Zijn festivals en concerten de grootste veroorzakers van gehoorschade? En andere vragen over tinnitus beantwoord

De festivalzomer is in volle gang, maar sommige bezoekers gaan naar huis met een vervelende souvenir: een piep in het oor. Artsen waarschuwden vorige zomer al voor toenemende gehoorschade. Wij vroegen wat jullie hierover wilden weten.

Klinisch-fysicus audioloog Jan de Laat, tot voor kort werkzaam bij het Leids Universitair Medisch Centrum, en Rilana Cima, professor aan de KU Leuven en wetenschapscoördinator van het Expertisecentrum Tinnitus van Maastricht University en Adelante-zorggroep, beantwoorden jullie vragen over toenemende gehoorschade. De Gezondheidsraad adviseert om het maximale geluidsniveau op bijvoorbeeld festivals en in concertzalen wettelijk te verlagen, maar het demissionaire kabinet gaat dat voorlopig nog niet doen.

1. Is er een toename van gehoorschade en tinnitus in de laatste 20 jaar?

Cijfers over het aantal mensen met gehoorschade en de oorzaken daarvan worden nog niet zo lang bijgehouden, dus met zekerheid is het antwoord niet te geven, maar zowel Cima als De Laat beargumenteren dat er inderdaad een toename is. Hard geluid is volgens hen één van de oorzaken.

De Laat: "20 jaar geleden konden we geluid nog niet zo goed versterken, dan vervormde het. Dus dan liet je het wel na om je walkman harder te zetten. Tegenwoordig hebben koptelefoons en oortjes geen vervorming van geluid meer. Ook in concertzalen kunnen we inmiddels muziek flink versterken zonder dat het vervormt."

Cima benadrukt wel dat tinnitus in de media vaak als 'dreigmiddel' wordt gebruikt. "Natuurlijk kan het heel hinderlijk zijn voor sommige mensen, maar de meeste mensen met tinnitus hebben daar nauwelijks last van. Ze horen het wel, maar vinden het niet enorm storend. Slechts een heel klein deel ondervindt psychologische klachten."

De Laat illustreert dit met cijfers. "De stichting Hoormij houdt bij wat er allemaal voorkomt aan gehoorproblemen en bij hoeveel mensen. De grove schatting is dat ongeveer 10 procent van de bevolking wel eens een hoge piep heeft gehoord. Ongeveer 1 procent heeft zodanig last van de tinnitus dat ze er echt over klagen. En van die 1 procent, heeft een beperkt deel er zodanig last van dat het ze belemmert in het dagelijks leven."

Bekijk ook

• 

  Jasper (10) heeft al 3 jaar tinnitus, maar leerde omgaan met de piep in zijn oor

  • 31-05-2021

2. Zijn festivals en concerten nu echt de grootste veroorzakers van gehoorschade?

Klinisch-fysicus audioloog De Laat: "Uiteraard zijn dat belangrijke veroorzakers, maar dat mensen last krijgen van hun gehoor is niet alleen te wijten aan festivals en de muziekindustrie. Gehoorschade ontstaat ook vaak op werkplekken, bijvoorbeeld in de bouw en de scheepvaart. Daar zijn hele strenge regels voor bescherming, maar uit de praktijk weten we dat veel mensen zich de afgelopen 10 jaar toch bij bedrijfsartsen hebben gemeld met problemen aan het gehoor."

Tinnitus-expert Cima vertelt dat gehoorschade in meer sectoren kan ontstaan, bijvoorbeeld bij ambulancepersoneel, of zelfs in het onderwijs. "Sommige leraren ontwikkelen gehoorverlies als gevolg van langdurige blootstelling aan luidruchtige omgevingen. Kinderen hebben de neiging om luid te schreeuwen, wat bijdraagt aan het algehele geluidsniveau."

Hard geluid op verschillende (werk)plekken kan gehoorschade veroorzaken, maar De Laat benadrukt ook dat dat niet altijd komt door te hard geluid. "Er zijn ook vormen van gehoorschade die ontstaan na bepaalde ziektes, of als bijwerking van medicijngebruik."

Bron: Rob Overmeer

3. Waarom moet het geluid bij concerten zo hard staan?

Dat heeft alles te maken met de beleving, zegt Cima. "Het devies is nu vaak: 'hoe luider, hoe beter'. Zowel bij jongeren als bij oudere mensen. Het verhogen van volume leidt niet altijd tot betere geluidskwaliteit, maar dat besef kan verloren gaan in momenten van zingen en dansen. En muziek bereikt mensen niet alleen via hun oren, maar ook via hun lichaam, vooral door de bas. Die wordt door het hele lichaam gevoeld, tot in de botten."

Willem Westermann van de Vereniging van Evenementenmakers (VVEM) onderschrijft dat geluid een persoonlijke ervaring is. "Ons doel is om 'goed geluid' te bieden dat past bij de locatie, de artiesten die spelen en de bezoekers die aanwezig zijn. Bij sommige concerten is dat best stevig, want dat past dan bij de wensen van het publiek en de artistieke visie van de artiest."

"Het geluid moet niet te hard zijn, maar daar zit natuurlijk altijd een persoonlijke ervaring bij. We streven ernaar om voor de meerderheid van de bezoekers de best mogelijke geluidsbeleving te realiseren, maar kunnen niet garanderen dat het past bij ieders beleving. Als het geluid te intens is, adviseren we mensen om oordoppen te dragen."

Bekijk ook

• 

  Genezen van tinnitus kan nog niet, maar behandelingen worden steeds beter

  • 31-05-2021

4. Zijn er voortekenen van tinnitus?

Gehoorschade ontstaat vaak geleidelijk, vertelt Cima. "Door te harde geluiden raken de cellen bij je oor beschadigd en gaat je gehoor meer en meer achteruit. Dat is een sluipend proces, dat bij iedereen in enige mate plaatsvindt." Na je 25ste neemt je gehoor al af, legt Cima uit. "En hoe ouder je wordt, hoe slechter je dan bijvoorbeeld hoge tonen of zachte geluiden hoort." Mensen in de omgeving merken de achteruitgang meestal als eerste: "Iemand communiceert moeilijker over de telefoon, of moet vaker vragen wat je zei, bijvoorbeeld."

"Gehoorschade kan samen gaan met tinnitus", legt klinisch-fysicus audioloog Jan de Laat uit. "Maar hoewel gehoorschade geleidelijk kan ontstaan, is tinnitus er vaak plotseling. Ik geef college aan studenten en dan vertellen ze soms dat ze één keer dicht bij een luidspreker stonden of één keer bij een evenement met hard geluid waren, en dat die ene keer meteen een piep veroorzaakte."

5. Is het verstandig om aan de huisarts door te geven dat je tinnitus hebt?

Het is zeker verstandig om tinnitus aan je huisarts te melden, zegt Cima. Maar het is wel belangrijk daarbij te communiceren hoeveel hinder je erdoor ervaart. "Het is van belang om aan te geven bij de huisarts of je er ook last van hebt, zodat deze de situatie goed kan beoordelen en passende stappen kan ondernemen. Anders zou het kunnen gebeuren dat de huisarts je doorverwijst voor verder onderzoek, terwijl dat niet noodzakelijk is."

In situaties waarin tinnitus concentratieproblemen, belemmeringen in het uitvoeren van taken of werkzaamheden en slaapproblemen veroorzaakt, is het sterk aan te raden om dit bij je huisarts te melden, zegt Cima.

Hoewel tinnitus niet met een operatie of medicatie te behandelen is, werkt Cima aan een cognitieve gedragsbehandeling ervoor. Deze aanpak richt zich op het hertrainen van het brein, zodat mensen de tinnitus kunnen wegfilteren. De behandeling vertoont gelijkenissen met benaderingen van andere fobieën, zoals het stapsgewijs laten wennen aan spinnen door ze op je hand te nemen. Bij deze, inmiddels effectief bewezen, tinnitus-behandeling wordt systematisch geoefend met blootstelling aan tinnitus en ander geluid, waardoor de tinnitushinder geleidelijk verdwijnt.

Na langdurige inspanning en strijd wordt deze behandeling bij Adelante sinds 2019 vergoed door de zorgverzekering en valt hij onder het basispakket, vertelt Cima trots.

Bron: Eigen beeld

6. Is het mogelijk dat gehoorschade in de toekomst te genezen is?

De Laat denkt van wel. "Onderzoekers zijn bezig om met behulp van stamceltechnieken en gentherapie te proberen de cellen van het binnenoor te laten regenereren. Dat lukt bij sommige zoogdieren al aardig, maar er zijn nog wel een paar hobbels te nemen. Je moet die cellen zelf weer kunnen activeren als het ware, en je wil daarnaast voorkomen dat je daarmee ergens anders in het lichaam schade veroorzaakt."

Ook komt hier een medisch-ethische discussie bij kijken, zegt De Laat. "Als je cellen gaat beïnvloeden, dan ben je wel aan het knutselen met de bouwstenen van ons lichaam. Dus je wil zeker weten dat dat veilig kan, en je moet afwegen of je dat wel wil."

"Conclusie: er zijn goede vooruitzichten, maar er moet nog wel zoveel onderzocht worden, dat het nog wel 20 of 30 jaar gaat duren", zegt de klinisch-fysicus audioloog.

Bekijk ook

• 

  Tinnituspatiënten zoals Robin moeten lang wachten op behandeling voor oorsuizen: 'Ik ging er mentaal aan onderdoor'

  • 02-02-2022

7. Wat maakte dat de overheid, ondanks adviezen van de Gezondheidsraad, KNO-artsen en Hoormij, toch niet voor een strengere geluidsnorm koos?

Als het aan de Gezondheidsraad, KNO-artsen en stichting Hoormij ligt, zou geluid in bijvoorbeeld concertzalen en op festivals nog maar tot maximaal 100 decibel mogen worden versterkt, 3 decibel minder dan nu is afgesproken. Dat lijkt misschien weinig, maar gaat om een halvering van de geluidsdruk op de oren.

In een Kamerbrief van 28 juni noemt staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) Maarten van Ooijen verschillende redenen waarom hij dit (nog) niet wettelijk wil vastleggen. Ten eerste omdat 'in de praktijk al vaak sprake is van geluidsniveaus onder de 100 decibel', zo zou blijken uit verschillende geluidsmetingen.

Ten tweede, zo staat in de brief: 'Een wettelijke eis opnemen kan leiden tot onwerkbare situaties. De 100 decibel-limiet kan uitdagingen vormen waarop de verantwoordelijke partij geen invloed heeft.' Denk aan voorbeelden waar door het gejuich en geklap van publiek, of door de akoestiek in kleinere ruimtes, het volume toch boven de 100 uitkomt. Voor kleinere locaties als cafés en poppodia, zouden 'aanzienlijke investeringen nodig zijn om een maximaal geluidsniveau van 100 decibel mogelijk te maken.'

In plaats van een nieuw wetgevingstraject voor de geluidsnorm, gaat de staatssecretaris inzetten op een campagne voor adequate gehoorbescherming, een uitbreiding van het aantal locaties waar oordoppen verkocht mogen worden en gehoorscreening bij kinderen. Ook komt er een uitgebreider convenant met wie hij verdere maatregelen zal overwegen en metingen zal uitvoeren, zo belooft hij. 'Op dit moment vind ik het te vroeg om de noodzakelijkheid en proportionaliteit van wetgeving te beoordelen. Op termijn kan, bijvoorbeeld als de uitkomsten van een nieuw convenant tegenvallen, een nieuw weegmoment plaatsvinden over wetgeving', staat in de Kamerbrief.

Klinisch-fysicus audioloog De Laat 'kan zich er iets bij voorstellen' dat de staatssecretaris de geluidsnorm nu nog niet wettelijk wil aanpassen. "Net als met roken komen er geleidelijk misschien meer maatregelen, maar als je in één klap zo'n strenge wet invoert, leidt dat tot veel onrust." Hij wijst op de mogelijkheid voor gemeenten om gezamenlijke afspraken te maken. "Het Belgische Leuven is daar een mooi voorbeeld van. Daar heeft de gemeente, met festivalorganisatoren, disco's en cafés duidelijke afspraken gemaakt om 'veilig' uit te gaan en dit ook goed op te volgen, waarbij iedereen tevreden is."