radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Zorgen om gezondheid rond fabriek Tata Steel

Zorgen om gezondheid rond fabriek Tata Steel
Bron: EenVandaag

Zwarte grafietdeeltjes uit de fabriek van Tata Steel dwarrelen over Wijk aan Zee. Omwonenden van de fabriek maken zich zorgen om hun gezondheid en eisen maatregelen.

"Kijk, alles is gitzwart!", zegt Ton Mars (83), en laat zijn handen zien. Een veeg over de motorkap van zijn auto is alleszeggend. "Alsof er net tig potloden zijn geslepen en over mijn auto zijn uitgestrooid." Ook de vensterbanken zitten onder een laag zwarte, kleverige stof. "Ik heb horren voor de ramen geplaatst om het vuil zo veel mogelijk buiten te houden, ik hou ze ook meestal dicht. Alleen de ramen op mijn slaapkamer houd ik open. Laatst maakte ik de horren schoon. Zwart waren ze."

Rotte eieren

Toen Mars 20 jaar geleden in Wijk aan Zee kwam wonen, wist hij niet dat de vervuiling van de naastgelegen fabriek, vroeger Hoogovens, daarna Corus en nu Tata Steel geheten, zo erg was. "We hadden wel veel last van stank, een rotte eieren-lucht. Daar hebben ze gelukkig wat aan gedaan. Maar nu die grafietregens. Je moet er niet te licht over denken; je ademt het toch ook in."

Ton Mars, dorpsdichter van Wijk aan Zee, draagt een gedicht over 'de zwarte wolken van Tata Steel'.

'Als de wind verkeerd staat, merk ik het meteen'

Ook Linda Valent, woonachtig in Wijk aan Zee en lid van de dorpsraad, maakt zich zorgen. "Tata mag heel veel. Het is economisch van groot belang voor de regio en voor Nederland, dat begrijp ik. Maar wie bekommert zich om onze gezondheid?" Het is niet alleen de grafiet die sinds de zomer over het dorp dwarrelt. "Ook fijnstof uit de fabriek komt over ons heen. Als ik ga hardlopen en de wind staat verkeerd, dan merk ik het meteen aan mijn longen."

Het is een hot issue in de dorpsraad, die sneller maatregelen wenst dan tot nu toe gebeurt. Daarom heeft de raad zelf monsters genomen en door een lab laten onderzoeken: "De samenstelling van die monsters laat zien dat er echt wel troep in zit. Dat bleek onlangs ook uit het eigen onderzoek van Tata Steel/Royal Haskoning."

Mogelijk zeer giftig vanadium pentoxide

Uit dat onderzoek van Royal Haskoning in samenwerking met GGD IJmond bleek dat de monsters veel stoffen bevatten die mogelijk schadelijk zijn voor de gezondheid. Milieukundige Jacob de Boer: "Er zitten veel metalen in, dat kun je verwachten bij een staalbedrijf.

Maar waar ik mij zorgen over maak is de stof vanadium. De vraag is: welk type vanadium is dit? Door de hoge temperatuur die de fabriek gebruikt kan het mogelijk vanadium pentoxide zijn. Dat is een heel giftige stof die als je die binnen krijgt, zeer kankerverwekkend is, maar het leidt ook tot kuchen en bronchitis-achtige klachten." De Boer vindt dat snel moet worden vastgesteld hoe de samenstelling van de lucht is en wat bewoners hiervan binnenkrijgen.

'Economische belangen wegen zwaarder dan gezondheid'

Huisarts Luc Verkouten is het hiermee eens. "Bij speelgoed en voeding geldt in Nederland vrijwel altijd dat we het 'bij twijfel niet op de markt brengen'. Bij de uitstoot van Tata weten we nog niet wat het op de lange termijn voor de gezondheid betekent, en toch gaan we ermee door. De economische belangen wegen blijkbaar zwaarder dan de gezondheidsrisico's." Hij ziet in zijn parktijk opvallend veel patiënten met longklachten. "Ik kan het oorzakelijk verband niet hard maken, maar het valt mij en mijn collega's in de regio wel op."

Een bewonersbijeenkomst in Wijk aan Zee eind november werd druk bezocht. Dorpsbewoners, RIVM en GGD, maar ook directeur Hans van den Berg van Tata Steel waren aanwezig. "Wij zijn in de afgelopen jaren niet de allerbeste buur geweest", gaf hij toe aan de volle zaal en opnieuw aan EenVandaag. "We gaan het oplossen." De grafietregens worden veroorzaakt door de bewerking van staal. Tata Steel belooft binnen anderhalf jaar een overkapping te plaatsen, zodat de bewerking niet meer in de openlucht wordt gedaan.

Tata Steel veroorzaakt grafietregens boven IJmond
Bron: bic-news Dirk Jan Prins
Tata Steel veroorzaakt grafietregens boven IJmond.

Gore leugen

Dirk Jan Prins is sceptisch over deze belofte. Hij volgt Tata Steel al jaren en plaatst al het nieuws over de fabriek op de nieuwssite Bic-News. "Er stond al in 1991 in de krant dat er vanwege de overlast een hal boven de stortput zou worden gebouwd, maar het is nog steeds niet gebeurd. Ook zouden ze de productie omlaag brengen. 'Hebben we gedaan, van de overproductie is de piek afgehaald', zeggen ze. Maar wij kunnen het niet controleren."

Prins verruilde vorig jaar om gezondheidsredenen Wijk aan Zee voor Beverwijk. "Hier ben je iets meer gevrijwaard van de stoflaag, maar niet van de stank en giftige gassen. Nu wil Tata Steel die overkapping bouwen voor een bepaald type metaalverwerking, maar voor het overige blijven ze gewoon in de buitenlucht verwerken met bulldozers en hijskranen die veel stofwolken veroorzaken. Het is nog niet gedaan met de overlast, vrees ik."

Uitstoot fijnstof rond fabriek Tata Steel
Bron: EenVandaag
Bron: GGD Kennemerland 2016

Schoonmaakploegen ruimen op

Intussen probeert Tata Steel omwonenden tegemoet te komen door schoonmaakploegen langs te sturen. Auto's worden gewassen, zonnepanelen geboend en als het moet wordt binnenshuis opgeruimd. Ook bij Ton Mars komt de schoonmaakploeg regelmatig langs, hij is er blij mee. "Je kunt zo'n fabriek ook niet zomaar even stilleggen. "Dat ze dit aanbieden is tenminste iets."

Linda Valent is minder positief. "Tata reageert vaak reactief en niet pro-actief", vindt ze. "Het gaat ook allemaal zo verschrikkelijk traag. Dan zegt de GGD op de bewonersbijeenkomst dat we vooral vaak onze handen moeten wassen, maar daar worden we inmiddels een beetje moedeloos van. Ik begrijp Tata ook niet meer; je hebt toch ook je maatschappelijke verantwoordelijkheid?"

De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) gaat in beroep tegen de vergunning voor Tata Steel, die geen aanvullende maatregelen hoeft te nemen om bepaalde uitstoot van stikstofoxiden terug te brengen. De GGD en RIVM gaan uitgebreider onderzoek doen naar de gezondheidseffecten. Voor inwoners van de regio IJmond wordt opnieuw een bijeenkomst georganiseerd.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Minder zorgstudenten in het mbo, terwijl personeelstekort groeit: 'We moeten ons rot schrikken als samenleving'

Het aantal studenten op mbo-opleidingen voor verpleegkundigen en verzorgenden blijft maar dalen. In de laatste 5 jaar ging het om een daling van 30 procent, terwijl er juist veel vraag is naar zorgpersoneel. De MBO Raad wil nu actie van het kabinet.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Kans op inslag van asteroïde 2024 YR4 op aarde steeds groter, maar volgens deze ruimteonderzoeker hoeven we niet bang te zijn

Kans op inslag van asteroïde 2024 YR4 op aarde steeds groter, maar volgens deze ruimteonderzoeker hoeven we niet bang te zijn
Bron: Unsplash

Een groep astronomen trekt aan de bel, want de kans dat een asteroïde de aarde gaat raken wordt steeds groter. In 2 weken tijd steeg deze van 2,6 naar 3,1 procent. "Historisch, maar niet te vergelijken met de asteroïde die dinosaurus heeft uitgeroeid."

De asteroïde, die volgens NASA op 22 december 2032 de aarde zou kunnen raken, heeft zelfs al een naam: 2024 YR4. Hij heeft een geschatte doorsnee van tussen de 40 en 90 meter, en verplaatst zich met een snelheid van meer dan 10 kilometer per seconde. Mocht hij de aarde raken, dan krijgen we dus met een flinke klap te maken.

'Neem het met een korrel zout'

Zijn we over 7 jaar in gevaar? Als je het aan ruimtevaartspecialist Angelo Vermeulen vraagt, niet. "Je moet het met een grote korrel zout nemen", merkt hij op. "Het is een vrij relatief hoog cijfer. Maar de gemeenschap van astronomen wereldwijd maakt zich eigenlijk geen zorgen."

"Want wat er meestal gebeurt, is dat naarmate men meer en meer informatie te weten komt over de baan en de snelheid van de asteroïde, door meerdere metingen te doen, ze zich eigenlijk realiseren dat de kans kleiner wordt dat hij de aarde zou raken."

Bekijk ook

Nog geen 'doomsdag'

"Dit is dus zeker nog geen 'doomsday-scenario'", zegt Vermeulen. Op het moment van de eerste observatie is de asteroïde namelijk nog ver verwijderd van de aarde. Het is een klein object in de verre verte. Om hem te spotten hebben astronomen een sterke telescoop nodig.

"Dan probeer je zo goed mogelijk de baan en de snelheid op te meten", legt hij uit. "Het percentage gaat dan vaak schommelen, soms omhoog en dan soms weer omlaag. Wanneer hij dichterbij de aarde zit kunnen we hem veel makkelijker observeren en opmeten." Pas dan kunnen astronomen écht spreken over de kans op een inslag. "Maar in het verleden is eigenlijk altijd gebleken dat die kans dan 0 procent werd en dat het dan langs de aarde heen vliegt."

Meerdere asteroïden in zonnestel

Naast 2024 YR4 vliegen er meer dan een miljoen asteroïden door het zonnestel, weet Vermeulen. Tussen Mars en Jupiter zit een asteroïdengordel waar een groot deel van deze 'mini planeetjes' vliegen. "Die zitten daar eigenlijk vrij veilig, want ze draaien in een baan om de zon. Ze zijn geen bedreiging."

"Maar er zijn dus ook asteroïden die los door het zonnestelsel vliegen." En voor die losse - zoals 2024 YR4 - moeten we uitkijken. "Ze zouden mogelijk op de aarde kunnen neerstorten. En dat is in het verleden al gebeurd, er zijn genoeg voorbeelden. De bekendste is natuurlijk het uitsterven van de dinosauriërs, veroorzaakt is door zo'n inslag."

Bekijk ook

Zeer zeldzame gebeurtenis

Ook in de Amerikaanse staat Arizona sloeg zo'n 50.000 jaar geleden een asteroïde in. Onderzoekers schatten in dat deze een diameter van ongeveer 50 meter had en rond de 300.000 ton woog. "Je kan hem bezichtigen, een prachtige geologische formatie", noemt de ruimtevaartspecialist het.

De aarde blijft dus niet gespaard van zulke inslagen, vertelt Vermeulen. "Maar dat het zal gebeuren in een tijdbestek van een mensenleven is zeer zeldzaam."

DART

Ook vertelt de ruimtevaartspecials dat NASA technologie heeft ontwikkeld om de banen van asteroïden te wijzigen, zodat ze de aarde niet raken. "Tijdens die missie, genaamd DART, heeft men met een ruimte toestel van ongeveer 600 kilo recht op een asteroïde laten inslaan om te zien of we de baan van die asteroïde konden wijzigen."

"En dat is een groot succes geworden", gaat hij verder. De baan is zelfs veel meer veranderd dan gehoopt. "Dus we kunnen asteroïden wel van een baan doen afwijken. En als je dat op tijd doet, zelfs al is het een kleine wijziging, dan heeft het groot effect wanneer het in de buurt van de aarde komt."

Bekijk ook

Tsunami als gevolg

Maar stel het gebeurt wel, hoe zou dat er dan uit zien? "De gevolgen van zo'n inslag zijn niet te overzien", antwoordt Vermeulen. "Maar het zal minder apocalyptisch zijn dan wat je ziet in films."

En dat komt vooral doordat het grootste oppervlak van de aarde, ongeveer 70 procent, bedekt is met water. "In het Los Alamos National Laboratory heeft men een computersimulatie laten maken (van een asteroïde inslag, red.). En zo hebben ze ontdekt dat het best meevalt. Wat je krijgt is een tsunami, en het blijkt dat maar een fractie van de totale energie van die asteroïde omgezet wordt in golven. De golven zullen niet zo heel ver reizen. Dus we kunnen daar ook wel wat wat geruster over zijn."

Aardbevingen en klimaatverandering

Wel kan die eventuele inslag op 22 december 2032 voor seismisch effecten zorgen, zoals een aardbeving. "En in een gebied waar veel vulkanische activiteit is, kan het die activiteit gaan uitlokken. Want je krijgt bij een inslag sowieso een enorme schokgolf als een asteroïde in de atmosfeer ontploft of op aarde neerstort." Hij vergelijkt het met honderdmaal de kracht van een bom van Hiroshima.

"En als zo'n ding in de atmosfeer komt, genereert dat verder ook heel veel hitte waardoor het branden kan veroorzaken", gaat Vermeulen verder. "Dat is een effect dat lang na de inslag nog kan blijven doorwerken, het werpt allerlei stoffen in de atmosfeer op, die dan een deel van het zonlicht kunnen blokkeren en waardoor je het klimaat kan gaan verstoren."

Kans op een asteroïde inslag op aarde wordt steeds groter, maar volgens deze ruimtespecialist hoeven we niet bang te zijn

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant