tv LIVE
meer NPO start

Zo lang de consument niet meer wil betalen, blijf je landbouwgif vinden op aardbeien uit de supermarkt

Zo lang de consument niet meer wil betalen, blijf je landbouwgif vinden op aardbeien uit de supermarkt
De aardbeienkwekerij van Richard en Annet Kalter
Bron: EenVandaag

Aardbeien en ander klein fruit kweken zonder chemische bestrijdingsmiddelen: het is niet makkelijk. Biologisch boeren betekent meer risico. "Wie onbespoten producten wil, moet bereid zijn een hogere prijs te betalen."

"We willen allemaal dat een product zo schoon mogelijk is, maar dat is een uitdaging", zegt Richard Kalter. Hij runt samen met zijn vrouw Annet een aardbeienkwekerij en boerderijwinkel in IJsselmuiden.

'Het moet wel kunnen'

Sinds enkele jaren zijn Richard en Annet bezig met de omschakeling van reguliere kweek naar biologische teelt. Dat doen ze onder meer door gebruik van insecten als biologische bestrijders van ongedierte.

Dat klinkt misschien eenvoudig, maar de realiteit is anders. "We staan dichtbij de consument, zien dat de behoefte er is aan biologisch, zonder chemische bestrijdingsmiddelen, maar het moet wel kunnen. We moeten ook een gezond rendement halen om onze rekeningen te betalen."

Richard Kalter met zijn aardbeien
Bron: EenVandaag
Richard Kalter met zijn aardbeien

Onderzoek naar pesticiden op aardbeien

Dat op aardbeien vaak bestrijdingsmiddelen zitten, blijkt uit nieuw onderzoek van het Pesticide Action Netwerk (PAN) Nederland. Op aardbeien van supermarkten Albert Heijn, ALDI, Coop, Jumbo, en Lidl zijn meerdere bestrijdingsmiddelen gevonden.

Het gaat in totaal op dertien verschillende middelen, twee tot vier per aardbeienbakje, vooral schimmelbestrijders. De uitkomsten van het onderzoek zijn in lijn met een kleinere steekproef die EenVandaag eerder liet uitvoeren.

Cocktail van stoffen

De hoeveelheden pesticiden zijn over het algemeen klein en overschrijden nergens de norm (Maximum Residue Level). Alles valt binnen de huidige regelgeving. Volgens het Voedingscentrum bevatten aardbeien bovendien grote hoeveelheden vitamine C en draagt de aardbei bij aan het snel opnemen van foliumzuur.

Maar er zit bijna altijd meer dan één stof op de aardbeien en over de gevolgen daarvan is nog weinig duidelijk. Diverse deskundigen spraken eind juni al wel hun zorgen uit over de 'cocktail' van stoffen die we via onze voeding en omgeving binnenkrijgen en dat die mogelijk gevaarlijk kan zijn voor mens en natuur. De normen houden daar, zo zeggen zij, nog geen rekening mee en dat zou wel moeten.

Bekijk ook

'Principiële vraag of je bestrijdingsmiddelen in je voedsel wil'

Hoogleraar toxicologie Martin van den Berg is een van die deskundigen. Hij bekeek ook het onderzoek van het PAN.

"De gevonden stoffen en hoeveelheden geven in dit geval geen aantoonbaar gevaar voor de volksgezondheid, maar van een aantal stoffen zijn de gevolgen voor het milieu wel groot. Dat staat natuurlijk los van de principiële vraag of je wel zoveel verschillende bestrijdingsmiddelen op je voedsel wil."

Verboden stof

Dit is anders voor de vorig jaar verboden stof Thriacloprid, dat volgens het onderzoek van het PAN in één aardbeienbakje van de Jumbo is gevonden. Van den Berg is daar duidelijk over. "Die stof mag niet in ons voedsel zitten. Het gebruik is niet voor niets sinds begin dit jaar verboden."

Thriacloprid is een zogenoemde neonicotinoïde en is door de Europese voedselautoriteit EFSA gekwalificeerd als mogelijk kankerverwekkend en schadelijk voor de voortplanting. Ook kan het bijensterfte veroorzaken. Tot begin dit jaar mochten kwekers het middel nog opmaken, het kan zijn dat het middel daarom is gebruikt.

Jumbo: aanvullend onderzoek

Jumbo zegt in een schriftelijke reactie verrast te zijn door de vondst van Thriacloprid. Bij eigen controles is in elk geval in het afgelopen anderhalf jaar in geen van de gevallen Thiacloprid aangetroffen, laat de supermarktketen weten.

"Dit is ook het resultaat van de residu-analyses die door onze leverancier zijn uitgevoerd. Ondanks het feit dat wij het beeld uit de door jullie gedeelde test niet herkennen, zullen we aanvullend onderzoek uitvoeren om ervan verzekerd te zijn dat er geen Thiacloprid aanwezig is."

Kwekerij van Bart Vromans en zijn compagnon Hanneke Versteijnen
Bron: EenVandaag
Kwekerij van Bart Vromans en zijn compagnon Hanneke Versteijnen

Hoven boven water houden

Bart Vromans en zijn compagnon Hanneke Versteijnen proberen het juist helemaal zonder deze bestrijdingsmiddelen te doen. Zij kweken in Loon Op Zand verschillende soorten fruit, waaronder aardbeien, en zitten net als Richard en Annet Kalter uit IJsselmuiden in de omslag naar biologisch verbouwen.

Verdere vergroting van hun bedrijf zagen ze niet zitten en volledig biologisch kweken is volgens hen nog het enige alternatief om het hoofd boven water te houden. "De consument vraagt er steeds meer om. Je krijgt het alleen niet verkocht als er 'gewoon' minder middelen op zitten, dan is de enige optie bioteelt. Collega's verklaren ons voor gek. Niemand betaalt de kosten voor die omschakeling."

Pas na 3 jaar een bioprijs

De omschakeling naar biologisch kost veel geld, alleen al omdat het 3 jaar duurt voordat de kweker zijn producten ook echt biologisch mag noemen.

"Het idee van die 3 jaar is dat de gewasbeschermingsmiddelen in de grond en het gewas verdwenen zijn. Je teelt dan al volgens de richtlijnen, maar krijgt er nog geen bioprijs voor."

'Er stoppen meer biotelers dan er beginnen'

Het risico op een misoogst is ook veel groter dan bij normale kweek en komt volledig voor rekening van de kweker. Bart: "Aardbeien en kersen zijn kwetsbaar. Vorig jaar hadden we allemaal luizen op de rode bessen en is 40 procent verloren gegaan. Het risico is groter. Ik denk dat we er in de prijzen rekening mee moeten houden dat het misgaat, dan kunnen we misschien een leuke boterham verdienen", zegt hij.

"Maar als dat niet lukt, kan het zijn dat we op den duur moeten stoppen. Er stoppen meer ondernemers met bioteelt dan er starten. Als het winstgevend is gaan bedrijven groeien, maar het komt vaak niet uit."

Bekijk ook

Consument moet meer willen betalen

De bal ligt volgens Bart en Hanneke dan ook bij de consument. Wie onbespoten producten wil, moet bereid zijn om een hogere prijs te betalen. "De burger zegt van alles te willen, maar als die dan toch een andere keuze maakt in de supermarkt, kunnen wij daar niet van bestaan. Kwekers willen niet persé spuiten. Bestrijdingsmiddelen zijn duur, maar oogstverlies kost nog veel meer geld."

Collega Richard Kalter denkt dat er ook een wereld te winnen is met innovatieve oplossingen. Hij geeft als voorbeeld het gebruik van een weerbare plant. "Als een ras sterker is, dan is hij ook weerbaarder tegen ziektes en plagen."

Verkoop biologische aardbei

EenVandaag vroeg de vijf supermarkten om een reactie op het onderzoek van PAN en hoe ze aankijken tegen de verkoop van biologische aardbeien. De supermarkten zeggen stuk voor stuk 'hun best te doen en te streven naar zo min mogelijk bestrijdingsmiddelen op het fruit'. Ze hebben afspraken met kwekers, hanteren keurmerken voor duurzaamheid en 'hanteren vaak strengere normen dan de wetgeving toestaat'.

Lidl zegt als enige supermarkt plannen te hebben voor de verkoop van biologische aardbeien. Albert Heijn en Jumbo zijn daar juist mee gestopt, omdat de verkoop achterbleef. Jumbo sluit niet uit dat ze in de toekomst wel weer biologische aardbeien gaat verkopen en ook Coop zegt dat te onderzoeken. Lees hier de uitgebreide reacties van alle supermarkten.

Bekijk hier de reportage

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

In Horst aan de Maas vinden ze de kabinetsplannen om arbeidsuitbuiting aan te pakken onvoldoende: 'Treed samen op'

In Horst aan de Maas vinden ze de kabinetsplannen om arbeidsuitbuiting aan te pakken onvoldoende: 'Treed samen op'
Roy Bouten, wethouder Horst aan de Maas
Bron: EenVandaag

Het kabinet wil dat er eerder en harder wordt ingegrepen bij bedrijven die arbeidsmigranten uitbuiten. In Horst aan de Maas, waar de meeste arbeidsmigranten van Nederland wonen, kan het plan op weinig enthousiasme rekenen. "Het is niet genoeg."

Veel mensen maken zich zorgen over hun leefomgeving, zegt wethouder Roy Bouten van de Gemeente Horst aan de Maas. De gemeente huisvest de meeste arbeidsmigranten van Nederland. "Maar het kan ook zijn dat wij onze vergunningsverlening goed op orde hebben", zegt hij.

Leefbaarheid

In Horst aan de Maas zijn zo'n 4.000 vergunde plekken. De Provincie Limburg heeft becijferd dat over vijf jaar een kwart van de inwoners van de gemeente arbeidsmigranten zijn. In een protestactie werd afgelopen week gevraagd om een 'maximum' op te leggen en meer controle op werkgevers.

Inwoners van het dorp vinden bovendien dat de leefbaarheid onder druk staat. Vorig jaar werd bekend dat in het bos nabij de gemeente tientallen werkloze en dakloze arbeidsmigranten leefden. De discussie rond arbeidsmigratie gaat breder dan alleen huisvesting, zegt Bouten. "Het gaat over beheer, over werkomstandigheden."

Bekijk ook

Strenger en harder

"Dan zie je dat mensen op zoek gaan naar onderdak en dan landen ze soms letterlijk in het tuinhuisje van de buren." Voor zowel omwonenden als voor de arbeidsmigranten een hele kwetsbare situatie.

"Daar moeten we vanaf", stelt Bouten. Het kabinet kondigde deze week strengere regels aan voor bedrijven die met arbeidsmigranten werken: de arbeidsinspectie moet eerder en harder ingrijpen bij mogelijke misstanden.

Hogere boetes

Nu wordt ingegrepen als werknemers in 'levensgevaar' zijn of 'onmiddellijk dreigend gevaar' lopen. Minister Eddy van Hijum van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zegt in een Kamerbrief dat dit nu ook bij 'ernstig gevaar' mogelijk moet zijn.

Bedrijven kunnen daarnaast beboet of zelfs gesloten worden wanneer zij reisdocumenten op bankpassen innemen. Ook voor illegale tewerkstelling komen hogere boetes.

Bekijk ook

'Het is niet genoeg'

Bouten noemt het 'heel erg goed' dat de arbeidsinspectie strenger moet kunnen ingrijpen. "Ik vind alleen dat het niet genoeg is. Dit zou de gemeente ook moeten kunnen doen." De gemeente mag een vergunningsaanvraag alleen maar toetsen in de omgeving: kan en past het in de ruimte?

"Maar", vervolgt de Limburgse wethouder, "ik wil dat wij bij signalen van uitbuiting, ook gewoon tegen een ondernemer zeggen 'we gunnen het jou even niet om de vergunning te krijgen, jij gaat blijkbaar niet verantwoord genoeg om met de belangen van de arbeidsmigrant of omwonende. Jij krijgt die vergunning niet of we pakken het af'."

Bevoegdheden bij gemeente

Wethouder Bouten wil dat de gemeente meer bevoegdheden krijgt. "Wij zijn de overheid die het dichtst bij de situatie staat, wij krijgen meldingen vanuit de handhaving binnen", somt hij op.

"Wij krijgen meldingen over sociale onveiligheid aan de balie vanuit de buurt of vanuit de arbeidsmigrant, daar moeten we kunnen handelen."

Bekijk ook

Samenwerking

Nu probeert de gemeente zo'n bedrijf buiten de deur te houden via de wet Bibob (bij twijfel over integriteit) of via de gemeentewet. Bouten pleit voor een samenwerking tussen gemeente en de arbeidsinspectie.

"Wij kunnen die ogen en oren zijn die de melding naar de arbeidsinspectie stuurt, waarop gehandeld kan worden", zegt hij. "Dus ga elkaar niet beconcurreren maar treed samen op tegen diegene die misbruik maken van de arbeidsmigrant of omwonende."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Medisch specialisten uit Oekraïne worden bijgeschoold in Nederland: 'Land kan stroom gewonden niet aan'

Medisch specialisten uit Oekraïne worden bijgeschoold in Nederland: 'Land kan stroom gewonden niet aan'
Medisch specialisten uit Oekraïne worden bijgeschoold in Nederland
Bron: EenVandaag

Vanwege een tekort aan revalidatieartsen worden de komende tijd medisch specialisten uit Oekraïne in Nederland bijgeschoold. Het aantal geamputeerden in het land neemt in rap tempo toe en het aantal artsen die hen helpt, is bij lange na niet genoeg.

De komende zes weken krijgen zo'n 6 Oekraïense medisch specialisten bijscholing in Nederland. Het gaat om psychologen, fysio- en ergotherapeuten en revalidatieartsen. Allemaal werken ze in Oekraïne om de eindeloze stroom gewonden weer op de been te krijgen.

Gezondheidszorg in Oekraïne onder druk

"De medische sector in Oekraïne blijft in een kritieke toestand. Bijna 2.000 medische instellingen zijn beschadigd of volledig verwoest in Oekraïne", zegt de Oekraïense Kseniya Negrutsa-Godska. Zij is medeoprichter van Netherlands for Ukraine Foundation.

De organisatie begeleidt onder meer gewonde Oekraïense militairen in ons land die complexe operaties ondergaan en zetten zich in voor betere revalidatiezorg in Oekraïne.

Oekraïne kan stroom gewonden niet aan

"Er zijn tienduizenden mensen met geamputeerde ledematen", vertelt Kseniya. "En een kwart van het Oekraïense grondgebied is bedekt met landmijnen. Dat betekent dat dit probleem zal blijven. In Oekraïne hebben we momenteel 11.000 revalidatiespecialisten. Dat is al 7 keer meer dan 2 jaar geleden en het is nog steeds niet genoeg."

Het land kan de stroom gewonden momenteel niet aan, zegt Kseniya. "Het is eigenlijk ook niet mogelijk voor een land, om op zo'n korte termijn een goede opleiding te bieden voor nieuwe specialisten." Daarom is ze blij dat Nederland daar een rol in kan spelen. "Vooral met de multidisciplinaire aanpak, die in Oekraïne heel anders is."

Bekijk ook

Andere manier van werken

Het project is opgezet in samenwerking met het ministerie van Buitenlandse Zaken en twee andere hulpverleningsorganisaties. In totaal kunnen 384 zorgprofessionals uit Oekraïne profiteren van het bijscholingstraject.

"In Nederland hebben jullie fantastische expertise in de multidisciplinaire aanpak", legt Kseniya uit. Daarmee bedoelt ze dat de revalidatiearts, fysio- en ergotherapeuten en psychologen samen aan de slag gaan met de patiënt en dat de verschillende disciplines elkaar kunnen versterken.

info

Wat is interdisciplinaire samenwerking in de zorg?

De rode draad in het programma is hoe Nederland binnen de revalidatiegeneeskunde interdisciplinair werkt. Dat houdt in dat een heel team waarin een revalidatie arts, revalidatie verpleegkundige en verschillende therapeuten gezamenlijk werken aan de behandeling van een patiënt. Ieder met eigen expertise, eigen kennis, maar uiteindelijk wel gezamenlijk aan de persoonlijke doelen van de patiënt.

Nederland voorbeeldland

"Jullie waren een van de eerste landen die deze methode in Oekraïne introduceerden", vertelt Kseniya over de manier van samenwerken binnen de revalidatiezorg.

"In Oekraïne bevindt zich dit nog in een vroeg stadium. Daarom is dit onbetaalbare expertise voor onze eigen specialisten", vult Kseniya aan.

Gewonde onder medisch specialisten

Eén van de deelnemers binnen dit project is Dmytro. Als kind wilde hij altijd al dokter worden, maar de oorlog brak uit en moest op zijn 23ste naar het front. Terwijl hij vocht tegen de Russen, studeerde hij ook fysiotherapie. Maar vlak voordat hij zijn diploma in ontvangst kon nemen, werden hij en zijn kameraden in augustus 2023 onder vuur genomen.

"Ik zat in een groep met 10 anderen en op een dag werden we onder vuur genomen. Alle 10 raakten we gewond, behalve ik. Ik ging ze helpen en liep naar iemand toe die zwaargewond was om hem in veiligheid te brengen maar werd daarbij geraakt door een kogel in mijn hand en arm", vertelt Dmytro.

Bekijk ook

Droom najagen

Vanwege zijn opleiding tot fysiotherapeut kan hij tegelijkertijd ook het Nederlandse opleidingstraject volgen: "Ik ben nu dichtbij het vervullen van mijn droom. Ik denk dat ik nog ongeveer een jaar tot twee jaar nodig heb zodat ook mijn hand en arm voldoende zijn genezen en ik mijn vaardigheden in de praktijk kan brengen."

Dmytro kan niet wachten. "Het zal erg cool zijn. Het is mijn droom om een medische professional te worden op welke manier dan ook. Ook als fysiotherapeut zal ik kunnen helpen en van invloed kunnen zijn op mensenlevens", sluit hij af.

Medisch specialisten uit Oekraïne worden bijgeschoold in Nederland: 'Land kan stroom gewonden niet aan'

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant