De voorschool moet toegankelijker worden voor jonge kinderen. Een groot deel van de leerlingen start nu met een ontwikkelingsachterstand aan de basisschool. Dat zegt de Algemene Vereniging van Schoolleiders na een enquête onder 210 basisschooldirecteuren.

Zo'n driekwart van de ondervraagde directeuren maakt zich daar zorgen over. Ook Mariska Wubben, directeur van de P. Oosterleeschool in de Haagse Moerwijk. In die wijk mogen kinderen tussen de 2,5 en 4 jaar vanaf dit jaar 16 uur per week gratis naar de voorschool. Een initiatief van de gemeente omdat die zag dat de helft van de Haagse kinderen met een ontwikkelingsachterstand start op de basisschool.

Beginnen met taalachterstand

"Kinderen op deze school komen uit 51 verschillende culturen en spreken 43 talen", vertelt Wubben. "Dat betekent dat wanneer ze niet op de voorschool hebben gezeten en ook niet naar een kinderdagverblijf zijn geweest de taalontwikkeling is achtergebleven." Zij hebben volgens de schooldirecteur een veel minder grote woordenschat en dat is lastig te verbeteren.

Daarnaast missen ze ook een aantal sociale vaardigheden, merken ze op de basisschool. "Ze hebben nog niet geleerd om op een stoeltje te zitten. Ze weten niet wat wachten betekent. Ze vinden het gewoon heel erg moeilijk om in een groep te functioneren."

Minder kinderen naar voorschool

Volgens Wubben gaan er sinds de coronatijd minder kinderen naar de Haagse voorschool. En dat zorgt uiteindelijk voor de nodige uitdagingen voor leerkrachten van basisscholen. "Als we te veel van dit soort kinderen nieuw in een kleutergroep erbij krijgen, dan gaat dat gewoon ten koste van de tijd die je aan andere kinderen kan besteden."

De ondervraagde schooldirecteuren uit de enquête sluiten zich aan bij haar zorgen. Zo'n 80 procent van hen bevestigt dat de instroom van kinderen die eigenlijk voorschool nodig hadden, maar niet zijn geweest, voor extra uitdagingen zorgen op school.

Gelijke kansen voor iedereen

Een overgrote meerderheid - bijna 90 procent - vindt dat vroeg- en voorschoolse educatie gratis zou moeten zijn in heel Nederland. Maar de schoolleiders hebben dan wel zorgen over de financiering en de beschikbaarheid van voldoende personeel en ruimte. Toch willen ze gelijke kansen voor alle kinderen, ongeacht hun achtergrond of financiële situatie.

Dit was dan ook reden voor de gemeente Den Haag om het roer om te gooien en in ieder geval de financiële drempel weg te halen. Nu hoeven ouders in die stad geen kinderopvangtoeslag bij de Belastingdienst aan te vragen als de kinderen worden aangemeld voor de voorschool.

'Bang voor dikke rekening'

In de meeste andere gemeenten is dit nu nog wel nodig, omdat een voorschool niet onder 'onderwijs' valt maar onder 'kinderopvang'. Het aanvragen van de toeslag is volgens schooldirecteur Wubben voor ouders in de Haagse Moerwijk een grote drempel.

"Met die hele toeslagenaffaire zijn ook veel ouders bij ons in de wijk slachtoffer geworden. Die zijn bang", vertelt ze. "Zij denken: jullie kunnen nu wel vertellen dat ik niks hoef te betalen, maar over een jaar krijg ik misschien een hele dikke rekening. En dan kan het misschien zelfs zo zijn dat ik mijn kind niet bij me mag houden omdat ik dan mijn schuld niet kan betalen. Nou, die hobbel is weg nu het gratis is."

Bekend maken bij ouders

Maar dat betekent niet dat allerlei ouders nu staan te springen om hun kinderen aan te melden voor de voorschool, zegt Wubben. "Je moet hier echt meer doen om de ouders binnen te krijgen dan alles gratis maken."

"Als jij als ouder nu vanuit Polen of Roemenië als een arbeidsmigrant naar Nederland komt en je kent het schoolsysteem niet, dan weet je niet dat er een voorschool bestaat", legt ze uit. "Dus als allereerste moet het bekend zijn bij de ouders."

'Je moet ze vaker bellen'

Een telefoontje naar ouders is dan ook niet genoeg, benadrukt ze. "Want als ouders geen Nederlands praten of verstaan, dan kunnen ze ook niet begrijpen wat jij hen verteld hebt over de voorschool." Ouders moeten daarom meerdere keren gebeld worden om de regeling uit te leggen, vindt Wubben. "Dat je na een week nog een keer belt en na nóg een week nog een keer belt."

"Want je moet ze vasthouden totdat je in ieder geval een duidelijk antwoord hebt: willen ze er wel of geen gebruik van maken?", legt de schooldirecteur uit. "En soms moet je ze zelfs meenemen: kom een keer kijken op de voorschool, kom een keer kijken op school hoe het eraan toe gaat."

Gevolgen voor langere termijn

Die energie erin stoppen is de moeite waard, daar is Wubben van overtuigd. "Want wat er anders kan gebeuren is dat je minder kinderen uiteindelijk in het reguliere onderwijs kan houden." Die moeten volgens haar vaak naar het speciaal basisonderwijs. "Of er komen meer kinderen op jonge leeftijd thuis te zitten omdat het ze niet lukt om aan te passen aan de maatstaf die we hanteren in het basisonderwijs."

"En voor de langere termijn gaat het ernaartoe dat kinderen gewoon op een lager niveau uitstromen dan dat nodig is, omdat die achterstand gewoon niet meer in de basisschooltijd in te halen is", benadrukt ze tot slot. "Het is gewoon verspilling van talent. En ik vind dat echt ieder kind die kans nodig heeft en wij zijn de enige die ze die kans kunnen geven."

Bij een crisis of ramp kan medisch personeel schaars zijn. Om dat op te vangen, gaat Defensie samenwerken met de Nationale Zorgreserve. Hoe versterken dit soort initiatieven de weerbaarheid van Nederland? "Overheid kan het niet meer alleen aan."

Zorgreservisten kunnen nu worden ingezet als Defensiepersoneel naar het buitenland moet, bijvoorbeeld bij een oorlogsdreiging. Het zijn gediplomeerde vrijwilligers, vaak oud-zorgmedewerkers, die zichzelf aanmelden en op momenten van crisis worden opgeroepen om bij te springen.

Coronacrisis

Bart Hilt is zo'n zorgreservist. Hilt heeft onder andere bij de brandweer, ambulance en huisartsenpost gewerkt. Hij werd voor het eerst ingezet tijdens de coronacrisis.

"Toen was er een oproep via Facebook en daar heb ik toen op gereageerd", legt hij uit. "Er werd gekeken in welke regio je woonde en welke ziekenhuizen mensen nodig hadden. En toen ben ik ondersteunend geweest aan de verpleging."

'Samenwerking goed idee'

De samenwerking tussen Defensie en de Nationale Zorgreserve is volgens Hilt dan ook een goed idee. "Als je kijkt naar alle brandhaarden die we in de wereld hebben, kan je er op deze manier echt voor elkaar zijn."

Middenin de coronacrisis wordt het Nationale Zorgreserve opgericht, als burgerinitiatief, legt directeur Charlotte de Schepper uit. "Een aantal burgers dacht toen, 'goh, steeds meer mensen worden ziek, maar ook steeds meer hulpverleners worden ziek. Hoe kunnen wij helpen?' En die hebben de handen ineengeslagen." Inmiddels wordt het gefinancierd door het Ministerie van Volksgezondheid.

Tekort opvullen

Mocht Defensie beroep doen op de zorgreservisten, zijn ze puur bedoeld als achtervang.

"Wij worden dan niet uitgezonden naar het buitenland. Maar de medisch specialisten van het leger wel, waardoor er een tekort is aan medisch personeel in de bases van Defensie. En die plaatsen gaan wij dan opvullen", legt Hilt uit.

Voordelen burgerinitiatief

Ook Jaap Donker, directeur van de veiligheidsregio Utrecht, ziet de voordelen van het initiatief.

"Als Defensie in het buitenland meer moet doen en de situatie hier schaars is, of als we bijvoorbeeld slachtoffers vanuit het buitenland moeten verzorgen, hebben we iedereen keihard nodig."

'Overheid kan het niet meer alleen'

Het is volgens Donker duidelijk waarom dit nu van belang is. Het gaat daarbij ook niet om de zorg alleen, legt hij uit.

"Op dit moment zie je dat de kans op een lange stroomuitval, of een natuurbrand heel reëel is. Dat willen we niet, maar we moeten ons voorbereiden." En dat kan de overheid niet meer alleen. "We staan voor ongekende uitdagingen, daarbij hebben we mensen nodig die initiatief nemen."

Zelfredzaam worden

De samenwerking is één stap richting het verbeteren van onze zelfredzaamheid. Maar er is werk aan de winkel op het gebied van weerbaarheid, ziet Donker.

"We zijn gewend dat als er iets misgaat, dat de overheid komt helpen. Maar we zien dat de risico's die we lopen zo groot zijn, dat kan de overheid niet aan. We moeten zelf en samen redzaam worden."

Onvoldoende voorbereid op crisis

Nederlanders voelen de urgentie nog onvoldoende, volgens Donker. "We zijn opgevoed met het idee dat het nooit meer oorlog zou worden en dat alles goed gaat, maar we moeten ons voorbereiden op andere scenario's."

Vandaag presenteerde de Europese Commissie plannen die ertoe moeten leiden dat de Europese Unie voorbereid is op verschillende soorten crises.

Krachten lokaal bundelen

Maar hoe? Volgens Donker ligt de kracht ook vooral in dit soort initiatieven. "Gelukkig zijn er veel instanties die daarbij helpen. Mochten mensen willen bijdragen, meld je dan, zodat we de initiatieven aan elkaar knopen en ons kunnen voorbereiden op iets wat hopelijk nooit voorkomt."

Donker zet zich vooral op lokaal niveau in. "Als de stroom er bijvoorbeeld lang af ligt, hebben mensen behoefte aan informatie." Dat zou in de vorm van lokale 'noodsteunpunten' gerealiseerd kunnen worden. "We willen op logische plekken in de samenleving, zoals brandweerkazernes, een stemlokaal of een buurthuis, dat mensen daar terecht kunnen in nood."

Kijk naar elkaar om

We zullen het uiteindelijk vooral met elkaar moeten doen, zegt zorgreservist Bart Hilt. "Ik zie het als een soort roeping. Elkaar ondersteunen en elkaar helpen. Daar waar het tekort is, moet je elkaar aanvullen."

Ook Jaap Donker zegt: "We moeten ook kijken hoe het met de buurman of kwetsbaren in de straat is. Hoe kunnen we samen de schouders eronder zetten? Hoe kunnen we in donkere periodes elkaar hier doorheen loodsen?"

Beter voorbereid dan achteraf problemen

Toch hoopt Hilt binnenkort nog niet ingezet te worden. "Dat zou het mooiste zijn. Hoe minder dat we nodig zijn, hoe beter het eigenlijk is. Maar ja, je kan beter zorgen dat je iets achter de hand hebt, als dat je te laat bent en je in de problemen raakt."

Tot nu toe hebben 4.000 zorgprofessionals zich gemeld bij de Nationale Zorgreserve. Ze hopen te groeien naar een bestand van zo'n 5.000 mensen.

De Amerikaanse president Trump voert de druk rondom de koop van Groenland op. Hij wil het eiland vanwege de strategische ligging en bodemschatten en stuurt daarom vicepresident JD Vance op pad voor een bezoek. "Dit is voor de meeste Denen een shock."

"Het is een grote stressfactor en je mag het niet onderschatten", zegt Clingendael-onderzoeker Karen van Loon over de huidige situatie.

Bondgenootschap onder druk

Van Loon is gespecialiseerd in geopolitiek in het Noordpoolgebied en bredere veiligheids- en defensievraagstukken en ziet hoe Donald Trump met zijn uitspraken en het bezoek van vicepresident JD Vance, het bondgenootschap tussen Amerika en Denemarken onder druk zet.

Groenland valt op dit moment, tot hun grote ongenoegen, nog onder het Deense koninkrijk.

Denen in schok door bezoek Vance

Het had een bezoek moeten zijn waarbij alleen de vrouw van JD Vance, Second Lady Usha Vance, aanwezig zou zijn. "Ze zou bezoekjes afleggen aan verschillende Groenlandse gemeenschappen, maar die bezoeken zijn nu afgelast. Het blijft nu bij een bezoek aan de Amerikaanse luchtmachtbasis", zegt Van Loon.

"Wat er nu gebeurt is voor de meeste Denen echt een schok. Je kan wel spreken van een ernstige vertrouwensbreuk", vertelt de onderzoeker.

'Groenland niet te koop'

Vicepresident Vance zal nu namelijk wel aanwezig zijn bij het bezoek en hoogstwaarschijnlijk gesprekken voeren met diplomaten.

En dat terwijl Denemarken al meerdere keren heeft aangegeven geen interesse te hebben in het verzoek van Trump. Ze zijn niet van plan om Groenland 'over te dragen' aan de Verenigde Staten.

'Hij wil niet loslaten'

Toch blijft Trump aandringen. De uitspraken die vanuit de Verenigde Staten blijven komen hebben een impact op zowel de Denen als Groenlanders. Ze zijn niet gewend dat een president blijft aandringen.

"Vroeger hebben ze het ook wel eens gevraagd, maar werd het losgelaten", zegt Van Loon. Volgens de onderzoeker werd Trump tijdens zijn eerste termijn zelfs uitgelachen toen hij het balletje opgooide. "Het leek toen absurd, maar sinds hij voor de tweede keer president is, is het duidelijk dat hij het niet wil loslaten."

Toch onderhandelen

Maar juist door die houding moeten Deense en Amerikaanse onderhandelaren nu toch met elkaar om tafel gaan zitten. "Om een consensus te vinden en niet te vergeten om Groenland bij dit proces te betrekken", legt de onderzoeker uit.

"Want", vervolgt Van Loon, "Groenland is wel een regio die in zeer grote mate zelfbestuur heeft binnen het Koninkrijk Denemarken." De twee landen kunnen dus niet zonder inspraak van het hoofd van het eiland een beslissing maken. Dit vooral omdat Groenland onafhankelijk wil zijn, ook van Denemarken.

Angst in Groenland

De angst in Groenland is op dit moment dus groot, weet Van Loon. Ze willen hun onafhankelijkheid van Denemarken niet inruilen voor afhankelijkheid van Amerika. "Het gevoel is daar heel sterk. Er is angst voor wat er komen gaat."

"Ze hebben al een heel lang proces afgelegd met Denemarken en dat dekolonisatieproces is nog steeds bezig", gaat de onderzoeker verder.

Respectloos

"Ze zijn er heel duidelijk in dat ze geen Amerikanen willen worden." En dat is vooral te zien aan alle standpunten die hun regering op dit moment inneemt.

Zo liet de Groenlandse premier Múte Bourup Egede de afgelopen maanden al publiekelijk weten dat het eiland niet te koop is, en dat hij Trump respectloos vindt.

'Rol van de EU is beperkt'

Kan de Europese Unie nog iets betekenen in deze noodgedwongen onderhandelingen, aangezien Denemarken een lidstaat is? "Dat is een lastig verhaal", antwoordt Van Loon. "Denemarken is lid van de EU maar Groenland niet. Ze hebben in de jaren 80 een opt-out gehad."

Maar aangezien de EU wel nog steeds investeert in Groenland - onder andere in onderwijs en gezondheid - én een paar jaar geleden een mineralendeal heeft gesloten, zou de EU wel een bemiddelende rol kunnen spelen, denkt de onderzoeker. "Dus er is een rol voor de EU, maar die blijft wel beperkt."