij heeft geen goed woord over voor wat er in de Levenseindekliniek gebeurt. “Als dit allemaal kan, dan kunnen we wel alle psychiatrische patiënten gaan dood maken zodra ze dat vragen. Ik vind het echt verschrikkelijk wat daar gebeurt.”

Dit is het persoonlijke verhaal van Saskia Bos, die lijdt aan schizofrenie en verlangt naar de dood

Medische escalatie

Ook Jim van Os, hoofd van de afdeling psychiatrie in Maastricht en hoogleraar aan het UMC Utrecht stelt dat de euthanasiewet langzaam wordt uitgehold. “Er is een soort verruiming van de interpretatie van de wet. Waar het vroeger alleen ging om mensen met uitbehandelde kanker die nog 2 weken te leven hadden, gaat het nu om patiënten met een psychische aandoening die misschien nog wel 20 jaar kunnen leven.”

Van Os maakt zich dan ook zorgen over de toekomst: “Als het allemaal zo doorgaat, dan zou euthanasie wel eens de volgende medische escalatie kunnen worden. Dat vind ik een zeer zorgelijke ontwikkeling.”

Patiënten niet uitbehandeld

Op verzoek van EenVandaag keek hoogleraar Frank Koerselman naar 2 concrete gevallen van patiënten die in 2016 euthanasie kregen in de Levenseindekliniek.  Voor euthanasie moet er voldaan zijn aan de criteria uitzichtloos en ondraaglijk lijden. Koerselman vindt het onbegrijpelijk dat beide casus het stempel zorgvuldig krijgen van de Regionale Toetsingscommissie Euthanasie. Koerselman: ”In beide gevallen zijn er nog volop behandelmogelijkheden, maar die werden dan bjivoorbeeld door de patiënt afgewezen. In één geval gaat het om een patiënt die weigert om anti-depressiva te slikken vanwege de bijwerkingen. Diegene krijgt toch euthanasie. Maar dan is er dus er dus niet voldaan aan het wettelijk vereiste van uitzichtloosheid.

Beroepsvereniging: zeer voorzichtig blijven bij euthanasie

Damiaan Denys, hoofd psychiatrie AMC en voorzitter van de beroepsvereniging van psychiaters,  roept psychiaters op in EenVandaag vooral terughoudend te blijven. Denys: ”Het ziektebeeld kan zo snel veranderen bij een psychiatrisch patiënt, dat is niet voorspelbaar. Een andere reden om voorzichtig te zijn is dat we niet weten wat bepaalde nieuwe behandelingen voor de toekomst gaan brengen. 15 jaar geleden bestond bijvoorbeeld Deep Brain Stimulation (DBS) nog niet. Met die behandeling boeken we nu hele goede resultaten bij ernstige aandoeningen.”

De zorgen over de euthanasiepraktijk worden gedeeld door veel meer psychiaters, blijkt uit een telefonische rondgang van EenVandaag. In 2016 kregen 60 patiënten met een psychische aandoening euthanasie. 48 daarvan werden geholpen door de Levenseindekliniek. Dat is dus bijna 80 procent van de gevallen.

Reactie Levenseindekliniek

Steven Pleiter directeur van de Levenseindekliniek herkent zich niet in de kritiek van de psychiaters. Pleiter: “Voordat een patiënt voor euthanasie in aanmerking komt, doen we eerst grondig onderzoek. Zeker bij psychiatrische patiënten is dat een traject dat vaak meerdere maanden duurt. Soms zelfs jaren. De wet schrijft voor dat een patiënt ondraaglijk en uitzichtloos lijdt. Dat moeten we aan de hand van gesprekken met de patiënt, zijn omgeving, behandelaars en zijn medisch dossier vaststellen.”

Lees ook deze reacties van psychiaters in The Post Online en de Volkskrant.

^{_{Volledige reactie Steven Pleiter, directeur van de Levenseindekliniek:}}

^{_{De vraag wordt gesteld hoe de Levenseindekliniek de doodswens van een patiënt toetst. Voordat een patiënt voor euthanasie in aanmerking komt, doen we eerst grondig onderzoek. Zeker bij een psychiatrisch patiënt is dat een traject dat vaak meerdere maanden duurt. Soms zelfs jaren. De wet schrijft voor dat een patiënt ondraaglijk en uitzichtloos lijdt. Dat moeten wij aan de hand van gesprekken met de patient, zijn omgeving, behandelaars en zijn medisch dossier vaststellen.}}

^{_{Als we vanuit de Levenseindekliniek tot de slotsom komen dat een patiënt in aanmerking komt voor euthanasie kijkt een onafhankelijk arts, en in het geval van een psychiatrisch patiënt, een onafhankelijk psychiater PLUS een onafhankelijk arts naar de zaak. Het oordeel van deze artsen wordt meegewogen in het besluit om al dan niet uit te voeren. Een arts mag wettelijk gezien het oordeel van de onafhankelijk arts naast zich neerleggen, maar moet dan wel een heel goed verhaal hebben naar de Regionale Toetsingscommissie toe, die de euthanasiemelding beoordeelt. Als we euthanasie verlenen heeft de onafhankelijk arts daar in de meeste gevallen positief over geoordeeld.}}

^{_{Om te zeggen dat de drempel om euthanasie te verlenen steeds lager is geworden, is onzin. De drempel is in de vijf jaren dat de Levenseindekliniek nu bestaat even hoog gebleven. Wel is het aantal mensen dat zelf de regie wil nemen over zijn eigen levenseinde gegroeid. In 2016 meldden 503 psychiatrisch patiënten zich bij de Levenseindekliniek. Aan 46 Psychiatrisch patiënten verleenden we euthanasie.}}

^{_{Mensen komen in nood naar de Levenseindekliniek toe omdat zij ondraaglijk en uitzichtloos lijden en door hun behandelaars niet geholpen worden. Wij zouden liever zien dat de eigen behandelaar met zijn patiënt diens doodswens onderzoekt en daarbij euthanasie niet bij voorbaat uitsluit. Wij hebben ervaren dat de mogelijkheid om euthanasie te krijgen kan zorgen voor opluchting, er is een ontsnappingsmogelijkheid, een alternatief, waardoor mensen het leven langer aankunnen.}}

Kamervragen

Lees hier de antwoorden van minister De Jonge (VWS) op de Kamervragen.

Iran en de Verenigde Staten zitten vandaag om de tafel in Oman om een nieuw atoomakkoord af te sluiten. President Donald Trump stapte in 2018 uit het vorige akkoord, waarom zijn de landen nu weer in gesprek? "Alternatief is bombardementen."

Iran-deskundige en analist bij het Haagsche Instituut Geopolitiek Damon Golriz verwacht dat beide landen heel positief de gesprekken van vandaag ingaan. "En dat er ook eigenlijk een rail wordt gelegd voor de bewegingen die meer richting diplomatie gaan in plaats van oorlogsretoriek."

'Amerika wel kernwapens tegenhouden'

De gesprekken gaan dus over een nieuw atoomakkoord tussen Iran en de VS, waarin de landen afspraken maken over het nucleaire programma van Iran en wat ze met die technologie doen. "Het heeft alleen maar een politiek besluit nodig om zometeen kernwapens te maken. En dat wil Amerika tegenhouden."

De reden dat de VS toenadering zoekt heeft volgens Golriz te maken met de rivaliteit tussen de VS en China, waar het Midden-Oosten tussen zit. "Het is een veld waarin energie en logistiek een belangrijke rol spelen", legt hij uit. "En wat Iran wil is eigenlijk minder sancties, omdat de Amerikanen heel veel sancties hebben opgelegd de afgelopen paar jaar. En natuurlijk ook dat er geen oorlog komt."

De vorige 'Iran-deal'

Dit is niet de eerste keer dat Iran en de VS praten over kernprogramma's. In 2015 waren de landen het al eens geworden over het Iraanse kernprogramma. Iran zou volgens dit plan afzien van het maken van kernwapens. In ruil daarvoor beloofde landen zoals de Verenigde Staten en Europese landen om economische sancties tegen Iran op te heffen.

Toen Donald Trump in 2018 begon aan zijn eerste termijn als Amerikaanse president stapte hij uit het akkoord, ook kondigde hij nieuwe sancties aan op Iran. Sindsdien houdt Iran zich ook steeds minder aan de afspraken uit het akkoord.

'Iran moet gesprek aangaan'

Volgens de Iran-deskundige is dit het juiste moment om te praten over een nieuw akkoord. "Iran is ontzettend verzwakt na 7 oktober door de aanvallen van Israël op bijvoorbeeld Hezbollah, Hamas en de Houthis." Dat zijn allemaal groepen die militair gesteund worden door Iran.

"Er is ook een militaire opbouw in de regio door Amerika die ongekend is in de afgelopen 20 jaar", vertelt Golriz. "Dat samen zorgt ervoor dat Iran het gesprek moet aangaan, omdat het alternatief bombardementen is."

'Regime wordt niet gedragen door bevolking'

Volgens Golriz heeft Iran nu ook te maken met veel interne problemen, wat een belangrijke reden is om in gesprek te gaan. Zo waren er de afgelopen jaren veel demonstraties voor vrouwenrechten. "Het regime wordt niet gedragen door de bevolking. Jonge mensen willen meer vrijheid, een westerse manier van leven. Dit regime kan dat niet geven."

"Economisch gaat het ook heel slecht", gaat hij verder. "Het land is gesanctioneerd op allerlei manieren. Je kan hier bijvoorbeeld geen geld over maken naar Iran als je familieleden hebt." Ook mogen veel bedrijven niet handelen met Iran, hierdoor is het land economisch grotendeels afgesloten van de rest van de wereld.

'Trump wil voor vrede zorgen'

De reden dat de VS het gesprek opnieuw aangaat, heeft volgens Golriz vooral te maken met president Trump zelf. "Hij wil een deal sluiten omdat hij de president wil zijn die voor vrede zorgt", legt hij uit.

President Trump wil volgens de Iran-deskundige het land naar zich toetrekken, om meer invloed te krijgen in het Midden-Oosten. "Waar dus energie en logistiek een belangrijke rol spelen. En dat samen zorgt ervoor dat er voldoende politieke wil is om deze bijeenkomst te laten slagen."

Het aantal meldingen van frauduleuze belletjes is enorm gestegen. Volgens expert Dave Maasland zijn de daders vaak Nederlandse jongeren die door bendes hiervoor geronseld worden. ”Het lijkt steeds meer op georganiseerde misdaad.”

Steeds meer criminelen proberen via de telefoon geld af te troggelen bij niets vermoedende slachtoffers. Dat blijkt uit recente cijfers van de fraudehelpdesk. In de eerste drie maanden van dit jaar kwamen er 9.793 meldingen binnen bij het anti-fraude instituut. In 2024 lag dit aantal in dezelfde periode nog op 3.031 meldingen.

Grote criminele bendes

Cybercrime-expert Dave Maasland is niet verbaasd over deze toename. "Deze vorm van misdaad begint echt de vorm aan te nemen van georganiseerde misdaad", legt hij uit.

Er zitten volgens hem steeds vaker grote criminele bendes achter deze vorm van oplichting. "Die weten hoeveel geld hiermee te verdienen valt."

'We zijn gewend alles online te delen'

Daarnaast maakt nieuwe technologie als AI het stuk makkelijker voor deze criminelen om hun slag te slaan, zegt Maasland. "De opkomst van kunstmatige intelligentie speelt zeker een rol en die versnelt deze opmars alleen maar. Je hebt nu voor het klonen van een Nederlandse stem, nog maar 10 seconden nodig van de oorspronkelijke stem", legt hij uit. "Dus dat wordt steeds beter en makkelijker."

"Maar dat is zeker niet de enige factor", benadrukt de expert. Ons eigen online gedrag speelt oplichters ook vaak behoorlijk in de kaart. "We zijn zo gewend om alles online te delen, omdat we elkaar vertrouwen. Deze gegevens lekken ook vaak uit. Maar dat zorgt er wel voor dat criminelen heel geloofwaardig deze telefoontjes kunnen plegen."

'Kan iedereen overkomen'

"Ze zijn echt zo geraffineerd deze oplichters", gaat Maasland verder. "Ze bellen je dus op en gebruiken in zo'n telefoontje allemaal gegevens van jou. Ze weten je naam, je adres en soms zelfs ook je banksaldo. Dan wordt het zo geloofwaardig allemaal."

Maasland heeft zelf van dichtbij gezien hoe deze criminelen te werk gaan. "Ik heb wel eens telefoontjes van de politie mogen mee luisteren. De manier waarop deze oplichters dat doen, is echt zo extreem gehaaid en geloofwaardig", vertelt hij. "Zo klantvriendelijk ook. Ik me voorstellen dat iedereen hier in mee zou kunnen gaan. Het kan dus echt iedereen overkomen."

Geronselde jongeren hebben 'geen idee'

Wat Maasland ook zorgen baart, is de leeftijd van de daders die zich met deze vorm van oplichting bezig houden. "Het zijn vooral veel jongeren ook die geronseld worden door deze bendes, helaas ook in vriendengroepen. Want veel van deze fraudeurs zitten gewoon in Nederland. Daar waarschuwt de politie voor."

"Ze vertellen deze jongeren niet dat ze geld stelen van ene mevrouw Jansen, maar dat ze stelen van de verzekering of van de bank", gaat hij verder. "In de rechtszaal komen ze er soms pas achter dat mevrouw Jansen het slachtoffer is en haar hele pensioenpotje weg is. Ze hebben echt geen idee."

'Let op urgentie'

De expert heeft tot slot nog een gouden tip hoe je kunt voorkomen dat je in de val van deze oplichters loopt. "Let op urgentie, dat komt bij al deze vormen van oplichting voor, of ze nou kunstmatige intelligentie gebruiken of niet."

"Ze roepen altijd hun slachtoffer op om direct iets te doen, meteen iets over te maken", legt hij Maasland uit. "Want anders verlies je je geld of je telefoon. Als je wordt opgedragen direct te handelen, moeten alle alarmbellen afgaan."