'Wilsverklaring bij euthanasie is weeffout in de wet'

De euthanasiewet uit 2002 is niet waterdicht. Veel mensen laten een wilsverklaring opstellen voor het geval zij dement worden, maar dat blijkt in de praktijk niet te werken.

Dat zegt Cees Hertogh, hoogleraar ouderengeneeskunde en ethiek van de zorg, verbonden aan het Amsterdam UMC. Aanleiding is de strafzaak vandaag tegen een arts die euthanasie heeft toegepast bij een 74-jarige vrouw. Ze had Alzheimer en zat in een verzorgingshuis. Het OM eist geen straf, maar vindt dat de arts wel schuldig is aan moord.

Laatste wens

De vrouw had jaren daarvoor een wilsverklaring getekend, dat ze niet verder wilde leven als ze Alzheimer zou krijgen, maar ze gaf ook aan zelf het moment te willen bepalen. Uiteindelijk is euthanasie toegepast, na grondig onderzoek en op verzoek van de familie, die haar laatste wens wilde inwilligen.

Het Openbaar Ministerie gaat niet uit van kwade bedoelingen bij de betrokken arts. Maar omdat in deze zaak belangrijke vragen spelen rond euthanasie van dementerenden, werd besloten de zaak toch aan de rechter voor te leggen.

Weeffout in de wet

Volgens Hertogh moet een patiënt bij euthanasie altijd nog met een arts kunnen communiceren. "Een schriftelijke wilsverklaring werd doelbewust in de wet ondergebracht, maar is in de praktijk niet werkbaar. Het is een weeffout in de wet."

"De euthanasiewet steunt op ethische normen die eigenlijk helemaal geworteld zijn in communicatie en de vertrouwensrelatie tussen arts en patiënt." Dit vormt volgens Hertogh een probleem als de ziekte toeslaat. "Eigenlijk kun je als arts niet aan die ethische normen voldoen als je niet kunt communiceren met de patiënt."

Meer voorlichting

Volgens Hertogh zou meer voorlichting kunnen helpen: "Het lastige is dat mensen weinig weten over het verloop van de ziekte van Alzheimer of een andere vorm van dementie."

De opvattingen over euthanasie veranderen volgens de hoogleraar vaak als de ziekte daadwerkelijk toeslaat. "Mensen die getroffen worden door een chronische ziekte, zoals Alzheimer, verschuiven bijna altijd van opvattingen."

Onderzoek onder huisartsen en publiek

Dat het onder artsen al jaren een ingewikkeld vraagstuk is, blijkt ook uit een onderzoek van EenVandaag uit 2016 onder 500 huisartsen. Het onderzoek werd gedaan toen het ministerie verduidelijkte dat euthanasie bij vergevorderde dementie onder strikte voorwaarden mogelijk moest zijn.

De meerderheid van de ondervraagde huisartsen (61 procent) gaf toen aan dat ze dit een slechte zaak vinden. Ze vinden het moeilijk om verantwoordelijkheid te nemen voor de dood van iemand die daar zelf niets meer over kan zeggen en vrezen druk van de familie.

De wens van naasten respecteren

Onder het publiek was er juist wel draagvlak voor. 87 procent van de leden van het EenVandaag Opiniepanel is in hetzelfde onderzoek blij met de mogelijkheid van euthanasie bij ernstige dementie.

Bij familieleden van dementerenden lag dit zelfs nog iets hoger (90 procent). Deze mensen hebben een wilsverklaring en de familie ziet dit als een mogelijkheid om de wens van hun naasten te respecteren en hen onnodig lijden te besparen.